Lekki stopień niepełnosprawności – co oznacza? Jakie daje przywileje w pracy?

Lekki stopień niepełnosprawności nie musi wykluczać z życia społecznego i zawodowego. Osoba niepełnosprawna może wykonywać pracę niemal tak samo, jak w pełni zdrowy pracownik. Nie da się jednak ukryć, że w swoim codziennym życiu napotyka na nieco więcej trudności, dlatego też w pracy może liczyć na kilka przywilejów. Tak samo jak pracodawca, który postanowi zatrudnić pracownika z orzeczonym lekkim stopniem niepełnosprawności.

Osoby niepełnosprawne są postrzegane przez społeczeństwo jako osoby z trudnościami. Rzeczywiście w pewien sposób ich funkcjonowanie bywa ograniczone, choć często doskonale potrafią odnaleźć się w miejscu pracy. O tym, czym jest niepełnosprawność, mówi nam ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.

Jest to trwała lub okresowa niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodująca niezdolność do pracy. Z powodu trudności niepełnosprawnym przysługują różne ulgi i świadczenia, takie jak na przykład ulga rehabilitacyjna.

Co dokładnie oznacza lekki stopień niepełnosprawności?

Lekki stopień niepełnosprawności to kategoria orzecznicza stosowana w procesie orzekania o niepełnosprawności, która odnosi się do osób z naruszoną sprawnością organizmu, jednak ich zdolność do wykonywania pracy oraz pełnienia ról społecznych nie jest znacząco ograniczona. W przypadku lekkiego stopnia niepełnosprawności osoba jest w stanie wykonywać większość czynności zawodowych, choć może wymagać odpowiedniego wyposażenia stanowiska pracy lub drobnych udogodnień, aby zapewnić pełen komfort pracy.

W porównaniu do osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności czy znacznym stopniem niepełnosprawności, osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności nie mają takich samych przywilejów dotyczących skróconego czasu pracy czy dodatkowych dni urlopowych. Niemniej jednak, lekki stopień niepełnosprawności daje prawo do niektórych ulg oraz wsparcia w obszarze rehabilitacji zawodowej. Stan taki orzeka powiatowy zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności danej osoby.

Jakie ulgi podatkowe przysługują osobom z lekkim stopniem niepełnosprawności?

Osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności mogą skorzystać z ulg podatkowych, które pomagają w codziennym funkcjonowaniu oraz pokrywaniu kosztów związanych z rehabilitacją. Najważniejszą ulgą jest ulga rehabilitacyjna, która pozwala na odliczenie wydatków związanych z leczeniem, rehabilitacją oraz dostosowaniem warunków pracy do indywidualnych potrzeb.

W ramach ulgi rehabilitacyjnej, osoby z naruszoną sprawnością organizmu mogą odliczyć koszty np. dojazdów na rehabilitację, zakupu sprzętu wspomagającego czy też przystosowania stanowiska pracy. Warto zaznaczyć, że osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności oraz znacznym stopniem niepełnosprawności mogą liczyć na więcej ulg, jednak osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności również mają dostęp do pewnych korzyści podatkowych.

Zmiany w przepisach dotyczących czasu pracy osób z lekkim stopniem niepełnosprawności

Obecne przepisy dotyczące zatrudniania osób niepełnosprawnych w kontekście lekkiego stopnia niepełnosprawności nie przewidują skrócenia czasu pracy. W przeciwieństwie do osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności oraz znacznym stopniem niepełnosprawności, osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności pracują w pełnym wymiarze godzin, zgodnie z zasadami dotyczącymi ogółu pracowników.

Warto jednak podkreślić, że pracodawcy mają możliwość dostosowania warunków pracy do potrzeb pracownika, zwłaszcza w przypadku naruszonej sprawności organizmu. To oznacza, że w niektórych sytuacjach pracodawca może zapewnić bardziej elastyczne godziny pracy lub inne udogodnienia, aby wspierać samodzielną egzystencję pracowników oraz ich komfort w miejscu pracy.

