Rozwiązanie umowy o pracę to zazwyczaj stresująca i nieprzyjemna okoliczność – bez względu na to, czy rozwiązujemy ją jako pracownik, czy też wręczone nam zostało wypowiedzenie. Niemniej, warto znać swoje prawa i wiedzieć w jakich sytuacjach rozwiązanie umowy o pracę może być skuteczne, a także jakie obowiązki mają w tej kwestii obie strony. Sam proces nie jest szczególnie skomplikowany, jednak każdorazowo zachować należy określone formalności.

Czym dokładnie jest rozwiązanie umowy o pracę, jakie ma skutki i jak można to przeprowadzić? W jakich sytuacjach można rozwiązać umowę o pracę i jakie są rodzaje rozwiązania takiej umowy? Jak długi jest okres wypowiedzenia umowy o pracę i od czego on zależy? Jak ta sprawa wygląda w przypadku umów cywilnoprawnych? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć w niniejszym materiale.

Spis treści

Rozwiązanie umowy o pracę – najważniejsze informacje

Bez względu na to, czy otrzymaliśmy już nową propozycję zatrudnienia i sami zrywamy umowę, czy też informacja o zwolnieniu spadła na nas jak grom z jasnego nieba, rozwiązaniu umowy o pracę u danego pracodawcy zawsze towarzyszy stres i napięcie. Negatywne emocje można jednak zminimalizować, po prostu znając swoje prawa i obowiązki, podążając przy tym za przepisami ujętymi w Kodeksie Pracy.

Przede wszystkim trzeba wiedzieć, że istnieje kilka sposobów na rozwiązanie umowy o pracę, gdzie w zdecydowanej większości przypadków przysługiwać nam będzie pewien okres ochronny (okres wypowiedzenia), w ramach którego będziemy mogli postarać się o zdobycie nowego zatrudnienia. Rzeczony okres nie obowiązuje wyłącznie w przypadku zwolnienia dyscyplinarnego czy wygaśnięcia umowy o pracę na czas określony. Okres wypowiedzenia strony mogą również zanegować w przypadku rozwiązania umowy za porozumieniem stron.

Do zerwania umowy o pracę może dojść zarówno z inicjatywy pracodawcy, jak i pracownika – we wszystkich przypadkach konieczne będzie zachowanie odpowiednich ram formalnych. Pracownik w przypadku rozwiązania umowy z pracodawcą ma nieco więcej praw – przede wszystkim nie musi ujawniać powodów, dla których chce opuścić dane przedsiębiorstwo. Pracodawca składający wypowiedzenie musi z kolei bardzo zasadnie uargumentować swoją decyzję.

W jaki sposób można rozwiązać umowę o pracę? Rodzaje

Rozwiązanie umowy o pracę może przybierać różne formy, w zależności od tego z czyjej inicjatywy – pracownika czy pracodawcy – rozwiązanie umowy o pracę wynika, a także w zależności od rodzaju umowy o pracę. Rozróżnienia należy dokonać również przez pryzmat innych czynników, takich jak powód zwolnienia czy staż pracy pracownika (który będzie wpływał przede wszystkim na okres wypowiedzenia umowy).

Pracownik może wypowiedzieć pracodawcy umowę dużo prościej niż pracodawca pracownikowi – złożone przez niego oświadczenie nie musi zawierać powodów odejścia z pracy i może zostać złożone w dowolnym momencie trwającego stosunku pracy. Dla takiego oświadczenia stosuje się także okres wypowiedzenia, uzależniony od stażu pracownika – okres wypowiedzenia umowy o pracę można pominąć wyłącznie w przy umowie na okres próbny.

Coraz częściej umowę o pracę rozwiązuje się także na podstawie porozumienia stron. W ramach takiego porozumienia zarówno pracodawca, jak i pracownik, mogą dojść do konsensusu w sprawie zniesienia nadanych im przez prawo przywilejów, lub powzięcia dodatkowych ustaleń. Pole do negocjacji w tym zakresie jest duże.

