Na czym polega spółka?

Spółka jest jedną z form prawnych umożliwiających prowadzenie działalności gospodarczej. Czym dokładnie jest spółka? Jakie są jej rodzaje? Jak założyć spółkę? I najważniejsze – jak kształtuje się odpowiedzialność wspólników spółki?

Własna działalność gospodarcza to marzenie wielu osób. Niezależność finansowa i przedsiębiorcza, chęć zmiany świata lub spełnienia zawodowego – motywacje do rozpoczęcia działalności gospodarczej są różne. Jednak niezależnie od siły napędowej i wielkich ambicji firma musi także działać w obowiązującym systemie prawnym, który zapewni legalność. Jednym z takich systemów organizacyjno-prawnych są właśnie spółki. Możemy wyróżnić kilka rodzajów spółek, które zazwyczaj różnią się odpowiedzialnością wspólników lub zobowiązaniami spółki. Jak dokładnie wygląda świat spółek? Kim są członkowie zarządu? Kto ponosi odpowiedzialność za poszczególne zobowiązania spółki?

Co to jest spółka?

Naszą przygodę ze spółkami warto rozpocząć od usystematyzowania podstawowego pojęcia – czym dokładnie jest spółka?

Według definicji słownikowej spółka to:

określony w umowie związek dwóch lub więcej osób mający służyć osiągnięciu wspólnego celu, głównie gospodarczego.

Oznacza to, że pojęcie spółki nierozerwalnie narzuca nam prowadzenie działalności gospodarczej ze wspólnikiem lub wspólnikami. Jest to zasadnicza różnica dotycząca prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki od innych form prawnych, takich jak np. jednoosobowa działalność gospodarcza.

Dodatkowo spółka może być stworzona przez osoby prawne, czyli np. firmy oraz przez osoby fizyczne. Warto także zaznaczyć, że w zależności od „przynależności” prawnej spółki wyróżniamy spółki handlowe oraz spółki cywilne. Działanie spółki cywilnej reguluje Kodeks cywilny, natomiast funkcjonowanie spółki handlowej podlega pod regulacje Kodeksu spółek handlowych.

Niezależnie od swojego statusu prawnego, założenie spółki wiąże się z utworzeniem umowy lub statutu, a jej stworzenie wiąże się z dążeniem do osiągnięcia korzyści majątkowych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Jakie są rodzaje spółek?

Decydując się na założenie spółki, warto dokładnie znać różne rodzaje spółek, aby móc dopasować odpowiadająca pod względem formalnym i zadaniowym formę prowadzenia działalności gospodarczej. Działając w formie spółki, należy znać konkretną odpowiedzialność majątkową wspólników, którzy często odpowiadają własnym majątkiem za zobowiązania spółki.

Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje spółek, które zostały już wspomniane powyżej. Są to:

• Spółka cywilna,
• Spółka handlowa.

Rodzaje spółek różnią się przede wszystkim tym jaką odpowiedzialność ponoszą wspólnicy spółki, jaką umowę spółki stworzono oraz tym, przed jakim kodeksem prawnym odpowiada spółka.

Spółka cywilna

Spółka cywilna to dość popularna forma współpracy związanej z prowadzeniem działalności gospodarczej. Jednak mimo sugestywnej nazwy, spółka cywilna nie jest jednoznacznie uważana za spółkę. Nie jest ona bowiem podmiotem praw i obowiązków w rozumieniu prawa handlowego. Oznacza to, że spółka nie jest przedsiębiorcą – sa nim wszyscy wspólnicy spółki, którzy muszą zostać wpisani do CEIDG w przypadku osób fizycznych, a w przypadku osób prawnych do KRS. W związku z tym nie trzeba rejestrować spółki jako formy działalności gospodarczej, jednak konieczne jest stworzenie umowy spółki na piśmie pod rygorem nieważności. Jeśli jednak wkładem jednego ze wspólników spółki jest nieruchomość, konieczne jest wówczas zawarcie aktu notarialnego.

Jeśli więc chodzi o osobowość prawną spółki cywilnej – nie istnieje. Dlatego też spółka nie jest podatnikiem podatku dochodowego. Jest jednak podatnikiem VAT oraz podatku akcyzowego.

