Umowa o pracę – co zapewnia i jakie są jej rodzaje?

Umowa o pracę to potwierdzenie zasad współpracy między pracownikiem a pracodawcą. Wszystkie warunki zatrudnienia muszą zostać przedstawione na piśmie, a jej treść być zgodną z obowiązującymi przepisami prawa pracy. Sprawdź, jakie są rodzaje umów o pracę.

Umowa o pracę – co to jest?

Podpisana umowa o pracę jest zgodą pracownika na wykonywanie wcześniej określonych obowiązków pod kierownictwem pracodawcy. Z kolei zatrudniający zobowiązuje się płacić za wykonanie zadania najpóźniej do 10. dnia każdego miesiąca.

Podobnie jak umowy cywilnoprawne jest najbardziej popularnym sposobem nawiązywania stosunku pracy. Jednak w porównaniu do umowy zlecenia albo umowy o dzieło, zapewnia pracownikowi więcej przywilejów i praw, takich jak prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego. Dodatkowo wydaje się bardziej bezpieczną formą zatrudnienia ze względu na ochronę przed niespodziewanym zwolnieniem.

Umowa o pracę – rodzaje

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, umowy tego typu można zawierać na trzy sposoby:

• na okres próbny,
• na czas określony,
• czas nieokreślony.

Poza tym, istnieją jeszcze inne specyficzne rodzaje umowy o pracę, jak umowa o pracę tymczasową lub na zastępstwo.

Umowa o pracę na okres próbny

Umowa na czas próbny zawierana jest w celu sprawdzenia kwalifikacji pracownika i jego dopasowania do warunków pracy. To też szansa, aby mógł on zastanowić się, czy stanowisko mu odpowiada. Trzeba pamiętać o tym, że umowa na okres próbny nie może trwać dłużej niż 3 miesiące, ale istnieje możliwość jej skrócenia. Po tym czasie pracodawca powinien zdecydować o zatrudnieniu pracownika na czas określony lub nieokreślony. Umowa na czas próbny musi być sporządzona na piśmie, zawierać datę, informację o podpisujących ją stronach, miejscu wykonywania określonego rodzaju pracy, wymiarze czasu pracy, wysokości wynagrodzenia oraz dacie rozpoczęcia obowiązków służbowych. 

Ponowne zawarcie umowy na czas próbny z tym samym pracownikiem jest możliwe pod warunkiem, że ma być on zatrudniony do wykonywania innego rodzaju pracy. Kodeks pracy dopuszcza również drugą sytuację, w której jednokrotne ponowne zawarcie umowy na okres próbny jest dopuszczalne. Jeśli pracownik ma być zatrudniony w celu wykonywania tego samego rodzaju pracy, muszą upłynąć co najmniej 3 lata od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy o pracę.

Umowa o pracę na czas określony

Umowa na czas określony należy do umów terminowych. Jej zawarcie umożliwia pracodawcy lepsze poznanie pracownika, a pracownikowi – nowego miejsca pracy. Umowa na czas próbny często jest zbyt krótka, by obie strony mogły zdecydować, czy chcą ze sobą współpracować przez dłuższy okres. Umowa na czas określony może być zawarta maksymalnie na 33 miesiące. Jednocześnie ten sam pracodawca nie może zaproponować więcej niż trzech takich umów z tym samym pracownikiem. 

Umowa o pracę na czas nieokreślony

Umowa na czas nieokreślony jest podpisywana bez konkretnego terminu jej zakończenia, dlatego daje pracownikowi największe poczucie stabilizacji. Osoba zatrudniona w ten sposób jest chroniona przed zwolnieniem z zaskoczenia. Nie bez powodu umowa na czas nieokreślony jest najbardziej pożądana przez wszystkich pracowników. Pracodawca, który zechce podpisać umowę na czas nieokreślony lub zostanie do tego zmuszony ze względu na staż pracownika, powinien wiedzieć, że przy rozwiązaniu umowy musi zostać wskazana przyczyna uzasadniająca wypowiedzenie.

Umowa o pracę tymczasową

Umowa o pracę tymczasową jest specyficznym rodzajem umowy o pracę podpisywanym z agencją na czas określony. Oznacza to, że zadania powierzone pracownikowi mają charakter sezonowy lub doraźny. Po stronie agencji leżą wszystkie obowiązki formalne, m.in. delegowanie pracownika do odpowiedniego pracodawcy czy wypłacanie wynagrodzenia. Pracodawca z kolei jest odpowiedzialny za przeszkolenie pracownika oraz przygotowanie dla niego miejsca pracy. Umowa o pracę tymczasową jest często zawierana w okresie wakacyjnym, kiedy stali pracownicy udają się na wakacje i brakuje personelu. W pracy tymczasowej nie obowiązują limity umów na czas określony.

