Spedycja to szerokie, lecz często mylnie używane pojęcie. W poniższym tekście wyjaśniamy, czym jest spedycja, czym różni się od transportu i jakie są jej rodzaje. Podstawowym kryterium podziału jest spedycja krajowa i międzynarodowa, ale znaczenie ma też środek lokomocji i inne czynniki.
Spedycja to pojęcie bardzo rozległe, choć często mylnie rozumiane. Sprawy nie ułatwia definicja, którą można znaleźć w polskim prawie – nie jest ona zbyt obszerna i pozostawia wiele do życzenia. Poniższy wpis ma na celu przybliżenie czytelnikowi, czym jest spedycja, a także opisanie jej rodzajów – spedycję można podzielić na różne kategorie, biorąc pod uwagę różne kryteria. Ponadto sprawdzamy, jakie cechy powinien posiadać dobry spedytor i czym zajmują się osoby pracujące w branży świadczącej usługi spedycyjne?
Spis treści
Czym jest spedycja?
Osoby zastanawiające się, czym jest spedycja, znajdą odpowiedź (choć lakoniczną) w polskim prawie. Wystarczy spojrzeć do art. 794 Kodeksu cywilnego, by dowiedzieć się, że „spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem”.
Biorąc pod uwagę przepisy, możemy udzielić ogólnej odpowiedzi na często padające pytanie: „spedycja – co to?”. Najprościej rzecz ujmując, spedycja to wszelkie usługi w zakresie obsługi przesyłki, od jej nadania, aż po dostarczenie, świadczone na zlecenie kontrahenta (obejmuje proces transportu ładunku oraz wszystkie związane z nim usługi).
Historia spedycji
Historia spedycji rozpoczęła się już w XV wieku. Ze względu na wprowadzony przymus drogowy oraz konieczność składowania towaru w miastach, które zostały nim objęte, zaistniało zapotrzebowanie na nowe usługi. Kupcy odnotowywali straty spowodowane przestojami w transporcie. To pozwoliło na ukształtowanie się nowego zawodu, tzw. pozornego nabywcy. Osoba pełniąca tę rolę składała oświadczenie o nabyciu towaru, choć w rzeczywistości ładunek wciąż należał do swojego pierwszego właściciela. Pozorny nabywca organizował transport towaru w swoim imieniu, dostarczając go w miejsce wskazane przez pierwotnego właściciela oraz na jego koszt.
Spedycja krajowa i międzynarodowa rozwinęła się po wynalezieniu maszyny parowej w XIX wieku. Powstawało wówczas coraz więcej firm zajmujących się organizacją oraz planowaniem transportów, a kupcy, którzy nie do końca wiedzieli, w jaki sposób korzystać z nowego środka lokomocji, chętnie korzystali z tego typu usług.
Spedycja a transport: czym się różnią?
Czy praca w transporcie jest tym samym, co praca w spedycji? Wbrew częstemu przekonaniu – nie. Choć można spotkać się z zamiennym stosowaniem tych dwóch terminów, mają one różne znaczenia. Wyjaśnijmy zatem, czym jest transport. Otóż transport to przemieszczanie ładunków albo osób z wykorzystaniem odpowiednich środków transportu.
Czym różni się od niego spedycja? Definicja tego pojęcia pozwala na zauważenie podstawowej różnicy – jest to nie tylko sama czynność transportu, ale i wszystkie wiążące się z nią czynności, pozwalające na zorganizowanie tego transportu.
Kolejną istotną różnicą między spedycją i transportem jest fakt, że firma spedycyjna zazwyczaj nie ma własnej floty, co sprawia, że musi podejmować współpracę z firmami transportowymi lub prywatnymi przewoźnikami, by móc świadczyć swoje usługi.
Rodzaje spedycji: podział
Biorąc pod uwagę poszczególne kryteria, możemy wyszczególnić różne rodzaje spedycji.