W przypadku spółki cywilnej za długi spółki odpowiada zarówno kapitał zakładowy spółki, jak i wspólnicy spółki odpowiadają za zobowiązania całym majątkiem. Warto też pamiętać, że wszyscy wspólnicy spółki powinni być wymienieni w jej nazwie.

Spółka handlowa

Spółki handlowe to również umowa zawarta między minimum dwoma wspólnikami jednak w tym wypadku spółka posiada osobowość prawną ( w większości przypadków) oraz może być podmiotem praw i obowiązków, a wszelkie kwestie związane z założeniem i funkcjonowaniem spółki reguluje Kodeks prawa handlowego. Co ciekawe spółki handlowe dzielą się na:

• spółki osobowe:
  • spółka jawna
  • spółka partnerska,
  • spółka komandytowa,
  • spółka komandytowo-akcyjna,
• spółki kapitałowe:
  • spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,
  • spółka akcyjna.

Każda z tych spółek sprawdza się w innego rodzaju działalnościach gospodarczych. Inaczej wygląda także odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki. Jakie cechy mają poszczególne spółki handlowe?

Spółka jawna

W przypadku spółki jawnej tak jak w przypadku spółki cywilnej nie możemy mówić o tym, że posiada ona osobowość prawną. Jako spółka osobowa musi ona zostać stworzona na podstawie umowy spółki pisemnej pod rygorem nieważności. Mimo że spółka jawna nie posiada osobowości prawnej, to jednak ma ona zdolność prawną tak jak inne spółki handlowe. W uproszczeniu przenosi się to na fakt, że ten rodzaj spółki może nabywać i zaciągać zobowiązania, a także pozywać lub być pozywana. Ma także status przedsiębiorcy. Warto jednak pamiętać, że sama spółka jawna powstaje dopiero po wpisie do Krajowego Rejestru Sądowego, a nie w momencie podpisania umowy.

Wspólnicy spółki jawnej odpowiadają za zobowiązania całym swoim majątkiem, solidarnie. Jednak w tym wypadku najpierw wierzyciele zaspokajani są finansami z majątku spółki, a dopiero później prywatnym majątkiem wspólników.

Spółka partnerska

Spółka partnerska jest specyficznym rodzajem spółki osobowej. Dlaczego? Ponieważ umowa spółki może dotyczyć wyłącznie osób fizycznych działających na zasadzie partnerstwa i wykonujących wolny zawód. Kto może zostać partnerem w spółce partnerskiej? Informację tę znajdziemy w art. 88 Kodeksu spółek handlowych:

Partnerem w spółce partnerskiej może zostać osoba fizyczna uprawniona do wykonywania następujących zawodów: adwokata, aptekarza, architekta, inżyniera budownictwa, biegłego rewidenta, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, maklera papierów wartościowych, doradcy inwestycyjnego, księgowego, lekarza, lekarza dentysty, lekarza weterynarii, notariusza, pielęgniarki, położnej, fizjoterapeuty, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego.

W tym wypadku za zobowiązania spółki odpowiada kapitał zakładowy, a następnie prywatny majątek wspólników. Warto jednak wiedzieć, że sama odpowiedzialność członków jest zależna od charakteru zobowiązania i często ma wyłączność. Jeśli jeden z partnerów popełni błąd w sztuce i z tego tytułu będzie ponosił odpowiedzialność finansową, dotyczy to tylko jego – nie ma w tym wypadku odpowiedzialności wspólników.

Umowa spółki partnerskiej musi również zostać zawiązana na piśmie pod rygorem nieważności oraz zawierać między innymi:

• przedmiot działania spółki,
• nazwę wolnego zawodu wykonywanego przez poszczególnych partnerów,
• jeśli w umowie zawarta jest informacja o wspólnej odpowiedzialności partnerów, muszą oni zostać wymienieni z nazwiska,
• nazwiska osób wyznaczonych do reprezentowania spółki,
• wkład wnoszony przez każdego z partnerów,
• czas trwania spółki,
• nazwę firmy oraz adres siedziby.