Co ważne, pracownik również może złożyć wypowiedzenie umowy o pracę ze skutkiem natychmiastowym, jeżeli jego prawa zostały naruszone – jest to sytuacja analogiczna do zwolnienia dyscyplinarnego. Jeśli natomiast obowiązująca umowa o pracę została zawarta na czas nieokreślony, to może wygasnąć w sposób naturalny. Jeśli zaś chodzi o rozwiązanie umowy o pracę przez pracodawcę, to również może on wypowiedzieć umowę pracownikowi w trakcie stosunku pracy, jednak taka deklaracja musi być dobrze uzasadniona.

Poniżej znajduje się lista najpopularniejszych sposobów na rozwiązanie umowy o pracę, wraz z najistotniejszymi prawidłami dotyczącymi tychże.

Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron

Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron to relatywnie częsty sposób na rozstanie z pracodawcą w ostatnich latach. Zgodnie z nazwą tego rodzaju rozwiązania umowy, wola by zakończyć współpracę właśnie w ten sposób musi być obustronna – żadna ze stron nie musi się zgadzać na żadne dodatkowe postanowienia.

Wypowiedzenie tego rodzaju może być złożone w dowolnym momencie trwania stosunku pracy. Zwykle stosuje się je w sytuacji, w której jedna ze stron potrzebuje skrócenia lub anulowania okresu wypowiedzenia. Nie można tego zrobić bez porozumienia stron, bowiem okres wypowiedzenia umowy o pracę jest jednym z praw przysługujących pracownikowi na mocy Kodeksu Pracy – na ich odebranie pracownik musi się więc zgodzić.

W generalnym rozrachunku do kwestii które można ustalić w ramach porozumienia stron należą:

Termin rozwiązania umowy – może być krótszy lub dłuższy niż okres wypowiedzenia,
Gratyfikacja finansowa za rozwiązanie umowy – pracodawca może udzielić (lub pracownik zażądać) określonego odszkodowania pieniężnego za rozwiązanie umowy, gdzie porozumienie stron określać może zarówno zakres, jak i wysokość świadczeń,
Anulowanie lub ugoda w kwestii innych zobowiązań – jeżeli w trakcie trwania stosunku pracy pracownik otrzymał od pracodawcy pożyczki, lub powierzony mu został sprzęt czy inne prawa, porozumienie stron może uregulować kwestię rzeczonych zobowiązań,
Umowa o zaufaniu poufności – strony mogą zawrzeć dodatkowe porozumienie regulujące kwestie zachowania poufności po zakończonym stosunku pracy,
Zasady dotyczące przywrócenia do pracy w określonym terminie – niekiedy sytuacja może wymagać od pracownika zawieszenia stosunku pracy w sposób, który nie jest regulowany i kompensowany żadnymi innymi przepisami. Wówczas, jeżeli obie strony nadal pałają do siebie zaufaniem i szacunkiem, mogą w porozumieniu stron zawrzeć klauzulę dotyczącą wznowienia współpracy w przypadku nastania okoliczności które na to pozwolą.

Co ważne, przy rozwiązaniu umowy o pracę na podstawie porozumienia stron nie zachodzi potrzeba określania powodu wypowiedzenia, niezależnie od tego która ze stron wychodzi z inicjatywą zakończenia współpracy. Ponadto, samo porozumienie stanowi dość elastyczny dokument, który można na wiele sposób modyfikować i dostosowywać do potrzeb chwili.

Przeczytaj także:

Wypowiedzenie umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia

Wypowiedzenie umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia to najbardziej standardowy sposób na zakończenie współpracy. Pracownik może złożyć stosowne oświadczenie w dowolnym momencie trwania stosunku pracy i nie musi podawać przyczyny wypowiedzenia, zachowując uzależniony od stażu pracy okres ochronny. W trakcie trwania tego okresu świadczy pracę na standardowych zasadach, mogąc korzystać z pozostałego mu urlopu czy zwolnienia chorobowego. Pracodawca może jednak zwolnić go z obowiązku wykonywania pracy, jednak nie zmienia to faktu, że za okres wypowiedzenia będzie musiał mu zapłacić.

