Przywileje skierowane do matek samotnie wychowujących dziecko pomagają choć trochę wesprzeć rodzica w trudnej sytuacji. Jest to m.in. wsparcie finansowe, ulgi podatkowe, czy pewne przywileje w pracy. Na jakie wsparcie mogą liczyć rodzice samotnie wychowujący dzieci?
Niełatwo jest być samotnym rodzicem, dlatego państwo stara się na różne sposoby pomagać w tej trudnej sytuacji. Samotne matki i ojcowie muszą mierzyć się z wieloma wyzwaniami, nie tylko wychowawczymi, ale i finansowymi, czy organizacyjnymi. Za samotnego rodzica uważa się osoby po rozwodzie, w separacji orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu, ale także i panny, kawalerów. Samotnym rodzicem jest także osoba, której małżonek zmarł. Jaka pomoc przysługuje samotnym rodzicom?
Spis treści
Rozliczenie podatku samotnie wychowującego rodzica
Osoba, która samotnie wychowuje dziecko, może liczyć na ulgi i preferencje podatkowe. Jednak musi spełnić definicję samotnie wychowującego rodzica w rozumieniu przepisów prawa podatkowego. Rozliczenie na korzystnych zasadach dotyczy osób, które faktycznie w roku podatkowym samodzielnie, bez pomocy innych osób wychowują dziecko, będąc:
- panną;
- kawalerem;
- wdową;
- wdowcem;
- rozwódką;
- rozwodnikiem;
- osobą, w stosunku do której orzeczono separację;
- osobą, której małżonek został pozbawiony praw do wychowywania dzieci;
- osobą, której małżonek odbywa karę pozbawienia wolności.
Zatem ulgi podatkowe dla samotnych rodziców nie przysługują osobie, która prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z drugim z rodziców dziecka, czy konkubentem, który nie jest rodzicem dziecka. Za samotnego rodzica nie uznaje się także osoby, która prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z własnymi rodzicami, którzy pomagają przy wychowywaniu dziecka.
Preferencyjne zasady rozliczenia
Matka, która samotnie wychowuje dziecko, może skorzystać z rozliczenia dla osoby samotnie wychowującej dziecko, w którym to obliczenia podatku dokonuje się od połowy dochodów. Podatek ustala się od połowy kwoty netto. Następnie od kwoty odejmuje się kwotę zmniejszającą podatek w podwójnej wysokości, a podatek mnoży się razy dwa. Dzięki temu możliwe jest skorzystanie z niższej stawki podatkowej i wykorzystanie wyższej kwoty zmniejszającej podatek.
Aby móc rozliczyć się wspólnie z dzieckiem, wychowywane dziecko musi być małoletnie lub pełnoletnie, otrzymujące zasiłek pielęgnacyjny lub rentę socjalną oraz pełnoletnie do ukończenia 25 roku życia, uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach regulujących system oświatowy lub szkolnictwo wyższe. Osoby, które rozliczają się z dzieckiem, wciąż mogą korzystać z rozliczenia ulgi prorodzinnej w PIT, co oznacza odliczenie od podatku dochodowego kwoty 1112,04 zł na pierwsze i drugie dziecko, 2000,04 zł ulgi prorodzinnej na trzecie dziecko i 2700 zł ulgi na czwarte i każde kolejne dziecko.
Dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka
Matce, która samotnie wychowuje dziecko, przysługuje także zasiłek. Jednak nie jest to niezależnie przyznawana kwota wsparcia. Ma charakter dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka. Dodatek przysługuje 193 zł miesięcznie na dziecko i maksymalnie 386 zł na wszystkie dzieci. Na rzecz dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, kwota zwiększa się o 80 zł, lecz nie więcej niż 160 zł na wszystkie dzieci.
Dodatek przysługuje zarówno matce samotnie wychowującej dziecko, ojcu, opiekunowi faktycznemu dziecka lub opiekunowi prawnemu. Jednak prawo do dodatku przysługuje, gdy nie ma możliwości zasądzenia na rzecz dziecka świadczenia alimentacyjnego od drugiego rodzica w razie śmierci lub gdy ojciec dziecka jest nieznany, lub powództwo ustalenia świadczenia alimentacyjnego zostało oddalone.
Dodatek przyznawany jest maksymalnie na dwoje dzieci. O dodatek można się ubiegać w trakcie składania wniosku o ustalenie prawa do zasiłku rodzinnego oraz dodatków do zasiłku rodzinnego. W ramach jednej procedury należy załączyć do wniosku kopię odpisu prawomocnego wyroku sądu orzekającego rozwód lub separacji albo kopię aktu zgonu małżonka, lub rodzica dziecka. Dodatek wypłacany jest co miesiąc razem z zasiłkiem rodzinnym.
Jednak, aby otrzymać zasiłek rodzinny, trzeba spełnić kryterium dochodowe. Zasiłek przysługuje, gdy przeciętnie miesięczny dochód rodziny w przeliczeniu na osobę w rodzinie albo dochód osoby uczącej się nie przekracza kwoty 674 zł lub 764 zł w przypadku dziecka niepełnosprawnego, gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub, gdy dziecko posiada orzeczenie o umiarkowanym albo o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Dodatek dla rodziny wielodzietnej
Samotny rodzic może się również ubiegać o dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej. Warunkiem jest wychowywanie co najmniej trójki dzieci. Jest to dodatek do zasiłku rodzinnego w wysokości 95 zł miesięcznie na trzecie i kolejne dzieci. Procedura ubiegania się o dodatek dla rodziny wielodzietnej jest podobna do omawianego wyżej dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka.
