Intercyza – jakie są konsekwencje jej podpisania? Poznaj wady i zalety tego rozwiązania

Intercyza jest dokumentem, który wzbudza wiele kontrowersji – najczęściej ma on wprowadzić rozdzielność majątkową do zawieranego związku, choć nie jest to reguła. Dlatego bywa postrzegana negatywnie jako brak ufności wobec partnera, czy partnerki. Dokument ten ma jednak praktyczne zastosowanie dla każdej ze stron. 

Intercyza to pojęcie, które pojawia się zazwyczaj na etapie planowania wspólnej przyszłości. Dokument ten niesie za sobą pewne konsekwencje finansowe dla obu stron, w szczególności zabezpieczając je na wypadek ewentualnego rozstania. Chyba nikt, wiążąc się z kimś formalnie na stałe, nie zakłada już przed zawarciem małżeństwa, że w przyszłości cokolwiek w tej kwestii ulegnie zmianie. Niestety, statystyki potwierdzają, że z roku na rok, do rozwodów dochodzi coraz częściej. Według analizy danych GUS, średnio jedno na trzy zawarte małżeństwa kończy się rozwodem. W takiej sytuacji pojawia się problem podziału majątku. Pary, które zawarły intercyzę, nie muszą się o to martwić.

Intercyza małżeńska – podstawowe informacje

Tuż po zawarciu związku małżeńskiego, w którym nie przewidziano intercyzy, zachodzi prawo ustawowej wspólności majątkowej. Dzieje się to automatycznie, na mocy zawartych w kodeksie przepisów. Prawa majątkowe wynikające z art. 31 § 1. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego mówią, że:

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Co wchodzi w skład majątku wspólnego?

• wynagrodzenie za pracę oraz dochody z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
• dochody z majątku wspólnego i osobistego męża i żony,
• pieniądze z rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków,
• środki ze składek na subkoncie ubezpieczonego.

Intercyza to inaczej rozdzielność majątkowa między mężem i żoną. W związku małżeńskim bez intercyzy, małżonkowie posiadają wspólny majątek. Dokument ten rozdziela majątek męża i żony na majątki osobiste. Strony mogą jednak zachować część majątku wspólnego, np. w postaci dochodów osiąganych w czasie trwania małżeństwa przez każdą ze stron. Intercyza ma formę aktu notarialnego. Wbrew powszechnej opinii, wcale nie musi zostać sporządzona przed ślubem. Dokument można zawrzeć także w trakcie jego trwania. Warto pamiętać, że w każdej chwili intercyzę można unieważnić i wrócić do stanu wspólności ustawowej.

Co odróżnia intercyzę i rozdzielność majątkową?

Zgodnie ze swoją definicją, intercyza formuje określony ustrój rozdzielności majątkowej, stojącej w opozycji do tradycyjnej wspólności majątkowej, jaka łączy małżonków. Warto jednak mieć na uwadze, że chociaż intercyza rzeczywiście znosi ustrój wspólności majątkowej na rzecz szeroko rozumianej rozdzielności majątkowej, to jednak te dwa sformułowania nie stanowią wobec siebie substytutu.

Na czym polega rozdzielność majątkowa?

Rozdzielność majątkowa nie oznacza wyłącznie ograniczeń, narzucanych na związek małżeński który ją zawiera. W praktyce, zniesienie wspólności ustawowej, może również rozszerzać zakres praw jednego z małżonków do korzystania z majątku drugiego. Istnieją bowiem sytuacje, w których stosunki majątkowe wynikające z klasycznego ustroju wspólności ustawowej, nie odpowiadają zapotrzebowaniu pary.

Idealnym przykładem może być sytuacja, w której składniki majątku jednego z małżonków, swe źródło znajdują w darowiźnie czy spadku. Wspólność majątkowa nie nadaje automatycznie praw własności do takich dóbr drugiemu z małżonków, a może to być wolą pary. W takim przypadku, zainteresowane strony musiałyby rewidować prawo własności dla każdego z nabytych tą drogą dóbr, co w każdorazowo musiałoby przyjmować formę aktu notarialnego. W skład tego typu dóbr, wchodzą również najrozmaitsze prawa niezbywalne (np.: prawa autorskie i pochodne).