Niemniej, wypowiedzeniu umowy o pracę przez pracodawcę towarzyszy szereg dodatkowych obostrzeń, których ten musi się trzymać. Jeżeli złożone pracownikowi oświadczenie nie będzie zawierało wszystkich wymaganych prawem elementów, to Sąd Pracy będzie mógł zanegować jego zasadność, wymagając przywrócenia pracownika do pracy lub wypłacenia mu określonego odszkodowania. Wypowiedzenie umowy o pracę przede wszystkim musi zawierać właściwą przyczynę rozwiązania stosunku pracy. Co poza tym musi się w nim znaleźć?

Miejscowość i data w której dokument został przedłożony,
Dane pracodawcy i pracownika,
Określenie umowy o pracę której wypowiedzenie dotyczy (wraz z datą jej zawarcia),
Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę i terminie w którym umowa traci ważność,
Pouczenie o możliwości odwołania się pracownika od decyzji pracodawcy do właściwego Sądu Pracy w ciągu 21 dni od otrzymania wypowiedzenia,
Podpis pracodawcy,
Podpis pracownika wraz z datą odebrania wypowiedzenia.

Wraz z dniem w którym umowa o pracę przestaje obowiązywać, pracodawca jest zobowiązany do przekazania pracownikowi również świadectwa pracy. Więcej na ten temat znajdziesz w dalszej części materiału.

Przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę – jak ją określić i co grozi za jej brak?

Podanie przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę jest jednym z najistotniejszych elementów oświadczenia pracodawcy. W sytuacji, w której podana przyczyna zostanie przez Sąd Pracy uznana za zbyt ogólnikową lub niezgodną ze stanem rzeczywistym, może on w prosty sposób zanegować skuteczność wypowiedzenia – skutkiem tego będzie konieczność przywrócenia pracownika do pracy lub wypłacenie mu odszkodowania.

Przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę mogą mieć charakter ekonomiczny (np.: konieczność redukcji etatów z uwagi na sytuację w firmie), technologiczny (np.: wdrożenie nowej technologii wymagającej odpowiednich kwalifikacji zawodowych, których pracownik nie posiada) czy organizacyjny (np.: reorganizacja pracy w zakładzie, wiążąca się z likwidacją danego stanowiska). Bez względu na przyczynę, musi być ona zgodna ze stanem faktycznym i nie może być podana w sposób ogólnikowy.

Wypowiedzenie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia – zwolnienie dyscyplinarne

Jedną z najmniej przyjemnych sytuacji w zakresie rozwiązania umowy o pracę jest wypowiedzenie umowy o pracę przez pracodawcę bez zachowania okresu wypowiedzenia, często określane jako zwolnienie dyscyplinarne, choć zasadniczo jest to błąd – pracodawca ma bowiem prawo do zwolnienia pracownika w tai sposób również w pewnych sytuacjach szczególnych, które nie stanowią jednak o naruszeniu obowiązków pracowniczych przez osobę zatrudnioną.

Co do zasady jednak, w przeważającej mierze zwolnienie dyscyplinarne dotyczy osób zatrudnionych, które w trakcie trwania stosunku pracy dopuściły się ciężkich naruszeń obowiązków pracowniczych. W zakres takowych wchodzi uporczywe uchylanie się od wykonywania poleceń przełożonych, kradzież bądź zniszczenie mienia pracodawcy, ujawnienie tajemnicy przedsiębiorstwa, mobbing w pracy czy przychodzenie do pracy w stanie nietrzeźwości.

Pracodawca może jednak wypowiedzieć umowę o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia w sytuacji, w której pracownik popełnił przestępstwo uniemożliwiające mu dalsze zatrudnienie na danym stanowisku (zarówno z przyczyn formalnych, jak i na przykład w wyniku odbywania kary więzienia). Wypowiedzenie tego rodzaju może znaleźć zastosowanie także w sytuacji, w której niezdolność do pracy zatrudnionego wskutek choroby trwa dłużej, niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące.

