Na czym polega akcja? Jakie jest jej znaczenie w inwestowaniu?

Akcje to papiery wartościowe emitowane przez spółki akcyjne i komandytowo-akcyjne. Wyróżniamy różne rodzaje, od akcji imiennych po akcje na okaziciela, akcje zwykłe, czy uprzywilejowane. Dowiedz się, czym są akcje, na czym polegają i co strony zyskują w wyniku kupna i sprzedaży papierów wartościowych.

Etap rozwoju funkcjonowania akcji sięga początków XVII wieku, gdy Holenderska Kompania Wschodnioindyjska wyemitowała akcje. Nowa forma inwestowania szybko została zaakceptowana przez biznesmenów, co przyczyniło się do pobudzenia rozwoju gospodarczego. Dzięki temu prywatni przedsiębiorcy mogli podejmować wielkie przedsięwzięcia biznesowe. Do Polski akcje dotarły nieco później, dopiero w XVIII wieku. Wówczas udziałowcami były osoby z wyższych sfer, czyli głównie szlachta, magnaci, czy bankierzy. Czym tak w ogóle jest akcja i dlaczego, kojarzy się ze światem biznesu?

Czym są akcje?

Akcja stanowi papier wartościowy, który świadczy o prawie majątkowym i niemajątkowym akcjonariusza. Prawa te wynikają z jego uczestnictwa w spółce akcyjnej, czy komandytowo-akcyjnej. Posiadanie akcji wiąże się także z pewnym zakresem praw i obowiązków. Kiedyś akcje stanowiły dokument, w którym zawierano m.in. dane spółki, oznaczenie sądu rejestrowego i numeru KRS, datę wystawienia akcji, ich wartość, rodzaj, serie, postanowienia statutu o związanych z akcją obowiązkach wobec spółki, czy ograniczenia co do rozporządzania akcją.

Obecnie od roku 2021 w wyniku dematerializacji akcje spółek nie mają postaci materialnej i są rejestrowane w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych. Co cechuje akcje?

• Są emitowane (wprowadzane na rynek) przez spółkę.
• Są niepodzielne.
• Mogą być przedmiotem współwłasności.
• Prawa związane z posiadaniem akcji są jednakowe, wyjątek stanowią akcje uprzywilejowane.
• Są zbywalne.

Dysponowanie akcjami oznacza, że akcjonariusz jest współwłaścicielem majątku spółki. Akcje powstają w momencie rejestracji spółki. Pierwsza emisja, tzw. założycielska odbywa się na mocy złożenia przez przyszłego akcjonariusza oświadczenia w formie aktu notarialnego ze zgodą na zawiązanie spółki, uznanie statutu i objęcie akcji. W akcie ujmuje się również informacje na temat ceny emisyjnej akcji, wartości nominalnej, ich liczby, rodzaju i osobach, które akcje obejmują. Kolejne emisje akcji mają miejsce przy podwyższeniu kapitału zakładowego.

Jakie rodzaje akcji wyróżniamy?

Istnienie akcji jest uregulowane prawnie. Informacje na temat ich funkcjonowania i rodzajów znajdziemy w Ustawie z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych. Akcje możemy podzielić ze względu na sposób, w jaki własność jest przenoszona, uprawnienia akcjonariuszy, czy formę pokrycia. W przypadku przeniesienia własności wyróżniamy:

• akcje imienne – akcjami imiennymi nazywamy dokument, którego treść wskazuje, komu przysługują uprawnienia z ich tytułu. Akcje imienne mogą dotyczyć tylko osób fizycznych lub prawnych. Realizacja praw wynikających z akcji jest możliwa jeśli akcjonariusz w stosunku do spółki jest wpisany do rejestru akcjonariuszy;
• akcje na okaziciela – każdy kto posiada akcję, ma prawo do wykonywania praw z nich wynikających. Posiadacz akcji otrzymuje od spółki imienne świadectwo tymczasowe. Jeśli statut spółki lub umowa tego nie zabrania, to akcje na okaziciela można zmienić w akcje imienne.

