Otrzymanie spadku i darowizn wiąże się z koniecznością zapłaty podatku. Jego wysokość zależy od grupy podatkowej, do której należy spadkobierca bądź odbiorca darowizny. Jaki podatek muszą zapłacić członkowie pierwszej, drugiej i trzeciej grupy podatkowej? Kto do nich należy?

Spis treści
Podatek od darowizny i spadku
Podatek od darowizn i spadków to obowiązkowa opłata, którą muszą uiścić osoby otrzymujące majątek w drodze darowizny lub spadku w ramach dziedziczenia ustawowego i testamentowego, jeśli wartość przekroczy określoną kwotę wolną od podatku. Wysokość podatku zależy od przynależności do jednej z trzech grup podatkowych, które są definiowane na podstawie stopnia pokrewieństwa między darczyńcą a obdarowanym. Dla osób z najbliższej rodziny (tzw. „grupa zerowa”) przewidziano pełne zwolnienie z opłaty, pod warunkiem spełnienia określonych wymagań formalnych.
W 2025 roku przepisy te zostały znacznie zaktualizowane, co wpłynęło na podwyższenie progów kwot wolnych od podatku oraz zmiany w stawkach podatkowych. Dzięki temu nabywcy majątku, szczególnie w obrębie najbliższej rodziny, mają możliwość uniknięcia wysokich opłat.
Pierwsza grupa podatkowa a darowizna i spadek – kto należy?
Pierwsza grupa podatkowa obejmuje najbliższych członków rodziny, takich jak małżonek, dzieci czy rodzice (czytaj także: Darowizna od rodziców). Osoby te mogą skorzystać z najwyższego progu kwoty wolnej od podatku, wynoszącego obecnie 36 120 zł. Kwota ta dotyczy nabycia od jednej osoby w okresie pięciu lat. Jeśli wartość przekroczy ten próg, nadwyżka jest opodatkowana według obowiązującej skali.
Przynależność do tej grupy daje wiele korzyści, zwłaszcza że w jej ramach wyodrębniono tzw. grupę zerową. Osoby należące do „grupy 0” mogą całkowicie uniknąć podatku, o ile zgłoszą darowiznę do urzędu skarbowego w ciągu sześciu miesięcy od jej otrzymania. Dodatkowo wymagane jest udokumentowanie przekazania środków, np. poprzez przelew bankowy.
Członkami pierwszej grupy podatkowej są:
- Małżonkowie (w tym obecni mężowie i żony),
- Zstępni, czyli dzieci, wnuki oraz prawnuki,
- Wstępni, czyli rodzice, dziadkowie i pradziadkowie,
- Rodzeństwo,
- Pasierb, zięć, synowa,
- Ojczym, macocha, teściowie.
Dla tych osób przewidziano stosunkowo korzystne warunki opodatkowania w porównaniu z dalszą rodziną lub osobami niespokrewnionymi. Co ważne, w przypadku darowizn nieprzekraczających kwoty wolnej, nie ma konieczności ich zgłaszania ani opłacania podatku.
Kto należy do podatkowej „grupy 0”?
„Grupa 0” to szczególna kategoria w ramach pierwszej grupy podatkowej, która została stworzona, aby ułatwić przekazywanie majątku najbliższej rodzinie bez obciążania ich dodatkowymi kosztami. Członkowie tej grupy mogą korzystać z pełnego zwolnienia z podatku, niezależnie od wartości nabytego majątku. Warunkiem jest zgłoszenie darowizny do urzędu skarbowego oraz dokumentacja potwierdzająca przekazanie środków.
Do „grupy 0” należą:
- Małżonek (aktualny),
- Dzieci, wnuki, prawnuki,
- Rodzice i dziadkowie,
- Rodzeństwo,
- Ojczym i macocha.
Przykład: Jeśli ojciec przekaże swojemu dziecku 100 000 zł, dziecko nie zapłaci podatku, o ile darowizna zostanie zgłoszona na formularzu SD-Z2 i udokumentowana, np. jako przelew bankowy.
Druga grupa podatkowa a darowizna i spadek
Druga grupa podatkowa obejmuje dalszą rodzinę, taką jak wujostwo, siostrzeńcy czy małżonkowie rodzeństwa. Dla tej grupy przewidziana jest niższa kwota wolna od podatku, która w 2025 roku wynosi 27 090 zł. Po przekroczeniu tej kwoty obowiązuje opodatkowanie zgodnie z odpowiednią skalą.
Członkowie drugiej grupy podatkowej to m.in.:
- Zstępni rodzeństwa (np. bratanek, siostrzenica),
- Rodzeństwo rodziców (np. wuj, ciotka),
- Małżonkowie pasierbów,
- Małżonkowie rodzeństwa i ich dzieci (np. szwagrowie).
Osoby z tej grupy nie mogą korzystać z pełnego zwolnienia podatkowego, co czyni nabycie majątku od nich bardziej kosztownym.
Trzecia grupa podatkowa – kto do niej należy?
Do trzeciej grupy podatkowej zaliczane są wszystkie osoby, które nie mają bliższego stopnia pokrewieństwa lub powinowactwa z darczyńcą. Obejmuje to przyjaciół, dalszych znajomych oraz członków rodziny, którzy nie są uwzględnieni w dwóch pierwszych grupach.
Czytaj także: Komu przysługuje zachowek?
W 2025 roku kwota wolna od podatku dla tej grupy wynosi jedynie 5 733 zł, co sprawia, że podatek staje się szczególnie dotkliwy. Nadwyżka ponad tę kwotę jest opodatkowana według najwyższych stawek, wynoszących nawet 20% w przypadku największych wartości.
Przykład: Jeśli przyjaciel przekaże darowiznę w wysokości 10 000 zł, obdarowany zapłaci podatek od nadwyżki, tj. 4 267 zł. Dlatego warto rozważyć alternatywne formy przekazywania majątku, aby uniknąć wysokich opłat.
Dzięki nowym przepisom wprowadzonym w 2023 roku, wiele osób zyskało większą swobodę w przekazywaniu majątku, szczególnie w obrębie najbliższej rodziny. Jednak znajomość szczegółów dotyczących grup podatkowych oraz kwot wolnych od podatku pozostaje kluczowa, aby uniknąć niepotrzebnych kosztów.