Jakie zachowania stanowią nieuczciwą konkurencję?

Czyn nieuczciwej konkurencji nie zawsze jest tym, czym się wydaje, mimo to jest to praktyka dość częsta. Mogłoby się wydawać, że rynek jest na tyle duży, że każdy przedsiębiorca znajdzie w nim miejsce dla siebie. Niestety nieuczciwa konkurencja ciągle jest obecna w biznesie. Na czym dokładnie polega czyn nieuczciwej konkurencji?

Czyn nieuczciwej konkurencji to problem, który dotyka znaczną część przedsiębiorców. Niestety mogłoby się wydawać, że nieuczciwy wyścig po klienta to przeszłość, jednak na rynku ciągle dochodzi do sytuacji, gdzie w walce o zyski zapomina się o uczciwości i biznesowej etyce. W wielu przypadkach działania te są tak „subtelne”, że trudno jednoznacznie podpiąć je pod nieuczciwą konkurencję. Jednak czy istnieją jakieś sposoby, aby rozpoznać nieuczciwą konkurencję i z nią walczyć? Gdzie szukać pomocy? Czy warto wypowiedzieć wojnę nieuczciwej konkurencji?

Nieuczciwa konkurencja – co to?

Zacznijmy od tego, czym dokładnie jest czyn nieuczciwej konkurencji. Wyjaśnienie znajdziemy w Ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W art. 3 tej ustawy możemy przeczytać:

Czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wskazuje także działania, które możemy podpiąć pod czyn nieuczciwej konkurencji:

• wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa,
• fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług,
• wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług,
• naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,
• nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy,
• naśladownictwo produktów,
• pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie,
• utrudnianie dostępu do rynku (np. poprzez nakłanianie osób trzecich do odmowy sprzedaży innym przedsiębiorcom, bądź niedokonywania zakupu towarów lub usług ),
• przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną,
• nieuczciwa lub zakazana reklama,
• organizowanie systemu sprzedaży lawinowej,
• prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym,
• nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi.

Ostatecznie jednak lista konkretnych czynów nieuczciwej konkurencji jest naprawdę długa. Wszystko bowiem zależy od pomysłowości konkurenta. Jednoczenie, jak mówi wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2019 roku, głównym kryterium określania co jest czynem nieuczciwej konkurencji, a co nie, są dobre obyczaje zachowanie nie tylko względem innych firm, ale także klienta. W pewnym stopniu można więc określić to jako oszustwo i zwiedzenie klienta towarem lub usługami, które nie są zgodne ze stanem faktycznym:

Wszystkie czyny zdefiniowane w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji są sprzeczne z dobrymi obyczajami. Ponadto, art. 3 ust. 1 u.z.n.k. pozwala uznać za czyny nieuczciwej konkurencji również inne zachowania przedsiębiorcy, nieobjęte przepisami tej ustawy, które są zabronione na gruncie innych ustaw lub sprzeczne z dobrymi obyczajami, jednocześnie naruszając interes przedsiębiorcy. Ustalenie dobrych obyczajów w rozumieniu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji następuje z uwzględnieniem celu ustawy, jakim jest zapewnienie równych i niezakłóconych warunków konkurencji. W kontekście relacji z konsumentami jako sprzeczne z dobrymi obyczajami należy uznać działania, które zmierzają do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania u klienta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, czyli takie działanie, które potocznie określone jest jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania. O tym, czy dane działanie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, decyduje przy tym całokształt okoliczności, a zwłaszcza cel, użyte środki i konsekwencje przedsiębranych działań.

Nieuczciwa reklama

Warto też na chwilę pochylić się nad kwestią nieuczciwej reklamy. Co ciekawe, czynem nieuczciwej reklamy może być popularne w ostatnim czasie przekonywanie klienta, że osoba reklamująca np. pastę do zębów ma tytuł naukowy, choć w rzeczywistości jest to zatrudniony aktor bez wykształcenia w danej dziedzinie medycznej. Oprócz tego jako nieuczciwą reklamę możemy zakwalifikować także reklamę:

• sprzeczną z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiającą godności człowieka;
• wprowadzającą klienta w błąd i mogącą przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usługi;
• odwołującą się do uczuć klientów przez wywoływanie lęku, wykorzystywanie przesądów lub łatwowierności dzieci;
• w formie wypowiedzi, która, zachęcając do nabywania towarów lub usług, sprawia wrażenie neutralnej informacji;
• która stanowi istotną ingerencję w sferę prywatności, w szczególności przez uciążliwe dla klientów nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie na koszt klienta niezamówionych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji.

