Odmowa wykonania polecenia służbowego – co za to grozi? Kiedy masz do tego prawo?

Odmowa wykonania polecenia służbowego może zostać uznana za naruszenie obowiązków pracownika. Nie można jednak zapomnieć, że wykonywanie obowiązków służbowych jest obowiązkowe tylko w granicach prawa. Czasami odmowa wykonania polecenia służbowego będzie wręcz naszym obowiązkiem. Kiedy?

Wykonywanie poleceń służbowych bezpośredniego przełożonego i pracodawcy, to jedno z najważniejszych obowiązków pracownika, ujętych w przepisach Kodeksu pracy. Każdy zatrudniony powinien wykonywać polecenia pracodawcy z najwyższą starannością, dbać o dobro zakładu pracy, przestrzegać przepisów BHP i zasad współżycia społecznego.

Konsekwencją odmowy wykonania polecenia służbowego może być upomnienie, nagana, a nawet dyscyplinarne zwolnienie pracownika. Takie polecenia służbowe nie zawsze jednak rodzi konieczność wypełnienia. W niektórych przypadkach mamy prawo (a czasami obowiązek) odmówić wykonania polecenia. Kiedy odmowa wykonania polecenia służbowego przez pracownika będzie oznaczała kłopoty? W jakich przypadkach mamy prawo zignorować prośbę?

Szukasz pracy? Sprawdź oferty pracy w Katowicach na GoWork.pl!

Odmowa wykonania polecenia służbowego – Kodeks pracy

Zanim przejdziemy do opisywania konsekwencji za odmowę wykonania polecenia służbowego, sprawdźmy, na jakiej podstawie prawnej powinniśmy się do nich stosować. Jak zwykle z pomocą przychodzi Kodeks pracy, który zawarł w sobie istotną informację o kwestii związanej z poleceniem pracodawcy. Artykuł 100. Kodeksu pracy jasno stwierdza:

Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.

Jak widzisz, jednym z podstawowych obowiązków pracownika jest stosowanie się do poleceń przełożonych. W tym samym akapicie znajdziemy jednak informację, która przedstawia pewne wyjątki od tej reguły. Co dokładnie oznacza fragment „jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.”. Jak definiować taką sprzeczność, która stanowi podstawę możliwości odmówienia? O tym, jak odmówić wykonania polecenia służbowego przeczytasz w dalszej części artykułu.

Odmowa wykonania polecenia służbowego przez pracownika – karalna?

Pracodawca może zlecać nam wykonanie pewnych zadań, jeśli dotyczą naszej pracy, nie są sprzeczne z warunkami umowy o pracę, a także wtedy, gdy nasze działanie nie jest bezprawne. W wyjątkowych sytuacjach pracodawca może zlecić też zadania nieco odmienne od codziennych obowiązków służbowych. Mówi o tym artykuł 42. Kodeksu pracy:

Wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy nie jest wymagane w razie powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika.

Niewykonywanie poleceń służbowych – kary

Jeżeli pracodawca zleca jakieś zadanie zgodne z przedmiotem umowy i prawem, pracownik powinien je przyjąć. W innym przypadku odmowa wykonania polecenia służbowego może nieść ze sobą nieprzyjemne konsekwencje. O czym mowa?

Jedną z kar porządkowych przewidzianych za naruszanie obowiązków pracownika, jest kara upomnienia. Może być przekazana w formie słownej lub pisemnej. Jeżeli pracodawca przedstawi ją na piśmie, może skonstruować też notatkę służbową o odmowie wykonania polecenia służbowego.

Drugą karą przewidzianą za bezpodstawną odmowę wykonania polecenia służbowego przez pracownika jest nagana. Można przyjąć, że nagana w pracy jest surowszą karą porządkową od upomnienia, traktuj ją więc jako ostateczne ostrzeżenie. Pracodawca może również zdecydować się na zwolnienie dyscyplinarne, jeśli pracownik nie dostosuje się do polecenia przełożonego.