Umowa o pracę na zastępstwo

Umowa o pracę na zastępstwo zawierana jest podczas dłuższej, usprawiedliwionej  nieobecności stałego pracownika, w celu zachowania ciągłości pracy w danym zakładzie. Umowa o pracę na zastępstwo jest zatem rodzajem umowy na czas określony i zawiera ona te same elementy, tj. oznaczenie stron, miejsce, datę, szczegóły dotyczące wynagrodzenia oraz warunków pracy. Wygasa ona w chwili powrotu nieobecnego pracownika, z dniem, który został zawarty w umowie lub w sytuacji, gdy usprawiedliwiona nieobecność pracownika przeradza się w nieobecność nieusprawiedliwiona. W pracy na zastępstwo nie obowiązuje limit umów na czas określony.

Ustna umowa o pracę

Umowa o pracę zwykle powinna zostać zawarta w formie pisemnej. Jednak ustna umowa o pracę także może zaistnieć. Zgodnie z art. 29 Kodeksu pracy:

Umowę o pracę zawiera się na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy potwierdza pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.

To oznacza, że do umowy o pracę zawartej ustnie pracodawca jest zobowiązany dostarczyć na piśmie warunki zatrudnienia. Ma na to czas maksymalnie do dnia rozpoczęcia pracy. Jeśli nie dotrzyma terminu, grozi mu kara grzywny od 1 000 do 30 000 złotych.

Co zawiera umowa o pracę?

Choć istnieje kilka rodzajów umów o pracę, to są takie elementy, jakie powinny znaleźć się w każdej z nich. Mowa o informacjach takich jak:

• Dane stron umowy, 
• rodzaj umowy, 
• data zawarcia umowy, 
• warunki płacy, 
• rodzaj pracy, 
• miejsce wykonywania pracy,
• wysokość pensji wraz ze wskazaniem wszystkich składników wynagrodzenia, 
• system czasu pracy, 
• termin rozpoczęcia pracy (jeśli daty nie uwzględniono, przyjmuje się, że stosunek pracy nawiązuje w dniu zawarcia umowy).

Zmiana warunków umowy o pracę

Warunki umowy o pracę można zmienić. W tym celu należy sporządzić aneks do umowy o pracę. Strony umowy powinny w nim określić jakie postanowienia ulegają zmianie oraz zaznaczyć dokładną datę, od którego nowe warunki wejdą w życie. Jeśli pracodawca chce wprowadzić w umowie zmiany bez porozumienia z pracownikiem, wtedy mówimy o tzw. wypowiedzeniu zmieniającym. Wówczas po upływie okresu wypowiedzenia obowiązującej umowy, zmiany wchodzą w życie. Jeśli pracownik się z nimi nie zgadza, to po upływie wypowiedzenia, stosunek pracy zostaje rozwiązany.

Umowa o pracę kodeks pracy – co zapewnia ta forma zatrudnienia?

Jakie prawa ma osoba zatrudniona na umowie o pracę? Kodeks pracy jasno określa, że przynajmniej raz w miesiącu pracodawca musi zapłacić pracownikowi za obowiązki, które ten wykonuje. Dodatkowo wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy powinno trafić do rąk zatrudnionego najpóźniej 10 dnia każdego miesiąca i nie może być niższe niż ustanowiona w danym roku pensja minimalna. Jeśli pracownik sobie tego życzy, musi otrzymać dokumenty z dokładnym wyliczeniem jego pensji i składkami, jakie odprowadził. Wszystkim osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę przysługuje też prawo do corocznego urlopu wypoczynkowego wynoszącego:

• 20 dni dla osób zatrudnionych krócej niż 10 lat,
• 26 dni, dla osób zatrudnionych na umowę o pracę dłużej niż 10 lat.

W odróżnieniu od zleceniobiorcy lub wykonawcy dzieła osobie zatrudnionej na umowie o pracę przysługuje ochrona przed zwolnieniem w czasie ciąży i okresie przedemerytalnym, a także podczas przebywania na zwolnieniu lekarskim, urlopie wypoczynkowym lub urlopie macierzyńskim. Zawarcie z pracownikiem umowy o pracę wiąże się również z obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, w tym ubezpieczeniem chorobowym. W związku z tym pracownicy otrzymują wynagrodzenie również w sytuacji, gdy z powodu stanu zdrowia nie mogą wykonywać swoich obowiązków. Umowa o pracę to także zapewnienie normowanego czasu pracy i sformalizowana procedura wypowiedzenia. 

Umowa o pracę a początki w pracy

Podpisanie umowy o pracę jest poprzedzone szeregiem innych czynności związanych z zatrudnieniem. Pracownik powinien wcześniej otrzymać egzemplarz umowy do wglądu. Ponadto, zanim przystąpi do stanowiska, musi wykonać badania lekarskie do pracy. Dopiero gdy nie wykażą przeciwwskazań do wykonywania określonego zawodu, to można przejść do dalszych procedur. Warto pamiętać, że to pracodawca pokrywa koszt badań pracowniczych. Na początku zatrudnienia pracownika czeka również szkolenie z BHP (w godzinach pracy i na koszt pracodawcy). O rozpoczęciu pracy należy także powiadomić urząd pracy, który odbierze pracownikowi status bezrobotnego. W przypadku pominięcia formalności grozi grzywna.

