Przeciętne wynagrodzenie – czym jest i jaka jest jego wysokość?

Przeciętne wynagrodzenie to kwota tzw. średniej płacy społeczeństwa. Pomaga m.in. w ocenie zarobków Polaków. Średnia krajowa ogłaszana jest przez Główny Urząd Statystyczny, który zajmuje się jego obliczaniem. Sprawdź, czym jest przeciętne wynagrodzenie i ile wynosi. 

Przeciętne wynagrodzenie zawsze po ogłoszeniu przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego GUS jest szeroko komentowane. Ludzie poddają wątpliwości jego przełożenie na faktyczne zarobki. Dzieje się tak, ponieważ sposób jego wyznaczenia jest skomplikowany i rzeczywiście może nie mieć odzwierciedlenia do wysokości naszych pensji, czy nawet zarobków osób znajomych. Gdy ciężko jest znaleźć osobę osiągającą w swojej pracy przeciętne wynagrodzenie, wówczas zaczynamy się zastanawiać, czy podawane dane, aby na pewno są prawdziwe. Większość opinii dotyczy możliwości zawyżenia kwoty, część także jej zaniżenia. Aby móc to ocenić, należy znać sposób wyznaczania średniej krajowej.

Średnia krajowa

Definicja mówi nam, że przeciętne wynagrodzenie stanowi wskaźnik statystyczny, jaki daje informację o wysokości zarobków w poszczególnych państwach. Z tego powodu wynagrodzenie przeciętne inne jest np. dla danego kraju, lecz jego wysokość różni się również w zależności od sektora gospodarki. To Główny Urząd Statystyczny oblicza wysokość przeciętnego wynagrodzenia. Robi to, co miesiąc, kwartał i rok odnosząc się do danego okresu w obwieszczeniu sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia danego sektora.

Średnia krajowa obejmuje wszystkie składniki wynagrodzenia w kwocie brutto. Mowa tu nie tylko o podstawowych kwotach uzyskanych na umowie o pracę, lecz również innych wypłat, np. rocznych, czy wynikających z nadwyżki bilansowej spółdzielni. Kwota ta jest następnie odnoszona do liczby zatrudnionych w analizowanym okresie. Wskaźniki, jakie brane są pod uwagę w wyznaczaniu wynagrodzeń, obejmują:

• dane miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw,
• przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej.

Kontrowersje skupione wokół wysokości przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw swoje źródło mają w sposobie jego wyznaczania. Do statystyk wliczane są osoby pracujące na umowie o pracę w firmach zatrudniających co najmniej 10 osób. Bardziej zbliżone do faktycznych zarobków Polaków są publikowane raz do roku dane dotyczące wynagrodzeń w gospodarce narodowej. Dane na temat wynagrodzenia w sektorze mikroprzedsiębiorstw są zbierane z małych przedsiębiorstw.

Choć częstszym tematem jest najniższa krajowa, to podobnie i wynagrodzenie przeciętne ma przełożenie na wysokości różnych stawek. Na średnią krajową składa się wiele wartości, stąd pojawia się problem w ich odniesieniu do rzeczywistych zarobków ludzi. Średnia krajowa pozwala porównywać swoje zarobki do innych, służy do określenia zamożności, jak i stanowi czynnik istotny w celach statystycznych podczas np. udziału w badaniu ankietowym.

Wysokość przeciętnego wynagrodzenia

Aby wyznaczyć średnią krajową, należy podzielić wszystkie wynagrodzenia z danego okresu przez liczbę pracowników. Przy czym w wyliczeniach nie uwzględnia się osób na urlopie macierzyńskim. Przeliczeniem średniej krajowej w Polsce zajmuje się GUS (Główny Urząd Statystyczny), który podaje jego wartość w kwocie brutto w obwieszczeniu w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, wraz z podatkiem dochodowym i składkami Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Przy czym w sprawie przeciętnego wynagrodzenia warto wyodrębnić jego trzy rodzaje, które wyszczególniono poniżej.

Przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw

Dotyczy danych zarobkowych z przedsiębiorstw zatrudniających minimum 10 osób. Ponadto określony został także obszar działań przedsiębiorstw. Jest to m.in. leśnictwo, hotelarstwo, gastronomia, górnictwo, czy przetwórstwo przemysłowe. Fakt zatrudnienia większej ilości osób przekłada się także na wielkość firmy i jej pozycję, a co za tym idzie, dane z sektora przedsiębiorstw nie do końca oddają faktyczny stan wynagrodzeń wszystkich Polaków. Kwota średniego wynagrodzenia w tym sektorze publikowana jest każdego miesiąca.