Becikowe dla rodzica samotnie wychowującego dziecko
Jeszcze inną formą wsparcia jest becikowe. Otrzymuje je opiekun prawny dziecka, faktyczny opiekun dziecka, lub rodzic w formie jednorazowej zapomogi z tytułu urodzenia dziecka. Becikowe wynosi 1000 zł. Jednak przysługuje, tylko jeśli dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 1922 zł netto. Rodzic samotnie wychowujący dziecko ma 12 miesięcy od momentu urodzenia się dziecka na złożenie wniosku za pośrednictwem strony internetowej, osobiście, czy pocztą.
Wniosek składa się w siedzibie miejskiego lub Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej. Becikowe może otrzymać każda osoba, która jest zatrudniona na umowie o pracę lub samodzielnie opłaca podatki i spełnia przy tym kryterium dochodowe. Do wniosku należy załączyć zaświadczenie o przebywaniu przez matkę dziecka pod opieką medyczną od co najmniej 10 tygodnia ciąży do porodu. Także osoby bezrobotne mogą otrzymać becikowe, jak i osoby pracujące na umowach cywilnoprawnych.
Świadczenie z funduszu alimentacyjnego
Gdy rodzice dziecka się rozstają, wówczas zwykle jeden z rodziców płaci na rzecz dziecka alimenty. Celem wpłaty alimentów jest pokrycie kosztów utrzymania dziecka. Alimenty mogą mieć charakter dobrowolny lub mogą zostać zasądzone sądownie. Rodzic określa, jaka jest ilość pieniędzy, którą chciałby otrzymywać w imieniu dziecka co miesiąc. Wpływ na wysokość alimentów ma sytuacja materialna drugiego rodzica.
Jeśli rodzic uchyla się płacenia alimentów, a próba odzyskania środków jest bezskuteczna, to osoba samotnie wychowująca dziecko może starać się o uzyskanie świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Prawo do otrzymania świadczenia z funduszu alimentacyjnego jest uzależnione od kryterium dochodowego. Do końca września 2024 roku próg wynosi 1209 zł netto. Świadczenie nie przekracza 500 zł. Świadczenie przyznaje się na wniosek dziecka lub jego przedstawiciela ustawowego.
Świadczenie 800+ dla samotnej matki
Świadczenie 500 plus przysługuje tak samo rodzinom z obojgiem rodziców, jak i z jednym rodzicem. Od 2024 roku świadczenie wynosi 800 zł. Nie obowiązują w tym przypadku żadne kryteria dochodowe. Świadczenie przysługuje na każde dziecko do ukończenia przez nie 18 roku życia. Aby otrzymać świadczenie, należy złożyć wniosek w gminie odpowiedniej ze względu na miejsce zamieszkania. Przez Internet, czy za pośrednictwem poczty.
Refundacja kosztów opieki
Osoba ze statusem bezrobotnego, która podejmie się zatrudnienia, może liczyć na refundację kosztów opieki. Dotyczy to osób samotnie wychowujących dziecko do lat 6 lub co najmniej jedno dziecko z niepełnosprawnością do 18 roku życia. Refundacja przysługuje przez okres pół roku od momentu podjęcia pracy. Może wynieść maksymalnie połowę wartości zasiłku dla bezrobotnych na opiekę na każde dziecko.
Aby otrzymać refundację kosztów opieki, należy złożyć wniosek w urzędzie pracy właściwym ze względu na miejsce zamieszkania. Do wniosku należy dołączyć dowody poniesionych kosztów, np. faktury.
Świadczenia z urzędu pracy
Osoby samotnie wychowujące dziecko są traktowane w sposób szczególny także przez urzędy pracy. Mogą dłużej pobierać zasiłek dla bezrobotnych. Normalnie okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych wynosi 180 dni. W przypadku samotnych rodziców okres ten wydłuża się do 365 dni. Warunkiem jest samotne wychowywanie przynajmniej jednego dziecka w wieku do 15 lat.
Ważne, by dziecko miało mniej niż 15 lat w momencie ubiegania się o wydłużony zasiłek. Jeśli osiągnie ten wiek w trakcie pobierania, to rodzic nie straci prawa do zasiłku. Jeśli osoba pobierająca zasiłek stanie się samotną matką, czy samotnym ojcem w trakcie pobierania zasiłku, to urząd pracy może przedłużyć okres pobierania zasiłku.
Przywileje samotnej matki w pracy
Samotny rodzic może liczyć także na przywileje w pracy. Aczkolwiek nie są one skierowane wprost do osób samotnie wychowujących dzieci, lecz do rodziców w ogóle. Kobiety w ciąży oraz kobiety karmiące dziecko nie mogą zostać zatrudnione przy pracach uciążliwych, które są niebezpieczne lub szkodliwe dla ich zdrowia. Muszą unikać prac, które mogą nieść konsekwencje dla ich zdrowia, karmienia dziecka, czy przebiegu ciąży.
Kobiety w ciąży nie mogą także pracować w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Natomiast rodzice, którzy opiekują się dzieckiem poniżej 8 roku życia, muszą wyrazić zgodę na pracę w godzinach nadliczbowych, porze nocnej, czy w systemie przerywanego czasu pracy oraz w razie delegowania poza stałe miejsce pracy. W czasie ciąży i w okresie urlopu macierzyńskiego kobiecie nie można także wypowiedzieć umowy o pracę. Jednak może ona stracić pracę w razie likwidacji pracodawcy lub ogłoszenia upadłości.
Umowa o pracę, która została zawarta na czas określony albo na okres próbny powyżej jednego miesiąca zostaje przedłużona do dnia porodu, jeśli uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży. Jeśli kobieta karmi piersią, to ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Jeśli karmi dwoje dzieci, to przerwy wynoszą 45 minut. Rodzic, który wychowuje przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat, ma prawo do płatnego zwolnienia od pracy w wymiarze 16 godzin lub dwóch dni w ciągu roku.