Dużo wygodniejsze jest więc jednorazowe podpisanie intercyzy, która nie wprowadzi w tym wypadku rozdzielności majątkowej w sensie bezpośrednim, a raczej zaliczy wszystkie składniki majątku osobistego każdego z małżonków w poczet majątku wspólnego, rozszerzając zakres solidarności, jaki miała zapewniać wspólność ustawowa. Można więc w pewnym sensie uznać, że intercyza chroni (w niektórych przypadkach) pryncypia, dla których instytucja małżeństwa powstała.

Czy do majątku wspólnego należą po ślubie wszystkie dobra małżonków?

Informacje o tym, jakoby po ślubie nie istniała wewnątrz małżeństwa żadna własność prywatna, a cały majątek nabyty przez jedną ze stron stanowił własność wspólną, jest swego rodzaju uproszczeniem. Istotnie, w przypadku zawarcia związku małżeńskiego, pula części wspólnych majątku jest nie do przeoczenia – a intercyza może ją jeszcze bardziej powiększyć. Niemniej, nadal posiadasz i posiadać będziesz majątek osobisty, którego nie możesz utracić na rzecz drugiej osoby – chyba, że umowa ustanawiająca rozdzielność majątkową, stanowi inaczej.

Co zatem wchodzi w skład majątku osobistego?

• Wszystkie przedmioty nabyte przed zawarciem małżeństwa,
• Przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
• Prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej, podlegającej innym przepisom,
• Prawa własności przemysłowej i autorskie,
• Składniki majątku otrzymane w drodze spadku, czy darowizny,
• Środki zgromadzone na rachunkach funduszu emerytalnego (również kwoty składek zewidencjonowanych w ZUS),
• Odznaczenia i nagrody, otrzymane przez jedno z małżonków.

Intercyza po ślubie

Intercyza to dokładnie umowa majątkowa małżeńska o ustanowienie rozdzielności majątkowej. Reguluje ją art. 47 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową, lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa.

Jak wskazaliśmy wyżej, intercyza może narzucać różne warunki. Oprócz samego rozdziału czy ograniczenia, może rozszerzyć wspólność majątkową. Może, na przykład, rozszerzyć prawo małżonka do majątku odziedziczonego lub darowanego żonie czy mężowi – co, przypomnijmy, po ślubie bez intercyzy należy się tylko stronie obdarowanej lub dziedzicowi.

Podpisanie intercyzy już w trakcie trwania małżeństwa sprawia, że przestaje powstawać wspólny majątek. Od tego momentu, każdy z małżonków może samodzielnie dysponować swoim majątkiem osobistym. Co to oznacza w praktyce? Że strony zarządzają własnym kapitałem i niezależnie od siebie odpowiadają za własne zobowiązania majątkowe. Wobec tego, żona może wziąć kredyt w banku bez zgody małżonka. W przypadku, w którym podpisanie intercyzy zachodzi w trakcie ślubu, należy pamiętać, że majątek zgromadzony wspólnie do momentu zawarcia dokumentu, przypada każdemu z małżonków po połowie.

Formalności związane z zawarciem intercyzy

Aby sporządzić i zawrzeć umowę majątkową małżeńską, należy skontaktować się z notariuszem. Jego pośrednictwo jest niezbędne w tej czynności – w przeciwnym razie, dokument nie będzie miał mocy prawnej. Każdy z małżonków musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych i wyrazić swoją zgodę na zawarcie intercyzy. Obie strony umowy majątkowej małżeńskiej, czyli małżonkowie muszą przygotować:

• dowody tożsamości,
• odpis aktu małżeństwa,
• umowy udowadniające własność składników majątku, takich jak samochód, nieruchomość, czy sprzęty.

Oczywiście narzeczeni, którzy jeszcze nie zawarli związku małżeńskiego, przedstawiają u notariusza wyłącznie dowody osobiste. Dokument staje się ważny z chwilą złożenia podpisów obu stron.

Intercyza – koszt

Koszty utworzenia rozdzielności majątkowej są różne w zależności od tego, czy została podpisana przed ślubem, czy już po zawarciu związku małżeńskiego. W pierwszym przypadku intercyza kosztuje 500 zł. Taksa notarialna wynosi 400 zł + podatek VAT w wysokości 23%. Podatek od czynności cywilnoprawnych to koszt 38 zł. Z kolei cena za wypis umowy jest uzależniona od liczby stron dokumentu. Jedna strona to 6 zł + VAT. Przy czym trzeba pamiętać, że odpis jest konieczny, gdyż oryginał intercyzy zawsze zachowuje notariusz. Jeśli intercyza zostaje zawarta w trakcie trwania związku małżeńskiego, jej koszty są znacznie wyższe.