Przeciętne wynagrodzenie w sektorze mikroprzedsiębiorstw

Ten typ obliczeń przeciętnego wynagrodzenia obejmuje jedynie te podmioty, które zatrudniają do 9 osób. Mniejsze firmy zwykle są w stanie zagwarantować swoim pracownikom niższe wynagrodzenia. Mikroprzedsiębiorstwa są więc lepszym odniesieniem do analizowania przeciętnej pensji zwyczajnych obywateli. Dane o przeciętnym wynagrodzeniu w sektorze mikroprzedsiębiorstw są publikowane co roku.

Przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej

Jest to główne wynagrodzenie przeciętne, w którego skład wchodzą dwa wyżej omówione.  W skład przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej wchodzi zarówno średnia wynagrodzeń w sektorze mikroprzedsiębiorstw, jak i w sektorze przedsiębiorstw. W obliczeniach nie są brane pod uwagę wynagrodzenia uzyskane z tytułu pracy nakładczej, otrzymane przez uczniów i osoby pracujące za granicą. Informacje o wynagrodzeniach w gospodarce narodowej publikowane są co kwartał. Efekty obliczeń tego wskaźnika są jednak krytykowane ze względu na odmienność w stosunku do wynagrodzeń uzyskanych przez większość Polaków.

Kto jest pomijany w obliczeniach średniej krajowej?

W wysokości średniego wynagrodzenia GUS nie uwzględnia pensji wypłacanych w małych i jednoosobowych przedsiębiorstwach ani osób, które pracują na umowie zlecenie, czy też pensji uzyskanych w organach administracji publicznej. Fakt braku odzwierciedlenia wysokości średniego wynagrodzenia w firmach rzeczywistych jest spowodowany m.in. przez to, że:

• Nie uwzględnia się pracowników mikroprzedsiębiorstw, mimo że stanowią oni większość zatrudnionych.
• Nie uwzględnia się samozatrudnionych, którzy zwykle uzyskują większe zarobki.
• W wyliczenia nie włącza się zleceniobiorców.
• Pominięci w obliczeniach pozostają pracownicy budżetowi, czyli np. urzędnicy, nauczyciele, czy pracujący w policji, którzy uzyskują zwykle zarobki niższe niż w większych firmach.

Średnie wynagrodzenie a rzeczywiste zarobki

Po ogłoszeniu średniego wynagrodzenia zwykle pojawiają się pewne kontrowersje i zarzuty, że nie ma ono żadnego odzwierciedlenia w rzeczywistych zarobkach, a jedynie nadaje złudne uczucie większych możliwości. Należy jednak nie szukać tutaj odniesienia do płacy minimalnej, która jest obowiązkowa. Gdy minimalne wynagrodzenie zostaje podniesione, oznacza to wzrost płac u osób najmniej zarabiających. Wynagrodzenie przeciętne jest czym innym i ciężko dopatrywać się jego manifestacji u pracowników szeregowych zakładów pracy.

Ostateczny wynik średniej krajowej jest niestety zawyżony przez osoby zarabiające więcej ze względu na sposób jego wyliczenia. Z tego względu między faktycznymi zarobkami obywateli a tymi, jakie prezentuje ogłoszona średnia krajowa, występuje dosyć spora dysproporcja.

Czynnikiem, który jeszcze wpływa na niezgodność średniej krajowej z zarobkami faktycznymi, jest województwo. W poszczególnych regionach Polski występują inne zarobki. Zatem nawet jeśli ogłoszona kwota stanowi rzeczywiste wynagrodzenia pracowników Warszawy, to niekoniecznie znajdzie akceptację wśród pracowników z Inowrocławia.  Na ostateczną wysokość przeciętnego wynagrodzenia wpływ ma również branża, gdyż nie każda oferuje te same zarobki. Niestety wynagrodzenie najlepiej zarabiających Polaków z pensjami, tych najbiedniejszych nie do końca ma przełożenie na faktyczne kwoty.

Przeciętne wynagrodzenie 2020 i 2021

Najczęściej kwota przytaczana jako wynagrodzenie przeciętne dotyczy sektora przedsiębiorstw. A zatem obejmuje większe firmy zatrudniające powyżej 10 osób i tym samym wypłacają pracownikom większe wynagrodzenia. Trend średniej krajowej jest wzrostowy, przy czym to w grudniu wypłacane kwoty są najwyższe, co może być spowodowane wypłatą premii, dotyczyć wypłaty nagród rocznych i 13 pensji. Aby zobrazować sobie dynamikę zmian przeciętnego wynagrodzenia, warto przywołać dane z lat poprzednich. Poniżej zamieszczone tabele ukazują dane z lat 2020 i 2021.

Ile wynosi przeciętne wynagrodzenie?

Obwieszczenie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 18 lutego 2022 r. w sprawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w styczniu 2022 r. wskazało, że w styczniu 2022 roku przeciętne wynagrodzenie brutto przekroczyło kwotę 6 tys. zł, osiągając 6 064,25 zł brutto. Kwota ta oznacza zatem ponad 4 364 zł złotych „na rękę”.