WAŻNE: w nazwie spółki może być wymienione nazwisko tylko jednego partnera, jednak powinna znaleźć się informacja o obecności innych wspólników, taka jak: „Kowalski i partnerzy”.

Spółka komandytowa

Spółka komandytowa to jedna z częściej wybieranych form działalności spółek handlowych osobowych. Zawarcie umowy spółki oraz wszelkie zmiany muszą odbywać się w formie aktu notarialnego lub przy pomocy wzorca umowy spółki. Mimo to spółka działa dopiero z momentem wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego.

Zasadnicza różnica dzieląca spółki komandytowe od spółek innego rodzaju to przede wszystkim odpowiedzialność wspólników, która podzielona jest na podstawie roli, jaką wspólnicy odgrywają w tworzeniu i prowadzeniu spółki. Możemy wyróżnić więc:

• komplementariusza – ponosi on pełną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, zajmuje się jej aktywnym prowadzeniem oraz uznawany jest za reprezentanta spółki, często nazywany jest także aktywnym wspólnikiem;
• komandytariusz – potoczna nazwa to bierny wspólnik, nie zajmuje się on prowadzeniem spółki, ani żadnymi jej działaniami, odpowiada przed wierzycielami tylko do sumy komandytowej, która ustalana jest dla każdego komandytariusza indywidualnie.

Co powinno znaleźć się w treści umowy spółki? Są to przede wszystkim:

• nazwa firmy oraz adres,
• przedmiot działalności spółki,
• informację kto jest komandytariuszem, a kto komplementariuszem,
• wkład wnoszony przez poszczególnych wspólników oraz jego wartość,
• sumę komandytową, do której odpowiadają poszczególni komandytariusze,
• czas trwania spółki.

Warto zaznaczyć, że w przypadku spółki komandytowej, nie jest ona podatnikiem podatku dochodowego, a są nim poszczególni wspólnicy, którzy jako osoby fizyczne mogą zdecydować, która forma opodatkowania jest dla nich korzystniejsza. Co więcej, wielu przedsiębiorców decyduje się na nawiązanie spółki komandytowej ze względu na rozdzielenie odpowiedzialności wspólników.

Zdarza się, że komplementariuszem spółki komandytowej jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, a jej wspólnicy pełnią funkcję komandytariuszy. Dzięki temu mogą oni maksymalnie zmniejszyć odpowiedzialność osób fizycznych.

Spółka komandytowo-akcyjna

Spółka komandytowo-akcyjna powstała z połączenia spółki komandytowej i akcyjnej. Na czym polega? Ma ona zdolność prawną, a jeden ze wspólników – komplementariusz, odpowiada całkowicie za zobowiązania spółki. Natomiast akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania oraz nie mają praw do reprezentowania spółki. Dla komplementariuszy stosuje się przepisy takie same jak w przypadku spółki jawnej, natomiast akcjonariusze i pozostałe sprawy spółki regulowane są już przez przepisy dotyczące spółki akcyjnej. Określają one takie sprawy jak między innymi:

• kapitał zakładowy,
• wkład akcjonariuszy,
• akcje,
• rada nadzorcza,
• walne zgromadzenia.

Umowa spółki musi zostać stworzona jako akt notarialny, a statut musi zostać podpisany przez minimum wszystkich komplementariuszy. Spółka komandytowo-akcyjna cieszy się popularnością ze względu na swobodę prowadzenia działalności, jednak dotyczy jej podwójne opodatkowanie – przychodów spółki oraz wypłacanych dywidend dla wspólników.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to jedna z najczęściej wybieranych spółek kapitałowych. Może zostać utworzona przez jedną lub więcej osób fizycznych. Warto jednak pamietać, że tym jednym założycielem nie może być inna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.

Wspólnicy muszą wnieść wkład do spółki, który nie może być niższy niż 5 tysięcy zł, a wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 zł. Spółka powstaje wraz ze wpisem do rejestru i zyskuje wtedy osobowość prawną, co oznacza, że może zaciagać zobowiązania.