Jakie są stopnie niepełnosprawności? Rodzaje orzeczeń

Wiele osób o lekkim stopniu niepełnosprawności nie daje żadnych oznak mierzenia się z codziennymi trudnościami. Prawo zakłada, że sama ocena stanu zdrowia nie świadczy o niepełnosprawności. Na zjawisko to składa się również stan psychiczny człowieka i kwestie społeczne jego funkcjonowania. Zatem nie każda osoba chora z automatu jest osobą niepełnosprawną, choćby w stopniu lekkim. Kto jest zatem osobą niepełnosprawną? Przede wszystkim osoba, która posiada orzeczenie o niepełnosprawności. Wyróżniamy orzeczenia:

1. Do celów rentowych – w tym przypadku organ administracji publicznej, np. ZUS orzeka o niezdolności do pracy:

• całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji, gdy pacjent wymaga stałej lub długotrwałej opieki pomocy innej osoby w celu zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych,
• całkowitej niezdolność do pracy i niemożności wykonywania jakiejkolwiek pracy,
• częściowej niezdolności w przypadku osób, które utraciły możliwość wykonywania pracy w obrębie własnych kwalifikacji.

2. Do celów pozarentowych – wydawanych przez Miejskie lub Powiatowe Zespoły Orzekania o Niepełnosprawności osobom powyżej 16 roku życia. Tutaj wyróżniamy:

• Znaczny stopień niepełnosprawności.
  Oznacza przypadłość, w której osoba doświadcza naruszonej sprawności organizmu. Jest niezdolna do pracy lub zdolna w określonych warunkach chronionych, przy czym wymaga długotrwałej opieki w celu pełnienia ról społecznych.
• Umiarkowany stopień niepełnosprawności.
  Do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej, albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.
• Lekki stopień niepełnosprawności.
  Do lekkiego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych, dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.

Oba rodzaje orzeczeń są wystawiane oddzielnie na podstawie innych przepisów. Osoby posiadające jedno z orzeczeń mogą liczyć na inne rodzaje przywilejów.

Lekki stopień niepełnosprawności – przywileje dla pracownika

Co daje lekki stopień niepełnosprawności? Przywileje w pracy. Osoba o lekkim stopniu niepełnosprawności ze względu na trudności, z którymi się spotyka, może w pracy korzystać z trzech udogodnień.

• Czas pracy.

Osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności mogą pracować w podstawowym wymiarze czasu pracy, czyli przez 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Wyjątek stanowią nadgodziny. Pracownik o lekkim stopniu niepełnosprawności nie może wykonywać godzin nadliczbowych. Ponadto nie może pracować również na nocną zmianę. Pracownik może jednak poprosić lekarza o zgodę, a jeśli ten jej udzieli, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby brać nadgodziny czy zmiany nocne.

• Przerwa w pracy.

O przerwie w pracy osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności mówi nam art. 17 ustawy z dnia 27.08.1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych:

Osoba niepełnosprawna ma prawo do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Czas przerwy wynosi 15 minut i jest wliczany do czasu pracy. Nie narusza to przepisu art. 134 prawo do przerwy w pracy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1320).

• Racjonalne usprawnienia dla osób niepełnosprawnych.

To rozwiązanie dające pracownikowi prawo do zgłoszenia usprawnień koniecznych do zapewnienia komfortowego, odpowiedniego wyposażenia stanowiska pracy. Pracodawca może dostosować stanowisko pracy niepełnosprawnego do jego trudności. Do usprawnień zaliczane jest np. usuwanie bariery lub elementów konstrukcyjnych, wadliwych dla pracownika z lekką niepełnosprawnością.

Warto zaznaczyć, że powyższe przywileje dotyczą osób będących pracownikami, a zatem zatrudnionych w ramach umowy o pracę.

Lekki stopień niepełnosprawności a urlop dla pracownika

Zgodnie z prawem osoby doświadczające znacznego stopnia niepełnosprawności lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności mają do wykorzystania dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 10 dni roboczych w danym roku kalendarzowym. Urlop nabywa się dopiero po roku pracy jako osoba z orzeczeniem. Niestety osoba o niepełnosprawności w stopniu lekkim nie ma prawa do dodatkowego urlopu wypoczynkowego.

Zwolnienia od pracy dla osób z orzeczeniem

Osoby o znacznym stopniu niepełnosprawności lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w ramach art. 20 Ustawy z 27 sierpnia 1997 roku o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych mają prawo do zwolnienia od pracy w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym nie częściej niż raz w roku, a także w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających oraz w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego, lub jego naprawy. Pod warunkiem, że te czynności nie mogą być wykonane poza godzinami pracy. Niestety pracownik z lekkim stopniem niepełnosprawności nie ma prawa do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Lekki stopień niepełnosprawności a zasiłek z MOPS – czy przysługuje?

Osoby z orzeczonym lekkim stopniem niepełnosprawności nie tylko mogą liczyć na niektóre przywileje w pracy, lecz również na pomoc materialną od państwa.