Umowa o pracę – brutto netto

Na umowie o pracę najczęściej widnieje kwota brutto wynagrodzenia, a więc przed potrąceniem części tej sumy na obowiązkowe składki i fundusze. Mowa o składce emerytalnej, rentowej, chorobowej i zdrowotnej, a także zaliczce na podatek dochodowy od osób fizycznych. Faktyczna pensja netto, która wpłynie na konto pracownika będzie zatem odpowiednio pomniejszona.

Umowa o pracę – jaki PIT?

Pracownicy, zleceniobiorcy i te osoby, za które zaliczki na podatek oblicza i pobiera płatnik (pracodawca/zleceniodawca) najpierw otrzymują z zakładu PIT-11. Na jego podstawie składają PIT-37. Podatnicy, którzy uzyskują dochody z kilku źródeł, i z etatu i bez pośrednictwa płatnika powinny złożyć PIT-36. 

Wypowiedzenie umowy o pracę

Aby zakończyć współpracę z danym pracodawcą, należy złożyć stosowny dokument, tzw. wypowiedzenie umowy o pracę. Wypowiedzenie może mieć różne oblicza. Oprócz tego stosunek pracy może ustać na inne sposoby:

• po upłynięciu czasu, na jaki została zawarta umowa,
• za wypowiedzeniem – zapewniająca okres wypowiedzenia, który można wykorzystać na poszukiwanie pracy,
• bez wypowiedzenia, czyli formę często związaną ze zwolnieniem dyscyplinarnym.

Wypowiedzenie umowy o pracę za porozumieniem stron

Rozwiązanie umowy za porozumieniem stron jest regulowane przez art. 30 § 1 pkt 1 ustawy Kodeksu pracy. Może wyjść z inicjatywy pracodawcy, jak i pracownika. Nie wymaga ono formy pisemnej, wystarczy, że dwie strony umowy zgodzą się na zaproponowane warunki.

Wypowiedzenie umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia

Pracownik w zależności od stażu pracy u danego pracodawcy ma inną długość okresu wypowiedzenia. Jest to czas liczony w tygodniach lub miesiącach, kiedy na wypowiedzeniu umowy pracownik wciąż musi wykonywać swoje obowiązki na rzecz pracodawcy. Mimo złożonego wypowiedzenia dopiero po upływie okresu pracownik przestaje być związany z firmą. Istnieje możliwość skrócenia okresy wypowiedzenia, jeśli strony umowy się na to zgodzą.

Umowa o pracę – okres wypowiedzenia

Okres wypowiedzenia na umowie o pracę na czas określony i nieokreślony zależy od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy. Wynosi on:

• 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy;
• 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy;
• 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.

Dodatkowo pracownikowi, który otrzymał wypowiedzenie, należy się urlop na poszukiwanie pracy. Są to dwa lub trzy dni, w zależności od długości okresu wypowiedzenia. Dni na poszukiwanie pracy nie wliczają się do ogólnej puli urlopowej.

Wypowiedzenie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia

Jest to rozwiązanie umowy o pracę w trybie natychmiastowym. Może mieć miejsce tylko w określonych sytuacjach, np. gdy pracownik dopuści się ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych (wówczas mówimy o zwolnieniu dyscyplinarnym) lub gdy lekarz stwierdzi, że pracownik nie może wykonywać pracy na danym stanowisku. 

Umowa o pracę – wzór

Poniżej przedstawiamy przykładowy wzór umowy o pracę:

……………………………

Miejscowość i data 

…………………………………. 

Pieczęć nagłówkowa pracodawcy 

REGON: 

NIP: 

UMOWA O PRACĘ NA CZAS OKREŚLONY 

Zawarta dnia………………………..….., w miejscowości………………………., pomiędzy: (dane pracodawcy lub osoby reprezentującej pracodawcę ) ……………………………………………………..…………………………………zwanym dalej Pracodawcą, a Panem/Panią (imię i nazwisko pracownika, miejsce zamieszkania ) ……………………………………………………..…………………………………zwanym/ą dalej Pracownikiem. 

§1 

Pracodawca zatrudnia pracownika na czas określony począwszy od dnia……………………… do dnia……………………… 

§2 

Strony ustalają następujące warunki zatrudnienia: 

1. stanowisko:……………………………………………………………………………………………………….. 
2. miejsce wykonywania pracy:………………………………………………………………………………. 
3. wymiar czasu pracy:…………………………………………………………………………………………… 
4. wynagrodzenie:…………………………………………………………………………………………………. 
5. inne warunki zatrudnienia:………………………………………………………………………………….

§3 

Dzień rozpoczęcia pracy:………………………..

Data i podpis pracownika

……………………………. 

Data i podpis pracodawcy

……………………………..

UMOWA O PRACĘ WZÓR PDF DO POBRANIA