Skutki bezrobocia w Polsce – jak brak zatrudnienia wpływa na gospodarkę kraju i życie rodzin?

Negatywne skutki bezrobocia mają duży wpływ na gospodarkę państwa i funkcjonowanie typowej polskiej rodziny. Zjawisko zwiększenia się liczby osób przebywających bez zatrudnienia jest wyjątkowo niebezpieczne ze względów ekonomicznych, a także społecznych. Jakie są skutki bezrobocia dla rodziny, a jakie dla gospodarki Polski?

Praca ma dla ludzi wyjątkową wartość. To dzięki niej jesteśmy w stanie opłacić rachunki, kupić podstawowe artykuły życiowe, zapewnić dzieciom komfortowe życie i pozwolić sobie na rozrywki. To także sposób na zaspokojenie własnych ambicji. Bez pracy nie mamy środków do życia, pogarsza się jakość egzystencji, a długotrwałe bezrobocie może doprowadzić nawet do ubóstwa i bezdomności. Dlatego od najmłodszych lat edukujemy się, a później zdobywamy doświadczenie, by zapewnić sobie stabilność finansową opartą o zatrudnienie w dobrym miejscu pracy. Jednak nie w każdym mieście znalezienie zatrudnienia jest proste. Kandydaci na swojej drodze napotykają wiele trudności. Jakie są skutki bezrobocia?

Definicja bezrobocia i podstawy prawne

Bezrobocie w kraju to pewnego rodzaju wyznacznik sytuacji gospodarczej w państwie. Prężnie rozwijająca się zdrowa gospodarka generuje wiele ciekawych i różnorodnych miejsc pracy, co skutkuje niskim poziomem bezrobocia. Aby wymienić negatywne i pozytywne skutki bezrobocia należy zapoznać się z definicją zawartą w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.

Owa ustawa definiuje bezrobotnego jako:

(…) osobę niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym w danym zawodzie lub w danej służbie albo innej pracy zarobkowej albo jeżeli jest osobą niepełnosprawną, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy (…)

Zgodnie z zapisami ustawy bezrobotnymi określa się osoby, które ukończyły 18 rok życia, ale nie przekroczyły granicy wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn). Przyjrzyjmy się negatywnym skutkom tego zjawiska.

Jeśli bezrobocie trwa do 3 miesięcy, to przyjmuje się, że jest to zjawisko krótkotrwałe. O długotrwałym bezrobociu mówimy, gdy przekracza 12 miesięcy. Można dokonać również podziału tego zjawiska. Znane są określone rodzaje bezrobocia. Wyróżniamy:

• Bezrobocie frykcyjne – występuje gdy dostępne miejsca pracy nie wystarczą dla wszystkich kandydatów, którzy również nie wiedzą, że dane stanowisko jest dostępne. Zwykle jest to bezrobocie krótkookresowe. 
• Bezrobocie strukturalne – ma miejsce, gdy kandydaci nie mają kwalifikacji potrzebnych do podjęcia pracy. Utrzymuje się długotrwale.  
• Bezrobocie koniunkturalne – spowodowane jest cyklicznymi zmianami produktywności gospodarki. 
• Bezrobocie technologiczne – jest wynikiem niewystarczających umiejętności technologicznych pracowników. To efekt zachodzących zmian technologicznych, które przenikają do coraz to większej liczby branż. 
• Bezrobocie sezonowe – jak sama nazwa wskazuje, dotyczy określonych okresów czasu np. wakacji, świąt. 

Osoby, które mają niepełny wymiar pracy, czy przeszły na wcześniejszą emeryturę mogą obejmować tzw. bezrobocie ukryte. O jawnym mówimy, gdy jest zarejestrowane przez urzędy pracy. Możemy wyróżnić jeszcze inne rodzaje bezrobocia, jak np. bezrobocie przymusowe, czy bezrobocie naturalne, gdy osoby po prostu nie chcą pracować, nie są zainteresowane podjęciem zatrudnienia; bezrobocie klasyczne, gdy pracodawcy nie są w stanie wypłacić pracownikom oczekiwanych pensji, czy bezrobocie pozorne dotyczące tzw. szarej strefy – osoby pracują, lecz jednocześnie są zarejestrowane jako bezrobotne. 

Negatywne skutki bezrobocia dla gospodarki

Praca ludzi ma ogromny wpływ na funkcjonowanie gospodarki w państwie. Duża liczba zatrudnionych osób oznacza wysoką produkcję, szeroki zakres usług, atrakcyjność dla inwestorów i wyższe wpływy z podatków.