Procedura nakładania kary za odmowę wykonania polecenia służbowego

Przed nałożeniem jakiejkolwiek kary za odmowę wykonania polecenia służbowego, pracodawca ma obowiązek wysłuchać pracownika i umożliwić mu przedstawienie swojego stanowiska. Oznacza to, że nie może on jednostronnie wymierzyć kary bez wcześniejszego wyjaśnienia okoliczności sprawy. Co więcej, istnieją określone terminy, w których kara może zostać nałożona – pracodawca musi to zrobić w ciągu 2 tygodni od momentu, gdy dowiedział się o przewinieniu, lecz nie później niż 3 miesiące od jego popełnienia. Po upływie tego okresu, ukaranie pracownika za dany incydent jest już niemożliwe. Pracownik ma również prawo do odwołania się od kary, co może skutkować jej uchyleniem, jeśli zostanie uznana za niezasadną.

Odmowa wykonania polecenia służbowego a zwolnienie dyscyplinarne

Niestety katalog kar porządkowych za odmowę wykonania polecenia służbowego nie kończy się na naganie. Odrzucenie polecenia pracodawcy może zostać uznane za ciężkie naruszenie obowiązków pracownika.

W tym przypadku można rozpatrywać odmowę wykonania polecenia służbowego jako przyczynę wypowiedzenia. Niestety tym wypowiedzeniem jest zwolnienie dyscyplinarne, które nie tylko pozbawia nas pracy w trybie natychmiastowym, ale odciska też stałe piętno na świadectwie pracy.

Niewykonanie polecenia służbowego, które owocuje zwolnieniem dyscyplinarnym to także przekreślone szanse na otrzymanie zasiłku dla bezrobotnych. Utrudnia to zarówno znalezienie nowej pracy, ponieważ przyszli pracodawcy otrzymają informację o zwolnieniu dyscyplinarnym, jak i pozostanie na czasowym bezrobociu, które jest w końcu okresem, który powinieneś przeznaczyć na szukanie odpowiedniej posady.

Odmowa wykonania polecenia służbowego – kiedy można?

Szereg wymienionych wyżej kar świadczy o tym, że warto stosować się do poleceń pracodawcy. Nie znaczy to jednak, że szef może wymagać od Ciebie dosłownie wszystkiego. Kodeks pracy jasno stwierdza, że odmowa wykonania polecenia służbowego jest możliwa w niektórych przypadkach. Zatem pracownik może odmówić wykonania polecenia służbowego. Jakich przypadków dotyczy ta sytuacja?

1. Masz prawo do odmowy wykonania polecenia służbowego, jeśli prośba szefa jest sprzeczna z podpisaną umową o pracę i Twoimi obowiązkami. Wyjątkiem od tej reguły jest art. 42. Kodeksu pracy, o którym napisaliśmy kilka akapitów wcześniej.
2. Możesz odmówić wykonania polecenia przełożonego bez konsekwencji, jeśli spełnienie jego prośby oznacza niebezpieczeństwo utraty zdrowia lub życia.
3. Gdy polecenie przełożonego jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i ogranicza Ci np. zajmowanie się dzieckiem bądź osobą niepełnosprawną.
4. Jeżeli oceniasz, że Twój stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy, możesz mieć prawo do odmowy bez konsekwencji (art. 210 k.p.).

Art. 210. k.p.:

§ 1. W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

Odmowa wykonania polecenia służbowego wykraczającego poza zakres obowiązków powinna zostać udokumentowana. Pracodawca nie ma prawa nakładać kar na pracowników, którzy odmówili posłuszeństwa, mając do tego pełne prawo. Jeżeli zatrudniony odmówił zgodnie z prawem i został ukarany, może dociekać swoich spraw w sądzie.

Niesłuszne konsekwencje za odmowę wykonania polecenia służbowego

Jak się chronić w takiej sytuacji? Przede wszystkim warto sprawdzić, czy aby na pewno przedsiębiorca nie może zlecić Ci danego zadania. Jeżeli masz już pewność, poproś go o wystosowanie oficjalnej prośby na piśmie, tak, aby mieć ewentualny dowód w sprawie. Zachowaj także korespondencję np. maile, które potwierdzą, że takie polecenie rzeczywiście padło. Ważni są także świadkowie zdarzenia, gdyby pracodawca wydał polecenie ustne.

Odmowa wykonania polecenia służbowego niezgodnego z prawem

Istnieją sytuacje, gdy mamy prawo do odmowy wykonania polecenia szefa. Czasami prawo przeradza się w obowiązek, którego niedopełnienie może wpędzić nas w kłopoty. Chodzi oczywiście o odmowę wykonania polecenia służbowego niezgodnego z prawem.

