Umowa zlecenie a badania lekarskie. Czy zleceniobiorca musi mieć badania lekarskie?

Umowa zlecenie a badania lekarskie: czy zleceniobiorca musi zgłosić się do lekarza medycyny pracy przed rozpoczęciem zatrudnienia? Jak wygląda kwestia badań okresowych? Sprawdzamy, czy do umowy zlecenia potrzebne są badania lekarskie i kto musi za nie zapłacić.

Wiele osób rozpoczynających pracę na podstawie umowy zlecenia lub rozważających podjęcie takiej formy współpracy zastanawia się, czy zleceniobiorca musi mieć badania lekarskie. Aby wykonywać jakąkolwiek pracę, trzeba przecież cechować się zdrowiem, które na to pozwala.

Badania wstępne u lekarza medycyny pracy są obowiązkiem każdego pracownika zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Okazuje się, że przypadku umów cywilnoprawnych jest to bardziej złożona kwestia. Sprawdźmy zatem, czy umowa zlecenie i medycyna pracy to niezbędne połączenie. Czy zleceniobiorca musi odbyć wstępne i okresowe badania lekarskie i zapłacić za nie z własnej kieszeni?

Umowa zlecenie a badanie lekarskie — obowiązki pracodawcy wobec pracowników

Umowa zlecenie, będącą podstawą wykonywania pracy, podlega pod Kodeks cywilny, czyli nie obowiązują ją żadne przepisy prawne z Kodeksu pracy. W związku z tym osoba zatrudniona na podstawie umowy zlecenia nie musi wykonywać swoich obowiązków zawodowych w określonym miejscu i czasie, ani być kontrolowana przez swojego zleceniodawcę.

Natomiast ogromnym minusem umowy cywilnoprawnej jest brak przywilejów pracownika na etacie, czyli np. płatnego urlopu wypoczynkowego, okresu wypowiedzenia, zwrotu kosztów podróży służbowej czy prawa do zasiłku chorobowego.

A jak jest w przypadku badań lekarskich na umowie zlecenia? Zleceniodawca nie ma obowiązku wysyłać swojego zleceniobiorcy na badania do lekarza medycyny pracy, ale występują tu pewne wyjątki. Przypomnijmy także, że każdy przedsiębiorca zatrudniający osoby w swoim zakładzie pracy, nie tylko na podstawie umowy o pracę, jest zobowiązany do zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków wykonywania zlecenia.

Obowiązek zagwarantowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy pracownikom przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki, niezależnie od tego, czy są oni zatrudnieni na umowie o pracę czy na umowie cywilnoprawnej ma swoje pokrycie w przepisach prawa. Mówi o tym art. 304. Kodeksu pracy:

Pracodawca jest obowiązany zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy, o których mowa w art. 207 § 2, osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, a także osobom prowadzącym w zakładzie pracy lub w miejscu wyznaczonym przez pracodawcę na własny rachunek działalność gospodarczą.

W przepisie mowa jednak wyłącznie o zapewnieniu bezpieczeństwa i higieny pracy. Nie dotyczy on na przykład organizowania wstępnych szkoleń BHP czy badań medycyny pracy. Stosunek pracy (umowa o pracę) natomiast bezpośrednio nakazuje przeszkolenie z zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także kieruje na badania lekarskie.

Umowa zlecenie — medycyna pracy jest konieczna?

Lekarz medycyny pracy zajmuje się badaniem stanu zdrowia potencjalnego kandydata szykującego się do podjęcia pracy na określonym stanowisku. Lekarz ten wydaje specjalne orzeczenie, które potwierdza zdolność do wykonywania wybranego zawodu. Dlatego pracownicy na etacie, zanim podejmą się danej pracy, muszą wykonać tak zwane badania wstępne. Umowa zlecenie w tym przypadku nie określa obowiązku kierowania zleceniobiorców na badania lekarskie oraz szkolenia BHP. Są jednak pewne wyjątki.

Umowa zlecenia a badania lekarskie — kiedy wizyta u lekarza jest obowiązkowa? Praca w szczególnych warunkach

To kiedy badanie lekarskie na umowę zlecenie jest konieczne do przeprowadzenia, zależy od rodzaju wykonywanej pracy oraz stopnia zagrożenia życia i zdrowia pracownika. Zleceniodawca nie może dopuścić do wykonywania obowiązków zawodowych w szczególnych warunkach osoby chorej. Dlatego przed rozpoczęciem współpracy powinien zlecić jej wykonanie badań.

Jeśli zaś tego nie zrobi, a w zakładzie pracy stanie się krzywda osobie bez zaświadczenia o jej stanie zdrowia od lekarza medycyny pracy, to zleceniodawca poniesie za to pełną odpowiedzialność. Pracodawca, jak i zleceniodawca, powinien zapewnić swoim pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Bez względu na to, na podstawie jakiej umowy są zatrudnieni.