• W Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie można starać się o dofinansowanie do likwidacji barier architektonicznych, udziału w turnusie rehabilitacyjnym czy zwalczanie barier komunikacyjnych i technicznych, a także do zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, ortopedyczny i pomocniczy.

Natomiast orzeczenie o niepełnosprawności w stopniu lekkim nie daje prawa do zasiłku pielęgnacyjnego, ponieważ świadczenie to przysługuje wyłącznie:

• niepełnosprawnemu dziecku;
• osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
• osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia;
• osobie, która ukończyła 75 lat.

Osoba z lekkim stopniem niepełnosprawności może jednak starać się o przyznanie jej renty socjalnej.

Lekki stopień niepełnosprawności – zasiłek okresowy

Osoby o lekkim stopniu niepełnosprawności mogą się ubiegać o zasiłek okresowy. Świadczenie jest przyznawane ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia:

• osobie samotnie gospodarującej, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej;
• rodzinie, której dochód jest niższy od kryterium dochodowego rodziny.

Ile wynosi zasiłek okresowy?

Minimalna wysokość zasiłku okresowego wynosi 20 zł. Jednak finalna kwota jest uzależniona od dochodu rodziny lub osoby samotnie gospodarującej. Informacji na temat wysokości zasiłku okresowego, przysługującego osobie z lekkim stopniem niepełnosprawności, należy zaczerpnąć w najbliższym ośrodku pomocy społecznej.

Renta socjalna za lekki stopień niepełnosprawności

Osoba o lekkim stopniu niepełnosprawności może się ubiegać o rentę socjalną, jednak na standardowych zasadach. To znaczy, że sam fakt posiadania lekkiego stopnia niepełnosprawności nie wpływa na prawo do renty. Kwestie przyznania świadczenia regulują przepisy ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej.

Na podstawie ustawy renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej i całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało:

• przed ukończeniem 18. roku życia;
• w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej – przed ukończeniem 25. roku życia;
• w trakcie kształcenia w szkole doktorskiej, studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Osobie, która spełnia powyższe warunki, przysługuje:

1) renta socjalna stała – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest trwała;

2) renta socjalna okresowa – jeżeli całkowita niezdolność do pracy jest okresowa.

Natomiast renta socjalna nie przysługuje jednak osobie:

• uprawnionej do emerytury, uposażenia w stanie spoczynku, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty inwalidzkiej lub pobierającej świadczenie o charakterze rentowym z instytucji zagranicznych, renty strukturalnej, a także osobie uprawnionej do zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego;
• będącej właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej w rozumieniu Kodeksu cywilnego o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 5 ha przeliczeniowych. Osobie będącej współwłaścicielem nieruchomości rolnej nie przysługuje renta socjalna, jeśli udział tej osoby przekracza 5 ha przeliczeniowych;
• za okres tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności, z zastrzeżeniem osób odbywających karę pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego;
• jeżeli ma prawo do renty rodzinnej w kwocie przekraczającej 200% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Lekki stopień niepełnosprawności – jak otrzymać rentę socjalną?

Aby otrzymać rentę socjalną, należy przygotować wniosek o rentę socjalną, zaświadczenie ze szkoły lub uczelni, potwierdzające okres nauki, zaświadczenie o stanie zdrowia – zaświadczenie OL-9, które wypełnia lekarz. Takie zaświadczenie medyk wystawia nie wcześniej niż miesiąc przed datą złożenia wniosku o rentę. Należy także przygotować dokumentację medyczną potwierdzającą stan zdrowia, np. kartę z leczenia szpitalnego.

W przypadku osób zatrudnionych pracodawca przygotowuje zaświadczenie o terminie zawartej umowy z pracownikiem, przychodach oraz wywiad zawodowy. Właściciele i współwłaściciel nieruchomości rolnej powyżej 5 ha dołączają także stosowne oświadczenie. Wniosek o rentę socjalną składa się najwcześniej w miesiącu osiągnięcia pełnoletności. Dokument można złożyć osobiście w ZUS-ie lub może to zrobić przedstawiciel ustawowy świadczeniobiorcy, opiekun prawny, kierownik ośrodka pomocy społecznej, opiekun faktyczny, czy pełnomocnik.

Niepełnosprawność w stopniu lekkim – jakie ulgi?

Osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności mogą liczyć również na ulgi w przestrzeni poza pracą.