Pamiętaj, że wykonanie polecenia np. fałszowania dokumentów, nie zwalnia Cię z odpowiedzialności karnej. Absolutnie nie zgadzaj się na takie propozycje, ponieważ chcąc wypełnić wolę przełożonego, możesz narazić się na karę pozbawienia wolności. Na Ciebie również spadnie odpowiedzialność za taki proceder, dlatego myśląc o swoim bezpieczeństwie, pamiętaj, że masz pełne prawo odmówić wykonania polecenia służbowego.

Notatka służbowa a odmowa wykonania polecenia służbowego – konsekwencje

Jednym z często stosowanych źródeł komunikacji w firmie jest notatka służbowa. W treści takiego nieformalnego dokumentu można zawrzeć polecenia dla pracowników, pochwałę, naganę i inną karę porządkową. Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2011 roku (I PK 222/10) notatka służbowa może trafić do akt pracownika tylko wtedy, jeśli miała związek z nałożeniem na niego kary dyscyplinarnej.

Jeżeli zatem pracownik poniósł konsekwencje za odmowę wykonania polecenia służbowego, notatka służbowa może trafić do jego akt. Jednak kiedy kara dyscyplinarna dla pracownika się przedawni (np. po roku), to taka notatka musi zostać usunięta i zniszczona.

Notatka służbowa – odmowa wykonania polecenia. Wzór

Poniżej umieszczamy przykładowy wzór notatki służbowej w przypadku odmowy wykonania polecenia służbowego.

Pobierz: Notatka służbowa – odmowa wykonania polecenia służbowego. Wzór

….……………………………
(miejscowość i data)

Notatka służbowa – odmowa wykonania polecenia służbowego

Pracownik……………….……. (imię i nazwisko pracownika) zatrudniony na stanowisku …..………………….…….. (nazwa stanowiska) dnia ………..…….. odmówił wykonania polecenia służbowego w sprawie…………………………………………………………………………..…………………….. ……….……….…………………………………….………..……………………………………………………………………
Jako przyczynę odmowy wskazał …………….…………….………………………….…..……………………… ……………………………………………………………………………………………………………………………………..

Wskazane polecenie służbowe było zgodne z warunkami umowy o pracę, nie zagrażało zdrowiu ani życiu pracownika oraz nie naruszyło przepisów prawa.

…………………………………
(podpis)

Kiedy pracownik może odmówić wykonania polecenia bez konsekwencji?

W pewnych sytuacjach pracownik odmawia wykonania polecenia i nie ponosi z tego tytułu żadnych negatywnych konsekwencji. Dzieje się tak, gdy zadanie narusza przepisy prawa, np. jest sprzeczne z zasadami etyki zawodowej lub regulacjami dotyczącymi zasad bezpieczeństwa w miejscu pracy.

Odmowa może być także uzasadniona, jeśli polecenie prowadziłoby do naruszenia przestrzegania czasu pracy ustalonego w umowie lub przekraczało jego fizyczne i psychiczne możliwości. Ważne jest, aby pracownik w takiej sytuacji jasno wyjaśnił przyczyny odmowy, najlepiej w formie pisemnej. Warto także pamiętać, że jeśli polecenie stwarza zagrożenie dla zdrowia lub życia, pracownik ma nie tylko prawo, ale i obowiązek odmowy jego wykonania.

Jak pracodawca powinien reagować na odmowę wykonania polecenia?

Jeżeli pracownik odmawia wykonania polecenia, pracodawca powinien w pierwszej kolejności dokładnie przeanalizować sytuację. Istotne jest, aby sprawdzić, czy odmowa jest uzasadniona, np. ze względu na zasad bezpieczeństwa lub przestrzeganie czasu pracy ustalonego w umowie.

Następnie warto przeprowadzić rozmowę wyjaśniającą, która pomoże uniknąć konfliktów i znaleźć rozwiązanie korzystne dla obu stron. Pracodawca nie powinien od razu stosować sankcji, lecz rozważyć możliwość zmiany zakresu obowiązków lub dostosowania polecenia do realnych możliwości pracownika. Ostatecznie, jeśli odmowa była bezpodstawna, może podjąć działania zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa pracy.