W przypadku akcji określających formę pokrycia wyróżniamy:

• akcje aportowe – są pokryte wkładem niepieniężnym. Akcja przysługuje osobie, która wniesie wkład rzeczowy, zwany aportem. Przykłady wkładu rzeczowego stanowią nieruchomość, świadczenie pracy, czy prawo. W początkowej fazie mają one formy akcji imiennych. W statucie spółki określa się wkład niepieniężny, osoby, które wnoszą przedmiot, jak i charakterystykę akcji;
• akcje gotówkowe – w przeciwieństwie do akcji aportowych, ten rodzaj akcji jest pokryty wkładem pieniężnym. Akcjonariusze wnoszą do spółki pieniądze, a w zamian otrzymują akcje, nawet jeśli opłacą tylko ich część. Akcje gotówkowe do czasu aż nie zostaną w pełni opłacone, również stanowią akcje imienne. Alternatywę stanowi wydanie świadectwa tymczasowego. Wpłaty na akcje można dokonać bezpośrednio lub przy pomocy domu maklerskiego na rachunek spółki.

Akcje uprzywilejowane, jak sama nazwa wskazuje, dotyczą sytuacji, w których ich posiadacz ma jakieś szczególne przywileje. Adnotacje w tej sprawie znajdziemy w statucie spółki. Uprzywilejowanie akcji może polegać np. na nadaniu ich posiadaczowi prawa głosu, czy praw majątkowych w postaci np. dywidendy. Jednocześnie akcje uprzywilejowane zwykle stanowią akcje imienne. Natomiast w przypadku akcji zwykłych, każdy posiadacz akcji ma takie same prawa. Wyróżniamy także akcje nieme, w których posiadacz nie ma prawa głosu, lecz jest uprzywilejowany co do dywidendy. Statut spółki może także regulować akcje założycielskie, które stanowią formę wynagrodzenia usług, jakie świadczą założyciele spółki.

Jakie prawa przysługują z tytułu posiadania akcji?

Jak już wyżej wspomniano, akcje świadczą o posiadaniu przez akcjonariuszy pewnych praw. Zyskują oni częściowo wpływ na funkcjonowanie spółki i to, w jaki sposób jest zarządzana. Prawa te mogą mieć charakter majątkowy lub niemajątkowy. W przypadku praw majątkowych akcjonariusz może mieć udział w zysku spółki, prawo do udziału w podziale majątku, jeśli spółka zostanie poddana likwidacji oraz prawa pierwszeństwa do objęcia akcji nowej emisji, jeśli kapitał zostanie podwyższony przez spółkę. Natomiast prawa niemajątkowe mają znacznie szerszy charakter. Akcjonariusz może na mocy praw organizacyjnych mieć:

• prawo głosu;
• prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy;
• prawo zaskarżenia uchwał walnego zgromadzenia;
• prawo wystąpienia z powództwem o naprawienie szkody wyrządzonej spółce;
• prawo żądania udzielenia informacji na walnym zgromadzeniu i poza nim.

Akcje a obligacje

Oprócz akcji na rynku funkcjonują tzw. obligacje. To także papiery wartościowe. Jednak mają one nieco inny charakter. Emitent otrzymuje od kupca środki na pewien okres wykupu. Środki te podlegają zwrotowi wraz z odsetkami. Emitent jest więc niejako wierzycielem kupca obligacji. Podczas gdy akcjonariusz może ingerować w działania spółki emitującej akcje, tak obligatariusz już nie ma takiego prawa i czerpie zyski z odsetek.

W jaki sposób można nabyć akcje?