W takiej sytuacji koszty intercyzy są zależne od wartości majątku małżeńskiego. Im zamożniejsze małżeństwo, tym droższy okaże się sam dokument. Ile dokładnie wyniesie jego cena? To jest uzależnione od taksy notarialnej, która na podstawie treści § 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 czerwca 2004 roku w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej wynosi:

• przy wartości majątku do 3000 zł: 100 zł,
• przy wartości majątku powyżej 3000 zł: 100 zł + 3% od nadwyżki powyżej 3000 zł,
• przy wartości majątku powyżej 10 000 zł: 310 zł + 2% od nadwyżki powyżej 10 000 zł,
• przy wartości majątku wyższej niż 30 000 zł: 710 zł + 1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł,
• przy wartości majątku wyższej niż 60 000 zł: 1010 zł + 0,4% od nadwyżki powyżej tej kwoty,
• przy wartości majątku wyższej niż 1 000 000 zł: 4770 zł + 0,2% od nadwyżki powyżej tej kwoty,
• przy wartości majątku wyższej niż 2 000 000 zł: 6770 zł + 0,25% od nadwyżki powyżej tej kwoty.

Jednak koszt może wynieść maksymalnie 10 000 zł. Jeśli czynność dotyczy osób z I grupy podatkowej (na podstawie przepisów Ustawy z dnia 28 lipca 1983 roku o podatku od spadków i darowizn) nie więcej niż 7500 zł.

Czy intercyza małżeńska ma wpływ na dziedziczenie?

Intercyza ma wpływ tylko na relacje majątkowe między małżonkami, które istnieją w momencie ich życia. Zatem dokument ten nie ma wpływu na dziedziczenie ustawowe. Regulacje zawarte w intercyzie nie znajdą zatem odniesienia na majątek dziedziczony przez męża czy żonę po śmierci drugiej strony, przy czym uwzględnia się również prawa dzieci do spadku po rodzicu. Co więcej, w przypadku gdy małżonek pozostawił po sobie testament, intercyza i tak nie ma wpływu na prawa dotyczące dziedziczenia przez małżonka.

Jeśli testament zmarłego wyklucza prawo do dziedziczenia majątku przez małżonka, ten ma prawo do tzw. “zachowku”. Więc żona, czy mąż jako najbliższa rodzina może dochodzić należnej części spadku. Jeśli małżonkom zależy na tym, by wspólne dziedziczenie nie obejmowało ich związku, znów muszą udać się do notariusza. Ten sporządzi umowę, w której mąż i żona zrzekną się prawa do wspólnego dziedziczenia. Jest to często spotykana sytuacja w przypadku kolejnego związku małżeńskiego, gdy druga strona chce zapewnić bezpieczeństwo finansowe dzieciom z poprzedniego małżeństwa.

Intercyza a długi

Intercyza głównie kojarzy się, z uniemożliwieniem przejęcia majątku osobistego każdego małżonka, który nadszarpnie zaufanie drugiej strony. Jednak ten dokument ma znacznie więcej funkcji. Również tę ochronną. Zdarza się, że mąż lub żona zaciąga kredyty czy podejmuje ryzykowne inwestycje, których skutki dosięgają również drugą stronę w związku. Musi ona wówczas odpowiadać finansowo za czyny, których się nie dopuściła. I intercyza rzeczywiście chroni współmałżonka przed długami drugiej strony.

Jednak mając na uwadze zasadę, że “prawo nie działa wstecz” trzeba pamiętać o tym, że jeśli dokument zostanie sporządzony w momencie trwania związku małżeńskiego, to wszystkie zobowiązania zaciągnięte przed jego podpisaniem w dalszym ciągu pozostaną wspólne. Żona czy mąż, nie zostanie pociągnięty do odpowiedzialności jedynie za zobowiązania powstałe po zawarciu intercyzy.