Pracownik który zostanie zwolniony dyscyplinarnie ma siedem dni na złożenie odwołania w tej sprawie do Sądu Pracy. Warto mieć na uwadze, że na świadectwie pracy znajdzie się adnotacja dotycząca sposobu, w jaki umowa o pracę została rozwiązana – jeżeli nasz przyszły pracodawca zobaczy, że zostaliśmy zwolnieni dyscyplinarnie, może nie mieć ochoty na to by nas zatrudnić.

Wygaśnięcie umowy o pracę zawartej na czas określony

Umowa o pracę na czas nieokreślony ma to do siebie, że można ją zerwać wyłącznie poprzez wypowiedzenie złożone przez jedną ze stron. Inaczej jest w przypadku umów zawartych na czas określony. Takie umowy przestają obowiązywać wraz z upływem terminu, na jaki zostały zawarte. Pracownikowi nie przysługuje wówczas żaden okres wypowiedzenia, ani konieczność formalnego zakończenia współpracy.

Niemniej, umowy mogą zawierać (tak bezpośrednio, jak i w formie aneksu) informację określającą warunki, na mocy których dana umowa zostanie przedłużona. Tak czy inaczej, posiadając umowę na czas określony warto zawczasu dowiedzieć się, czy w okolicach ustania jej obowiązywania pracodawca będzie miał ochotę na jej przedłużenie.

To również może Cię zainteresować:

Rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika – w jakich sytuacjach?

Jak już wspomnieliśmy wyżej, pracownik który chciałby rozwiązać swoją umowę z pracodawcą, znajduje się w nieco bardziej uprzywilejowanej pozycji aniżeli pracodawca – prawo zostało skonstruowane w ten sposób z uwagi na dysproporcję sił pomiędzy obojgiem podmiotów. Pracownik może złożyć wypowiedzenie umowy o pracę w dowolnym czasie i to bez konieczności podawania przyczyny dla takiego stanu rzeczy.

Rozwiązanie umowy o pracę w tej sytuacji może mieć wymiar standardowego wypowiedzenia umowy, gdzie ustanie ona dopiero po ustawowym okresie wypowiedzenia (zależnym od stażu pracy pracownika w danej firmie), lub odbyć się na mocy porozumienia stron. W przypadku drugiego z rozwiązań poszczególne elementy Kodeksu Pracy mogą zostać zmodyfikowane przez obie strony za ich obopólną zgodą, a niektóre z elementów mogą zostać dodane.

Rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika bez okresu wypowiedzenia

Warto mieć na uwadze, że w sytuacjach szczególnych również pracownik może podjąć decyzję o rozwiązaniu umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia. Uprawniają go do tego okoliczności, w ramach których pracodawca dopuści się wobec niego ciężkiego naruszenia obowiązków, co stanowi sytuację analogiczną do zwolnienia dyscyplinarnego.

Żeby rozwiązać umowę o pracę w ten sposób, pracownik musi jedynie złożyć stosowne oświadczenie, w którym poinformuje pracodawcę o trybie zerwania współpracy i poda powód dla takiego stanu rzeczy. Na złożenie takiego oświadczenia pracownik ma miesiąc od dnia, w którym dowiedział się o naruszeniu, którego dopuścił się względem niego pracodawca.

Jeżeli pracodawca zaakceptuje tak złożone oświadczenie pracownia, to uznaje się je za skuteczne. Może jednak zwrócić się w tej sprawie do Sądu Pracy, a wówczas to na pracowniku będzie spoczywał obowiązek dowiedzenia prawdziwości swoich racji.

Umowy cywilnoprawne a rozwiązanie umowy o pracę

Umowy cywilnoprawne, a więc umowa zlecenie czy umowa o dzieło, coraz rzadziej spotykane są na polskim rynku pracy. Zgodnie ze swoją naturą, nie podlegają one w żadnej mierze pod Kodeks Pracy, wobec czego zatrudniony w ten sposób pracownik nie może cieszyć się urlopem wypoczynkowym, urlopem chorobowym czy innymi przywilejami właściwymi dla umowy o pracę – nie chroni go na przykład okres wypowiedzenia.