Osoby, które dysponują rachunkiem inwestycyjnym w domu maklerskim, mogą nabyć akcje na Giełdzie Papierów Wartościowych, czyli w miejscu, w którym inwestorzy spotkają się z przedsiębiorcami w celu czerpania korzyści finansowych. W ten sposób mogą kupować i sprzedawać papiery wartościowe. Po założeniu rachunku maklerskiego należy wpłacić na niego pieniądze, które następnie będą wydawane właśnie na zakup akcji. Zwykle wpłaty dokonuje się przelewem. Zakup akcji wiąże się z koniecznością złożenia zlecenia. Obecnie dokonuje się tego za pośrednictwem Internetu i aplikacji maklerskich. Następnie zlecenie trafia na giełdę.

Ile są warte akcje?

Akcje mają swoją wartość nominalną, która wynika z podzielenia kapitału zakładowego spółki przez liczbę wyemitowanych akcji. Minimalna wartość ceny nominalnej nie może wynosić mniej niż 1 grosz. Cena emisyjna akcji nie może być z kolei niższa od wartości nominalnej. Kupując akcje na rynku wtórnym, uiszczamy tzw. cenę rynkową. To ta cena pokazuje się na giełdzie. Spółka przed emisją akcji na giełdzie dąży do osiągnięcia zgody Komisji Nadzoru Finansowego. W tym celu sporządza prospekt emisyjny wraz z informacjami o ilości akcji, ich wartości i ceny.

Wpływ na kształtowanie ceny rynkowej ma popyt i podaż akcji. Wyróżniamy dwa sposoby notowania akcji na GPW:

• notowania giełdowe w systemie ciągłym, gdy podmioty składają zlecenia, które mogą zostać na bieżąco zrealizowane w przypadku zgodności. Jeśli zgodność nie zachodzi, to należy oczekiwać pojawienia się ofert przeciwnych w odpowiedniej cenie;
• notowania giełdowe w systemie jednolitym mają miejsce, gdy transakcje zawiera się tylko w dwóch, z góry określonych momentach sesji. Cena jest ustalona w trakcie tych momentów w oparciu o złożone wcześniej zlecenia.

Co daje inwestowanie w akcje?

Przedsiębiorstwa sprzedają akcje, aby pozyskać fundusze na dalszy rozwój. W ten sposób mogą zachować płynność finansową i w dalszym ciągu poszerzać zyski z działalności. Druga strona, kupując akcje, ma prawo do części zysku firmy. Inwestowanie w akcje wiąże się również z ryzykiem. Wyróżniamy ryzyko systematyczne związane z rynkiem, pogorszeniem sytuacji gospodarczej i kryzysem. Innym rodzajem ryzyka jest ryzyko specyficzne, powstałe ze względu na kwestie dotyczące bezpośrednio firmy, jak np. pogorszenie jej sytuacji finansowej.

Przymierzając się do inwestowania w akcje, warto najpierw zapoznać się z różnymi biurami maklerskimi, ich ofertą, opłatami, kosztami. Trzeba się także dowiedzieć, czy jest to licencjonowane biuro. Pomoc w weryfikacji biura maklerskiego stanowi strona Komisji Nadzoru Finansowego. Ważna jest także analiza firmy, której akcje chcemy nabyć. Trzeba ciągle śledzić notowania i prognozy giełdowe. Osoby, które dopiero zastanawiają się, jak zacząć grać na giełdzie papierów wartościowych, mogą najpierw przetestować swoje możliwości w próbnych aplikacjach.

Wycofanie akcji z obrotu

Możliwe jest wycofanie akcji z obrotu w kilku sytuacjach. Pierwszą z nich stanowi przymusowy wykup. Akcjonariusz posiadający 90% liczby głosów w spółce może w ciągu trzech miesięcy od momentu wystąpienia tego stanu żądać od innych akcjonariuszy sprzedaży swoich akcji. Inna sytuacja występuje w przypadku przejęcia lub połączenia spółek. Zwykle to spółka przejmująca nadaje akcjonariuszom akcje nowej spółki, także, jeśli spółka zostaje wycofana z giełdy ze względu na przyjęcie przez sąd wniosku o upadłości. Akcje przestają być notowane na giełdzie, a w przypadku upadłości spółki akcjonariusze mogą mieć trudności ze sprzedażą akcji.