Jak rozpoznać czyn nieuczciwej konkurencji?

W wielu przypadkach trudno jednoznacznie stwierdzić, czy padłeś ofiarą czynu nieuczciwej konkurencji. Dlaczego? Ponieważ niektóre działania pracowników lub kontrahentów, czy konkurentów mogą budzić etyczny sprzeciw, jednak nadal mieszczą się w ramach uczciwej konkurencji. Jeśli więc wieloletni pracownik odchodzi z firmy i wykorzystuje zdobyte doświadczenie, aby stać się bezpośrednią konkurencją dla swojego pracodawcy, to szef może poczuć się z tym źle. Najprawdopodobniej będzie też odczuwał smutek, złość bądź zawód, jednak w świetle prawa działania byłego pracownika nie mają w związku z czynem nieuczciwej konkurencji.

Jak zatem prawidłowo rozpoznać czyn nieuczciwej konkurencji? Przede wszystkim trzeba się zastanowić, czy działanie konkurencji jest niezgodne z prawem i spróbować wpasować je w czyny określane przez ustawę. Warto jednak pamiętać, że lista zawarta w ustawie jest ciągle otwarta, ponieważ znaczna większość czynu nieuczciwej konkurencji pojawia się po raz pierwszy – w zależności od kreatywności przedsiębiorców. Należy też mieć na uwadze, że często czyn nieuczciwej konkurencji nie działa bezpośrednio na firmę, a uderza w nią pośrednio, np. oddziaływając na klientów kontrahentów. Mówimy wtedy o stworzeniu sytuacji powodujących pośrednio lub bezpośrednio narzucanie klientom niedokonywania zakupów u danego przedsiębiorcy.

W razie problemów z jednoznacznym zakwalifikowaniem działań czynu nieuczciwej konkurencji najlepiej udać się do prawnika, który pomoże rozwiać wszystkie wątpliwości. Rozpoznanie czynu nieuczciwej konkurencji jest bowiem zależne od indywidualnej sytuacji przedsiębiorstwa.

Co stanowi nieuczciwą konkurencję?

Jakie czyny możemy więc podciągnąć pod nieuczciwą konkurencję? Są to między innymi:

• Wprowadzające klienta w błąd oznaczenie towarów lub usług dotyczące pochodzenia, ilości, jakości składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, czy innych istotnych cech towarów albo usług, czyli sprzedawanie produktów, które nie mają nic wspólnego z tym, co znajduje się na metce, a także zatajanie ryzyka, jakie wiąże się z korzystaniem z nich.
• Nakłanianie osoby świadczącej na rzecz przedsiębiorcy pracę, na podstawie stosunku pracy lub innego stosunku prawnego, do niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych albo innych obowiązków umownych, w celu przysporzenia korzyści sobie lub osobom trzecim albo szkodzenia przedsiębiorcy.
• Organizowanie sprzedaży polegającej na proponowaniu nabywania towarów lub usług poprzez składanie nabywcom obietnicy korzyści materialnych w zamian za nakłonienie innych osób do dokonania takich samych transakcji.
• Emitowanie znaków legitymacyjnych podlegających wymianie na towary lub usługi oferowane poniżej ich wartości nominalnej.
• Realizacja znaków legitymacyjnych podlegających wymianie na cenę przewyższającą wartość nominalną znaku.
• Podejmowanie działań mających na celu przysporzenia korzyści wynikających z wymuszania na klientach wyboru zakupów u kontrahenta określonego przedsiębiorcy.
• Nieuzasadnione zróżnicowane traktowanie niektórych klientów.
• Wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, które praktycznie niczym nie różni się od wcześniej powstałej konkurencji.