W teorii umowa cywilnoprawna może zawierać szereg zapewnień, życzeń, gwarancji i kar umownych, jednak w praktyce jej zerwanie nie będzie niosło za sobą żadnych konsekwencji prawnych – nawet zerwanie jej z dnia na dzień i bez podania przyczyny, bez względu na to, czy umowę zrywa pracodawca czy pracownik.

Z tego względu, jeżeli jesteśmy zatrudnieni u danego pracodawcy na podstawie umowy cywilnoprawnej, to możemy zerwać ją w trybie natychmiastowym, nie obawiając się żadnych konsekwencji – niestety, pracodawca może tak samo postąpić wobec nas. Nie bez powodu tego rodzaju umowy są określane jako „umowy śmieciowe”. Pracownik będzie jednak miał na podorędziu jedną możliwość na skarcenie takiego pracodawcy – jest to Państwowa Inspekcja Pracy.

Fakt, który należy w tym kontekście podkreślić, że zatrudnianie pracownika na podstawie umowy zlecenie lub umowy o dzieło w sytuacji, w której zastosowanie powinna znaleźć umowa o pracę jest nielegalne. Pracodawca który dopuszcza się takiego procederu może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karno-skarbowej, a także odpowiedzialności odszkodowawczej wobec pracownika. Niemniej, osobie zatrudnionej na tej podstawie nie grozi nic – warto więc zgłaszać wszelkie przypadki łamania prawa pracy.

Rozwiązanie umowy o pracę w przypadku umowy B2B

Umowa B2B w kwestii rozwiązania umowy o pracę ma podobną naturę do tej, której doświadczamy w przypadku umów cywilnoprawnych, jednak jest kilka istotnych różnic. Kodeks Pracy w tym przypadku również nie znajdzie zastosowania, bowiem jak wskazuje nazwa samej umowy, mamy tu do czynienia z umową pomiędzy dwoma suwerennymi przedsiębiorstwami, które na gruncie prawa stanowią równych sobie partnerów.

Choć Kodeks Pracy nie jest tutaj honorowany, to jednak wartość takiej umowy jest znacznie większa, niż ma to miejsce w przypadku umów cywilnoprawnych. Obie strony mogą zawrzeć pomiędzy sobą stosowne porozumienia, na mocy których unormowane zostaną takie kwestie jak prawo do płatnego urlopu, prawo do urlopu chorobowego czy okres wypowiedzenia – często takie postanowienia są potwierdzane karami umownymi, co rekompensuje obu stronom sytuację, w której jedna z nich miałaby się z takich postanowień nie wywiązać.

Legalność umów B2B stanowi przedmiot kontrowersji – partie lewicowe na czele z Unią Europejską dążą do delegalizacji współpracy jednoosobowych działalności gospodarczych z dużymi firmami, próbując przeforsować „test przedsiębiorcy„. Na chwilę obecną jednak nie zanosi się na to, by takie zmiany miały ujrzeć światło dzienne.

Ile wynosi okres wypowiedzenia umowy o pracę?

Okres wypowiedzenia umowy o pracę, zgodnie z Kodeksem Pracy, jest zależny stażu pracy pracownika. Oczywiście, taka sytuacja dotyczy wyłącznie umowy o pracę i nie ma zastosowania do umów cywilnoprawnych. Może jednak zostać ustalona wedle uznania w przypadku umowy B2B, a w przypadku umowy o pracę okres ten może zostać wydłużony.

W przypadku umowy o pracę, okres wypowiedzenia umowy wynosi odpowiednio:

2 tygodnie – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,
1 miesiąc – jeżeli okres zatrudnienia pracownika wynosi od 6 miesięcy do 3 lat,
3 miesiące – jeżeli okres zatrudnienia pracownia jest większy niż 3 lata.

Do stażu pracy pracownika wlicza się zatrudnienie u danego pracodawcy z tytułu wszystkich umów o pracę zawartych pomiędzy stronami – liczenie tego stażu jest kontynuowane również w sytuacji, w której zakład pracy zyskuje nowego właściciela.