Zazwyczaj na prowadzenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnościa decydują się osoby, dla których prowadzenie jednoosobowej działalności gospodarczej przestało być wystarczające. Takich przedsiębiorców zachęca niski kapitał zakładowy oraz ograniczona odpowiedzialność majątkowa wspólników.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest podatnikiem podatku CIT, czyli podatku od osób prawnych. Dodatkowo opodatkowane sa równiez dywidendy dla wspólników podatkiem dochodowym. Spółka ta podlega również pod opodatkowanie VAT-em. Należy jednak pamiętać, że w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością istnieje obowiązek prowadzenia pełnej księgowości.

Aby możliwa była rejestracja spółki z O.O. konieczne jest stworzenie aktu notarialnego lub wzorca umowy spółki. W dokumentach tych powinny znaleźć sie między innymi informacje takie jak:

• nazwa i adres siedziby spółki,
• przedmiot działalności spółki,
• wysokość kapitału zakładowego,
• udziału i ich wartość każdego ze wspólników,
• czas trwania spółki,
• informacja, czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział w spółce.

Spółka akcyjna

Spółka akcyjna to osoba prawna, która może działać przez swoje organy i tak samo jak spółka z ograniczoną odpowiedzialnościa może zostać założona przez jedną lub więcej osób fizycznych lub prawnych. Minimalny kapitał zakładowy to 100 tys. zł. Jednak spółka akcyjna uprawniona jest do emisji akcji na giełdzie papierów wartościowych.

Ta forma prawna najczęściej wykorzystywana jest przez duże podmioty gospodarcze, które działaja na wiekszą skalę. Spółka odpowiada całym swoim majątkiem, natomiast wspólnicy spółki, czyli akcjonariusze wystawieni są tylko na ryzyko gospodarcze.

Spółka akcyjna działa na podstawie statutu, który powinien przede wszystkim określać kwestie takie jak:

• nazwę i adres siedzyby spółki,
• przedmiot działania spółki,
• wysokość kapitału zakładowego,
• wysokość wkładu wpłaconego na poczet pokrycia kapitału zakładowego,
• liczbę poszczególnych akcji,
• wartość nominalną akcji,
• wskazanie czy są to akcje imienne, czy na okaziciela,
• czast trwania spółki.

Prosta spółka akcyjna

Prosta spółka akcyjna funkcjonuje dopiero od 2021 roku dlatego na ten moment nie ma jeszcze zbyt wielu spółek działających w oparciu o jej zasady. Prosta spółka akcyjna ma w swoim założeniu znacznie upraszczać zasady funkcjonowania spółki. Ten rodzaj spółki odpowiada całym swoim majątkiem zakładowym za zobowiązania spółki, natomiast akcjonariusze ponoszą ryzyko tylko w wysokości środków wniesionych do spółki.

Tak jak w przypadku zwykłej spółki akcyjnej ta forma organizacji prawnej musi zostać potwierdzona aktem notarialnym lub wzorcem umowy. Może zostać założona przez jedną lub więcej osób fizycznych lub prawnych. Jednak akcje spółki nie będą notowane na giełdzie. Sama spółka jest natomiast podatnikiem podatku dochodowego oraz wymaga prowadzenia pełnej księgowości, w tym ksiąg rachunkowych. Co ciekawe, prosta spółka akcyjna nie ma kapitału zakładowego, a kapitał akcyjny, który może wynosić nawet 1 zł. Tak jak w przypadku większości spółek konieczny jest również wpis do Krajowego Rejestru Sądowego.

Jaką spółkę wybrać?

Wiele osób rozpoczynających swoją przygodę ze spółkami twierdzi, że temat ten jest skomplikowany, a ilość spółek wcale nie ułatwia sprawy. Rzeczywiście, spółki to nieco zagmatwane pojęcie, dlatego też dobrym rozwiązaniem bedzie zasięgnięcie profesjonalnej porady księgowej. Wybór odpowiedniej formy spółki zależy przede wszystkim od kilku podstawowych kwestii:

• możliwości finansowych,
• skali działalności,
• zaangażowania w projekt,
• możliwości podjęcia odpowiedzialności majątkowej,
• obszaru działalności.

Dla poczatkujących przedsiębiorców najlepszym rozwiązaniem w większości wypadków jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, dlatego też na rynku znajdziemy wiele działalności gospodarczych opartych o tę formę organizacji prawnej.