• Lekki stopień niepełnosprawności: ulgi na bilety

Do ulg w komunikacji PKP i PKS uprawniona jest młodzież od 16 roku życia i studenci do 24 roku życia, a także studenci niepełnosprawni do czasu ukończenia 26 roku życia. Zniżka wynosi 78%, jeśli dotyczy wizyt u lekarza, drogi na rehabilitację, czy do szkoły. Natomiast ulgi dotyczące komunikacji miejskiej bądź gminnej są ustalane w drodze uchwał rady miasta lub gminy. Dlatego, aby poznać dokładne zniżki, konieczne jest zapoznania się z konkretnymi przepisami w danym regionie.

• Ulga na wyrobienie paszportu

Ulga w wysokości 50% na wyrobienie paszportu przysługuje:

• emerytom, rencistom, osobom niepełnosprawnym i współmałżonkom tych osób, pozostającym na ich wyłącznym utrzymaniu;
• osobom przebywającym w domach pomocy społecznej lub w zakładach opiekuńczych albo korzystającym z pomocy społecznej w formie zasiłków stałych;
• kombatantom i innym osoby będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego;
• uczniom od 13. roku życia i studentom.

W związku z powyższym osobie, nawet o lekkim stopniu niepełnosprawności, przysługuje ulga na wyrobienie paszportu. Zamiast 140 zł osoba niepełnosprawna zapłaci 70 zł.

Lekki stopień niepełnosprawności – ulgi podatkowe

Osoby lekko niepełnosprawne mają również prawo do odliczeń podatkowych. Co dokładnie mogą odliczyć w ramach tzw. ulgi rehabilitacyjnej?

• przystosowanie mieszkania do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
• przystosowanie pojazdów mechanicznych np. poprzez zakup sprzętu specjalistycznego,
• zakup i naprawę zaopatrzenia rehabilitacyjnego,
• kupno materiałów szkoleniowych związanych z potrzebą osoby niepełnosprawnej,
• koszty pobytu na turnusach rehabilitacyjnych i uzdrowiskowych,
• koszt tłumacza języka migowego,
• koszt leków w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł
• koszt transportu np. na pobyt związany z leczeniem.

Lekki stopień niepełnosprawności a karta parkingowa

W poprzednich latach osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności mogły również korzystać z przywileju parkowania. Od 2014 roku niestety nie jest to możliwe. Karta parkingowa przysługuje jedynie osobom ze znacznym stopniem niepełnosprawności lub o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeśli mają ograniczone możliwości poruszania się.

Lekki stopień niepełnosprawności a przywileje dla pracodawcy

Pracodawca, który zdecyduje się zatrudnić osobę z lekkim stopniem niepełnosprawności, może liczyć na pomoc ze strony państwa. Dlatego też oferty pracy dla osób z lekkim stopniem niepełnosprawności można spotkać w wielu miejscach. Osoby z niepełnosprawnościami są pożądaną grupą zawodową. Pomoc w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych obejmuje poniżej wymienione możliwości.

• Refundacja części wynagrodzenia.

Pracodawca może liczyć na dofinansowanie wynagrodzeń osób niepełnosprawnych z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PEFRON). Dofinansowanie przysługuje pracodawcy:

• w zakładzie pracy chronionej,
• zatrudniającemu minimum 25 pracowników, u którego występuje wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych na poziomie minimum 6%,
• zatrudniającemu nie więcej niż 25 pracowników.

Warunkiem uzyskania dofinansowania jest niezaleganie przez pracodawcę ze zobowiązaniami względem PERFON.

Dofinansowanie przysługuje na pracowników, którzy:

• są niepełnosprawni z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę,
• są ujęci w ewidencji zatrudnionych osób niepełnosprawnych prowadzonej przez PEFRON,
• nie mają ustalonego prawa do emerytury.

Wysokość dofinansowania wynosi:

• 2400 zł w przypadku osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności;
• 1350 zł w przypadku osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności;
• 500 zł dla osób z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Przy czym kwota dofinansowania ulega zwiększeniu w przypadku osób niepełnosprawnych niewidomych w stopniu znacznym i umiarkowanym, osób z orzeczoną chorobą psychiczną, upośledzeniem umysłowym, epilepsją, czy całościowym zaburzeniem rozwojowym. Wówczas kwota zwiększa się o:

• 1200 zł w przypadku osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności;
• 900 zł  w przypadku osób z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności;
• 600 zł dla osób z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Powyższe kwoty sumują się.

• Zwrot składek na ubezpieczenie społeczne.

Pracodawca w pełni opłaca składki na ubezpieczenie zdrowotne. Natomiast Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych pokrywa składki na ubezpieczenie społeczne.