Poniekąd to samo dotyczy zleceniobiorcy, bo powinien on znać zasady BHP i sumiennie się do nich stosować. Zleceniodawca ostatecznie sam ocenia, na podstawie rodzaju wykonywanej pracy, czy zleceniobiorcę należy przeszkolić i przebadać przed podjęciem pracy. Jest to więc indywidualna decyzja pracodawcy. Wskazaniem do dopełnienia tych formalności jest praca w szczególnym zagrożeniu.

Dodatkowo zleceniobiorca również powinien samodzielnie określić stopień zagrożeń związanych z wykonywaniem danej pracy i domagać się przeprowadzenia szkolenia BHP. W takich przypadkach oczywiście podmiot organizujący pracę powinien zapewnić warunki do wykonywania pracy, jednak każdy zleceniobiorca również powinien podchodzić odpowiedzialnie i z rozmysłem do kwestii bezpieczeństwa na swoim stanowisku pracy.

Umowa zlecenie a badanie lekarskie: co powinien zleceniobiorca?

Osoba rozpoczynająca współpracę na podstawie umowy zlecenia powinna wziąć udział w szkoleniu BHP, jeśli zleceniodawca umieści tę kwestię w umowie i wyznaczy dokładny termin wydarzenia. Ponadto, jeżeli zachodzą wymienione powyżej w tekście warunki, pracownik zobowiązany jest poddać się wstępnym, okresowym lub kontrolnym badaniom lekarskim zleceniobiorcy oraz stosować się do wskazań lekarza. Oto co jeszcze powinien pracownik:

• Wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami BHP,
• Stosować się do wydawanych w zakresie BHP poleceń i wskazówek,
• Stosować środki ochrony zbiorowej czy indywidualnej oraz używać odzieży i obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem,
• Sumiennie współdziałać z pracownikami i przełożonym oraz wypełniać obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy,
• Dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu, z którego korzysta,
• Zawiadomić przełożonego o wypadku w zakładzie pracy czy zagrożeniu życia lub zdrowia osób, którym grozi niebezpieczeństwo.

Umowa zlecenie a badanie lekarskie: kto płaci?

Wiesz już, że konieczność wykonania badań lekarskich przed podjęciem pracy na podstawie umowy zlecenia zależy od warunków wykonywania obowiązków służbowych. Jak jednak wygląda kwestii płatności za taką usługę?

W umowie zlecenie podpisywanej przez obydwie strony umowy powinien zostać zawarty zapis dotyczący opłacenia badań lekarskich. Jeśli jednak nie ma w niej takiej informacji, to przyjmuje się, że to zleceniodawca ma obowiązek pokryć wszystkie koszty badań lekarskich osoby zatrudnionej. W rzeczywistości jednak za badania może zapłacić zarówno zleceniobiorca jak i zleceniodawca. Jest to kwestia do wzajemnego ustalenia.

Badania lekarskie a umowa zlecenia – dlaczego warto się badać?

Mimo że z założenia badania lekarskie i szkolenia BHP na umowie cywilnoprawnej nie są konieczne (wyjątkiem jest praca w szczególnych warunkach, praca niosąca wysoki stopień ryzyka i zagrożenia dla zdrowia itp.), to jednak większość pracodawców – w tym przypadku zleceniodawców oferujących umowy zlecenia – decyduje się na ten rodzaj zabezpieczenia oraz dodatkowo organizuje szkolenia w zakresie BHP.

Obowiązek zapewnienia odpowiednich warunków na danym stanowisku pracy spoczywa na barkach pracodawcy, jednak z przepisów nie wynika, że ma on bezwzględny obowiązek kierowania zleceniobiorcy na badania lekarskie. Mimo to, podmiot organizujący pracę powinien brać pod uwagę rodzaj wykonywanej pracy w formie umowy zlecenia.

Z pewnością skierowanie nawet na wstępne badania lekarskie oraz zapewnienie podstawowego szkolenia z zakresu BHP znacząco wpłynie na spokój pracodawcy jak i zleceniobiorcy. Kwestie zdrowia, czy nawet życia – mimo że regulowane są przepisami – powinny również podlegać logicznej i rozsądnej decyzji każdej ze stron. W tej kwestii działanie nastawione na eliminację jak największej liczby czynników potęgujących niebezpieczeństwo jest jak najbardziej wskazane.

Sprzyja temu m.in. otwarta komunikacja wewnętrzna w firmie i atmosfera pozwalająca zleceniobiorcy wyraźnie artykułować jego wątpliwości dotyczące, chociażby aspektów BHP czy badań lekarskich. Co więcej, jeśli zleceniobiorca ma wykonywać czynności o znacznym ryzyku zagrożenia, jest wręcz wskazane, aby był dopuszczony do wykonywania zlecenia tylko po wykonaniu badań, a także powinien odbyć szkolenie BHP.