Pierwszym, najczęściej stosowanym podziałem jest wyróżnienie spedycji krajowej, czyli obejmującej teren Polski, oraz spedycji międzynarodowej – działań pozwalających na transport ładunku do innego kraju.
Kolejne kryterium bierze pod uwagę charakter spedycji, pozwalający na wyszczególnienie dwóch typów: spedycji gałęziowej (transportu jednym środkiem lokomocji) oraz spedycji intermodalnej (transportu co najmniej dwoma środkami lokomocji z co najmniej dwóch gałęzi transportu: drogowego, lotniczego, kolejowego, morskiego). W ramach transportu kombinowanego firmy często organizują transporty np. kontenerów z Chin.
Skupiając się na środku lokomocji, można wyróżnić:
- spedycję lotniczą,
- spedycję kolejową,
- spedycję morską,
- spedycję samochodową.
Czym charakteryzuje się każdy z wymienionych rodzajów spedycji?
Spedycja lotnicza
Spedycja lotnicza oceniana jest jako niemal niezawodna. Towary, które przesyłane są drogą powietrzną, najszybciej docierają do celu (nawet bardzo odległego od miejsca wysyłki). Korzystanie z drogi powietrznej umożliwia transport towarów wrażliwych na temperaturę i nie tylko w systemie „door-to-door”. Firmy specjalizujące się w spedycji lotniczej umożliwiają transport nie tylko zwykłych ładunków, ale i towarów niebezpiecznych.
Spedycja kolejowa
Ten rodzaj spedycji obejmuje planowanie i organizację transportu oraz sam przewóz ładunków drogą kolejową, często w ramach transportu intermodalnego. Towar często przewożony jest w kontenerach albo na platformach wagonów lub w specjalnie przystosowanych wagonach np. cysternach. Zwolennicy transportu kolejowego zauważają, że jest on lepszym rozwiązaniem niż transport drogowy, gdyż przy korzystaniu z tej drogi lokomocji opóźnienia są niezwykle rzadkie.
Spedycja morska
Spedycja morska, inaczej mówiąc – spedycja kontenerowa, obejmuje usługi związane z transportem drogą morską. Osoby, które decydują się na zmniejszenie kosztów przy jednoczesnym bezpiecznym przewozie ładunków, zwykle korzystają z tego rodzaju spedycji.
Współpraca z przewoźnikami – spedycja morska
Spedytorzy specjalizujący się w organizacji transportu drogą morską rezerwują miejsca na statkach przewoźników, którzy proponują transport FCL (pełnokontenerowy), LCL (drobnicowy), RO-RO (przewóz pojazdów) lub fracht morski ładunków ciężkich i ponadgabarytowych – w zależności od potrzeb kontrahentów.
Spedycja samochodowa
W ramach spedycji samochodowej organizuje się przewóz ładunków z wykorzystaniem samochodów albo zestawów drogowych składających się z ciągnika z naczepą lub samochodu z przyczepą. Największą niezawodnością na tym polu cieszy się spedycja krajowa do 3,5 tony. Transport samochodowy polecany jest szczególnie w przypadku mniejszych ładunków przewożonych na niewielkich odległościach.
Praca w spedycji – na czym polega?
Obowiązki spedytora obejmują organizację procesu transportu ładunku oraz nadzorowanie go, a w niektórych przypadkach nadzorowanie także pakowania czy rozładunku towarów.
Spedytor odpowiedzialny jest za tworzenie bazy klientów oraz przewoźników i pozyskiwanie zleceń. Do jego zadań należą również:
- prowadzenie negocjacji,
- organizowanie przewozu ładunków,
- przygotowywanie umów,
- rozwiązywanie problemów pojawiających się w trakcie realizacji zlecenia,
- dokonywanie formalności związanych z odprawami celnymi czy rozliczeniami,
- kontaktowanie się nie tylko z klientami, ale i urzędami oraz innymi instytucjami.