Ekonomiczne skutki bezrobocia to przede wszystkim:

• spowolnienie gospodarki – osoby, które nie zarabiają pieniędzy, nie mogą ich wydawać. To oznacza obniżenie sprzedaży detalicznej, hurtowej, niższe wpływy dla usługodawców i zmniejszenie podaży produktów związane z niskim popytem w społeczeństwie
• niższe wpływy do budżetu państwa – mniejsza liczba pracowników oznacza niższe wpływy z rozliczania podatku dochodowego od osób fizycznych i różnego rodzaju składek ZUS
• wyższe wydatki na świadczenia socjalne – wiele osób, które nie świadczą pracy, pobiera różnego rodzaju zapomogi i świadczenia socjalne np. zasiłek dla bezrobotnych. Ich składki pokrywa ZUS, a udzielanie świadczeń znacząco wpływa na kondycję budżetu państwa
• gorsza sytuacja materialna rodzin – osoby bezrobotne w rodzinie to częsta przyczyna trudnej sytuacji materialnej w domu. Takie zjawisko odnosi się bezpośrednio do niskiego popytu na produkty w sklepach i korzystanie z usług turystycznych, gastronomicznych itp.

Negatywne skutki bezrobocia dla gospodarki są dość oczywiste. Wpływy państwa są obniżone, popyt na różne produkty i usługi spada, a budżet jest dodatkowo obciążony przez konieczność wypłacania świadczeń socjalnych. Jednak warto pamiętać, że oprócz skutków ekonomicznych bezrobocie dotyka także bardziej złożonej i delikatnej sfery społecznej.

Społeczne negatywne skutki bezrobocia

Długotrwały brak pracy to bardzo stresująca sytuacja, wpływająca na naszą samoocenę, poziom szczęścia i relacje międzyludzkie. Trudne chwile to prawdziwy sprawdzian dla relacji w rodzinie i odporności psychicznej każdego człowieka.

Jakie negatywne skutki społeczne niesie za sobą bezrobocie?

• długotrwała emigracja zarobkowa – ciężka sytuacja finansowa w domu zmusza wiele osób do poszukiwania pracy za granicami naszego kraju. Niestety najczęściej emigracja oznacza rozłąkę i pogarszające się stosunki rodzinne, które często doprowadzają do rozłamu
• wyobcowanie i ostracyzm społeczny – osoby bezrobotne często czują się odizolowane od społeczeństwa. Taka sytuacja często doprowadza do poczucia wstydu przed znajomymi i rodziną, a także wykluczenia z pewnych grup społecznych
• wzrost przestępczości – długotrwałe problemy ze znalezieniem pracy mogą spowodować poczucie braku nadziei na poprawę sytuacji. W niektórych grupach społecznych takie obciążenie potrafi pchnąć do czynów niezgodnych z prawem
• utrudnione ustatkowanie i założenie rodziny – trudna sytuacja finansowa i problemy ze znalezieniem pracy sprawiają, że osoby bezrobotne nie mogą zdecydować się na dzieci lub poszukać własnego mieszkania

Warto pamiętać, aby nie wrzucać wszystkich osób bezrobotnych do jednego worka. Powodów dla takiej sytuacji może być mnóstwo i wcale nie muszą oznaczać winy osoby dotkniętej bezrobociem. Trzeba sobie zdawać sprawę z tego, że nie tylko bezrobocie ma wpływ na gospodarkę – bardzo często to stan gospodarki ma wpływ na problemy ze znalezieniem pracy.

Jakie są przyczyny bezrobocia w Polsce?

Za pojawienie się bezrobocia odpowiedzialnych jest wiele czynników. Są to m.in. kwalifikacje kandydatów. Po to chodzimy do szkół, czy na studia wyższe, by zdobyć w przyszłości dobry zawód. Można również realizować kursy. Jeśli kandydat nie jest zainteresowany próbą realizacji zawodowej w określonym kierunku, może mieć trudności ze znalezieniem pracy. W ostatnich latach również rozwój technologii może być częściowo odpowiedzialny za bezrobocie wielu osób. Pracownicy, którzy nie wychowywali się w dobie komputerów, Internetu i smartfonów nie są dziś w stanie wykonywać obowiązków na współczesnych zasadach. Przykładowo, wiele spraw urzędowych obecnie można wykonać za pośrednictwem Internetu. Osoba, która nie miała przez większość swojej pracy styczności z komputerem, może sobie nie poradzić na stanowisku w nowej rzeczywistości. Jeśli miasto nie rozwija się dobrze z różnych przyczyn, to przedsiębiorcy nie chcą otwierać firm. W konsekwencji nie generują nowych miejsc pracy i ludzie nie mają gdzie szukać zatrudnienia. Do podjęcia pracy może również zniechęcać wysoka pomoc finansowa ze strony państwa. Jeśli w regionie nie ma dobrze płatnych ofert pracy, nie każdemu opłaca się pracować. 

Czy istnieją jakieś pozytywne skutki bezrobocia? 

Dla niektórych pracodawców bezrobocie może mieć pewne zalety. Firmy mają większą liczbę kandydatów do wyboru, przez co mogą wybrać tego o najlepszych kwalifikacjach. Pracownicy, wierząc, że na rynku pracy nie ma nowych ofert, mogą bardziej się starać i wykazywać większe zaangażowanie w obawie przed zwolnieniem. Częściej także się przebranżawiają, lecz bardziej z konieczności niż własnej chęci. Jednak przede wszystkim bezrobocie niesie negatywne konsekwencje, prowadzi do spadku jakości życia rodzin i osłabia gospodarkę.