Jak walczyć z nieuczciwą konkurencją?

Czyn nieuczciwej konkurencji może powodować konsekwencje prawne, nawet jeśli konkurencyjny przedsiębiorca nie poniesie z tego tytułu żadnych strat. Wystarczy tak naprawdę dokonać czynu nieuczciwej konkurencji i jest to już podstawa do wniesienia oskarżenia oraz dociekania roszczeń. Jednak jeśli firma doznała negatywnych skutków czynu nieuczciwej konkurencji, jest to dodatkowa przewaga w przypadku wystąpienia na drogę sądową.

Istnieją dwie drogi walki z nieuczciwą konkurencją:

• wysłanie przedsądowego wezwania nawołującego do zaprzestania czynów nieuczciwej konkurencji,
• skierowanie sprawy do sądu bez wysyłania wezwania.

Jakie rozwiązanie jest najlepsze? Zawsze warto skorzystać w pierwszej kolejności z bardziej ugodowego podejścia, czyli wystawić wezwanie. Należy przedstawić konkretny czyn nieuczciwej konkurencji i nawołać do natychmiastowego zaprzestania działań. Jednocześnie dobrze jest zaznaczyć, że w razie niezaprzestania działań czynu nieuczciwej konkurencji sprawa zostanie skierowana na drogę sądową. Warto też wspomnieć o podjęciu kroków w celu uzyskania odszkodowania, szczególnie jeśli działania nieuczciwej konkurencji negatywnie odbiły się na ryskach firmy.

Nawet jeśli takie pismo nie przyniesie pożądanego skutku, to jest dobrym dowodem w sądzie. Pokazuje bowiem, że przedsiębiorca starał się załatwić sprawę polubownie i wyszedł z inicjatywą pokojowego rozwiązania problemu.

Konsekwencje nieuczciwej konkurencji

Przedsiębiorstwa lub osoby fizyczne, które podejmują się działań związanych z czynem nieuczciwej konkurencji, mogą spotkać się z konsekwencjami takich zachowań. Jeśli więc doszło do czynu nieuczciwej konkurencji przedsiębiorca poszkodowany, może żądać:

• zaniechania niedozwolonych działań,
• usunięcia skutków niedozwolonych działań,
• złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,
• naprawienia wyrządzonej szkody,
• wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści,
• zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wsparciem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego,
• zniszczenie lub zaliczenie na poczet odszkodowania wyrobów związanych z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji.

Czyn nieuczciwej konkurencji – przedawnienie

Należy jednak pamiętać, że roszczenia z tytułu nieuczciwej konkurencji mogą się przedawnić. Jaki jest czas przedawnienia? Są to 3 lata od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie. w tym wypadku jednak każde naruszenie uczciwej konkurencji liczy się jako osobne przewinienie, dlatego też upłynięcie 3 lat dotyczy każdego działania związanego z czynem nieuczciwej konkurencji. Wyjaśnił to wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2013 roku:

Przedawnienie roszczeń rozpoczyna swój bieg z chwilą, gdy poszkodowany dowiedział się o czynie nieuczciwej konkurencji i o osobie ponoszącej odpowiedzialność za jego popełnienie. Niewątpliwie obie te przesłanki muszą zostać spełnione łącznie, co oznacza, że uprawniony ma świadomość zaistnienia wszystkich elementów konstytutywnych przysługujących mu roszczeń. Natomiast pojęcie „powzięcia wiadomości o tym czynie” należy rozumieć w ten sposób, że poszkodowany ma świadomość zaistnienia znamion konstytutywnych deliktu nieuczciwej konkurencji. Oznacza to, iż bieg przedawnienia rozpoczyna się z chwilą, gdy poszkodowany przedsiębiorca poweźmie wiedzę o fakcie popełnienia przeciwko niemu czynu nieuczciwej konkurencji, osobie sprawcy oraz związku pomiędzy działaniem sprawcy i czynem, ewentualnie – w przypadku roszczeń odszkodowawczych – związku przyczynowym pomiędzy takim działaniem a szkodą.