Objęcie stanowiska w firmie spedycyjnej to dobra praca po logistyce. Ukończone studia mogą okazać się pomocne przy planowaniu transportów czy nadzorowaniu obiegu dokumentów.
Warto też pamiętać, że w niektórych firmach panują różne zasady, a spedytorzy mogą zostać „rozbici” na kilka działów. Jedni specjalizują się tylko w organizowaniu przewozu ładunków, z kolei inni zajmują się wyłącznie przyjmowaniem zleceń spedycyjnych.
Spedycja – współpraca z przewoźnikami
Ważnym elementem pracy w spedycji jest współpraca z przewoźnikami. Jest on odpowiedzialny za stałą lub jednorazową współpracę, proponuje zlecenia, uzgadnia warunki i ceny transportów, terminy płatności, trasy. Jeśli czujesz, że jesteś stworzony do tej pracy, sprawdź, ile zarabia spedytor i co należy zrobić, by nim zostać.
Niektóre firmy spedycyjne posiadają własną flotę pojazdów, choć większość – nie. Te przedsiębiorstwa spedycyjne, które nie dysponują własnymi środkami transportu, korzystają z usług firm transportowych lub prywatnych przewoźników. Spedytor może zadbać nie tylko o opracowanie warunków i trasy transportu, ale również – jeśli zajdzie taka potrzeba – dopełnić formalności związanych z uzyskaniem pozwoleń czy odprawami.
Dla kogo praca spedytora?
Organizacja przewozu towarów to zadanie dla osób, które świetnie czują się w planowaniu i mają łatwość logicznego myślenia. To także zadanie dla pracowników skupionych na celu i potrafiących zachować „zimną krew” w sytuacjach stresowych. A tych w tej pracy jest sporo. Jak się bowiem okazuje, spedytorzy muszą mierzyć się każdego dnia z wieloma problemami. Jako pośrednik musi on bowiem rozwiązywać zarówno utrudnienia ze strony kierowcy-przewoźnika, jak i klienta-firmy. Jednocześnie nie można zapominać, że transport to branża, w której obraca się dużymi pieniędzmi. Czasami spedytor organizuje transport wart nawet kilka milionów euro. I choć oczywiście firmy spedycyjne mają swoje ubezpieczenie od nieprzewidzianych zdarzeń, to jednak emocje przy tego typu transakcjach są naprawdę duże.
Jednocześnie spedytor musi oznaczać się silnym charakterem i mocną psychiką, ponieważ sektor transportowy rządzi się swoimi prawami, a relacje z kierowcami i firmami nie zawsze są wzorowe, dlatego też osoba na tym stanowisku może spotkać się z nieprzyjemnymi wyzwiskami i wzmożoną agresją słowną.
Jak zostać spedytorem?
Jeśli chcesz zostać spedytorem, to tak naprawdę nie potrzebujesz żadnego wykształcenia. Istnieje bowiem wiele firm spedycyjnych, które zatrudniają młode i zmotywowane osoby szkoląc je według wymagań własnego przedsiębiorstwa. Jak wiadomo, każda firma działa nieco inaczej i ma inne podejście, dlatego też niektórzy pracodawcy chętniej zatrudniają niedoświadczonych kandydatów, aby łatwiej było im dopasować się do polityki firmy.
Jednocześnie jeśli chcesz zająć się transportem już bardziej na poważnie, to możesz zdecydować się na studia logistyczne. To zapewni Ci pracę nie tylko w spedycji, ale także otworzy drzwi do innych stanowisk logistycznych – w tym oczywiście kierowniczych.
Warto pamiętać, że spedycja to branża międzynarodowa dlatego też bardzo ważna jest znajomość języków – im więcej tym lepiej. Podstawą jest oczywiście angielski, ale przyda się także niemiecki, holenderski czy ukraiński. Dzięki temu szybciej i sprawniej naprawisz ewentualne problemy i łatwiej będzie Ci utrzymywać relacje z klientami i przewoźnikami.