Zalety intercyzy

Wyżej wspomniana ochrona przed długami, stanowi jedną z większych zalet intercyzy małżeńskiej. Jest to szczególnie korzystne rozwiązanie, jeśli jedna ze stron związku prowadzi działalność gospodarczą – nawet dobrze prosperujący biznes jest podatny na ryzyko niepowodzenia. Inną zaletą dokumentu jest ułatwiona procedura rozwodowa, minimalizująca ryzyko niepotrzebnych i stresujących batalii sądowych, mających na celu podzielić majątek wspólny. Należy jednak pamiętać, że zawarcie intercyzy nie jest tożsame z zamiarem rozwiązania małżeństwa w przyszłości. Niemniej, życie obfituje w najrozmaitsze scenariusze, a podpisanie intercyzy zabezpiecza stronę przed koniecznością pogorszenia swojej sytuacji materialnej w razie rozwodu. Gdy nie ma konieczności dochodzenia o podział majątku wspólnego, małżonkowie oszczędzają czas, pieniądze i nerwy.

Warto pamiętać również o fakcie, że nie wszystkie rodzaje tego typu umów, mają na celu zabezpieczenie majątku osobistego jednego z małżonków. Intercyzy wprowadzające rozdzielność majątkową, stanowią co prawda większość tego typu umów, ale istnieją również takie, które mają na celu rozszerzenie definicji majątku wspólnego – z powstaniem wspólności ustawowej, nie zawsze wiąże się pożądany przez parę układ. Przedmioty majątkowe nabyte drogą spadku czy darowizny, stanowią majątki odrębne małżonków, choćby zostały nabyte w trakcie trwania małżeństwa – odpowiednia umowa, ustanawiająca dodatkowe zasady, może skutecznie połączyć ich majątek.

Wady intercyzy

Największym minusem zawarcia intercyzy jest brak możliwości wspólnego rozliczania się z małżonkiem z podatku dochodowego. Kwota zmniejszająca podatek przy wspólnym rozliczeniu potrafi przekroczyć nawet 1000 złotych. Małżonkowie nie mogą również podejmować wspólnych zobowiązań. Dlatego małżeński kredyt na nieruchomość nie będzie możliwy. Wśród wad, warto również wyróżnić samopoczucie partnera, któremu proponuje się zawarcie intercyzy. W wielu przypadkach może to zostać uznane za brak zaufania i rozważania w sprawie przyszłego rozwodu. Jednak często pary decydują się na intercyzę wspólnie i nie ma w tym aspekcie nieporozumień.

Jak widać, intercyza niesie zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki dla męża i żony. Jej zawarcie jest jednak w wielu przypadkach uzasadnione, a to czy się na nią zdecydujemy leży w kwestii podjęcia wspólnej decyzji każdego z małżonków. Choć oceny społeczeństwa wobec takiego kroku bywają różne, to ostatecznie to para wie najlepiej, jakie ma cele i obawy w życiu oraz jak im najefektywniej zaradzić.

Intercyza a rozwód – jak wygląda podział majątku?

W przypadku, w którym z różnych przyczyn dojdzie do rozwodu, nieodzownie dojdzie również do podziału dóbr, znajdujących się aktualnie w majątku wspólnym. Jeżeli parę dotyczy umowa ustanawiająca rozdzielność majątkową, sytuacja jest dużo mniej skomplikowana – małżonkowie posiadający odrębne majątki, nie mają czym się dzielić.

Warto jednak pamiętać o fakcie, że intercyza nie zamyka apodyktycznie wszelkich sporów sądowych, związanych z podziałem majątku byłych małżonków – wiele zależy od jej formalnej konstrukcji i celu, w jakim została spisana – szczególnie wówczas, gdy przedmiotem umowy było rozszerzenie praw jednego z członków pary o majątek osobisty drugiego.

Intercyza może również przybrać formę umowy o rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Wówczas, po ustaniu związku małżeńskiego, jedna ze stron będzie mogła poczuć się pokrzywdzona, zwracając uwagę – słusznie bądź nie – że podział majątku jest niesprawiedliwy.

Nie wolno więc zapomnieć, że jeśli podpisujemy intercyzę również z myślą o tym, by potencjalnie ułatwić sobie możliwy proces rozwodowy, to powinniśmy na chłodno przemyśleć wszystkie zasady, jakimi nasze małżeństwo ma się kierować w przyszłości w kwestii przyjmowania i pielęgnowania określonych praw własności.