Niemniej, okres wypowiedzenia jest krótszy w przypadku umowy na czas próbny. Taka umowa może być zawarta z jednym pracodawcą wyłącznie raz i to na okres maksymalnie trzech miesięcy. Wówczas, w zależności od czasu na który umowa została zawarta, okres wypowiedzenia jest następujący:

3 dni – jeśli umowa została zawarta na okres do 2 tygodni,
1 tydzień – jeśli umowa została zawarta na okres nieprzekraczający 3 miesięcy,
2 tygodnie – jeśli umowa została zawarta na okres 3 miesięcy.

Roszczenia obu stron w przypadku rozwiązania umowy o pracę

Standardowemu rozwiązaniu umowy o pracę nie towarzyszą żadne dodatkowe czynniki, które w jakikolwiek sposób nakładałyby na którąkolwiek ze stron dodatkowe obowiązki. Warto wiedzieć, że w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę przysługuje nam ekwiwalent za zaległy urlop (jeżeli nie zostanie wykorzystany w tracie wypowiedzenia), a także dodatkowe dwa lub trzy dni wolne od pracy na poszukiwanie nowego zatrudnienia.

Co ważne, pracodawca może zwolnić nas z obowiązku świadczenia pracy na czas wypowiedzenia, jednak przysługuje nam wówczas za ten okres wynagrodzenie w takiej samej wysokości jak gdybyśmy świadczyli pracę.

Jeżeli mamy poczucie, że rozwiązanie umowy o pracę było w naszym przypadku bezzasadne, to możemy domagać się od pracodawcy rekompensaty finansowej: odszkodowania, zaległego wynagrodzenia, zwrotu za niesłusznie potrącone wynagrodzenie, wyrównania wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych czy zwrotu poniesionych przez pracownika kosztów. Przed Sądem Pracy możemy domagać się także przywrócenia do pracy.

Pracodawca z kolei w ramach roszczeń wobec pracownika może domagać się zwrotu użyczonych przedmiotów (narzędzi, laptopa, telefonu), zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń czy odszkodowania za wyrządzone przez pracownika szkody.

Sprawdź także:

Kiedy pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę?

Istnieje szereg przewidzianych prawem sytuacji, w ramach których pracodawca nie będzie mógł rozwiązać umowy o pracę z osobą zatrudnioną. Wyjątek w tej materii może stanowić zwolnienie dyscyplinarne, o ile tylko zachodzą ku temu stosowne przesłanki.

Jakich pracowników pracodawca nie może zwolnić z pracy?

Kobiety w ciąży lub kobiety przebywającej na urlopie macierzyńskim,
Pracownika przebywającego na urlopie rodzicielskim,
Pracownika przebywającego na urlopie wypoczynkowym,
Pracownika przebywającego na zwolnieniu lekarskim (do określonych ram),
Pracownika w wieku przedemerytalnym, czyli pracownika, któremu zostały cztery lata do nabycia prawa do emerytury,
Pracownika chronionego przed zwolnieniem decyzją sądu lub związku zawodowego,
Pracownika któremu umowa o pracę została już wypowiedziana.

Rozwiązanie umowy o pracę – podsumowanie

Rozwiązanie umowy o pracę może przebiegać w różny sposób i mieć różne podstawy. Pracownik może złożyć wypowiedzenie umowy o pracę w dowolnym terminie, nie podając przyczyny rozwiązania umowy. Pracodawca zawsze jest zobowiązany do podania przyczyny w sposób, który nie budzi żadnych wątpliwości.

Wyróżniamy kilka rodzajów rozwiązania umowy o pracę – z zachowaniem okresu wypowiedzenia, na mocy porozumienia stron czy zwolnienie dyscyplinarne. Wszystkie przepisy odnoszące się do rozwiązania umowy o pracę bazują na Kodeksie Pracy, poza nawias którego wyłączone są umowy cywilnoprawne i inne umowy o podobnym charakterze.

Źródło zdjęcia głównego: https://pl.123rf.com/photo_76705534_zdenerwowany-zwolniony-biznesmen-z-kartonu-w-biurze.html

Oceń artykuł

5/5 (1)