Oprócz sporów między pracownikiem a pracodawcą, w zakładach pracy dochodzi również do tak zwanych sporów zbiorowych, które ostatecznie mogą zakończyć się strajkiem. Jak wejść w spór zbiorowy z pracodawcą? Jakie prawa i obowiązki określa ustawa? Sprawdź!
Co to jest spór zbiorowy? Jest to wystąpienie pracowników zrzeszonych w związku zawodowym przeciw pracodawcy. Przedmiotem sporu zbiorowego mogą być złe warunki pracy, niewypłacanie płac lub świadczeń socjalnych czy nieprzestrzeganie praw i wolności związkowych pracowników, lub innych grup zrzeszonych w związkach zawodowych. Dokładnie prawa i obowiązki pracowników i pracodawcy odnośnie do sporu zbiorowego określa ustawa. Nieprzestrzeganie jej przepisów może grozić karą grzywny lub pozbawieniem wolności.
Spis treści
Spór zbiorowy: ustawa
Spór zbiorowy działa na podstawie ustawy z dn. 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz. U. 1991 Nr 55 poz. 236). To tam znajdziemy definicję zagadnienia. Zgodnie z art. 1 ustawy spór może dotyczyć warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych pracowników, lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych.
Spór zbiorowy w zakładzie pracy istnieje od dnia wystąpienia do pracodawcy z pewnymi żądaniami dotyczącymi wcześniej wspomnianych kwestii. Oczywiście pod warunkiem, że nie spełnił on wszystkich żądań w terminie, który został wspomniany w wystąpieniu związku zawodowego. Według art. 7 ust. 1 z dn. 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych, taki termin nie może być krótszy niż 3 dni. Jeśli pracodawca zignoruje takie wystąpienie, to według przepisów prawa, może wiązać się to z ogromnymi konsekwencjami. Chyba że uwzględni on wszystkie zgłoszone żądania, dzięki czemu nie dojdzie do zawiązania sporu.
Procedura sporu zbiorowego i jego skutki prawne
Wejście w spór zbiorowy pracowników ze związku zawodowego nakłada na pracodawcę obowiązek podjęcia procedury rozwiązywania sporu zbiorowego, która jest ściśle określona w ustawie. Powinien on również umożliwić swoim pracownikom korzystanie z przysługujących im uprawnień, czyli np. prawa do strajku czy innych akcji protestacyjnych. Pracodawca jest także zobowiązany do poinformowania odpowiedniego inspektora pracy o powstaniu sporu zbiorowego.
Spór zbiorowy z pracodawcą może więc dotyczyć zarówno praw pracowników, jak i ich interesów. Ustawa rozróżnia spór zbiorowy od indywidualnych zbiorów pracy. Sporu zbiorowego nie można rozpocząć, aby otrzymać poparcie wobec indywidualnych żądań pracowników. Spory zbiorowe dzielimy na spory zakładowe, które obejmują jednego pracodawcę oraz spory wielozakładowe koncentrujące się na kilku pracodawcach. Od rodzaju sporu uzależnione są jego procedury. Stronami sporu zbiorowego jest pracodawca i pracownicy. Możliwe jest także stworzenie przez pracodawców organizacji reprezentujących ich. Pracownicy są reprezentowani przez związek zawodowy. Różne związki działające w jednym zakładzie pracy mogą reprezentować interesy pracowników wobec jednego pracodawcy. Mogą także połączyć siły, tworząc jedną reprezentację.
Ważne! Według art. 26 ustawy z dn. 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych kto przeszkadza we wszczęciu lub w prowadzeniu w sposób zgodny z prawem sporu zbiorowego, lub nie dopełnia obowiązków określonych w ustawie, podlega karze grzywny lub ograniczenia wolności.
Spór zbiorowy: etapy
Ustawa o rozwiązywaniu sporów zbiorowych wskazuje na kilka poszczególnych etapów, które składają się na: rokowania sporu, mediacje, arbitraż i strajk. Ostatni etap jest tak zwanym ostatecznym środkiem, którym posługuje się dany związek zawodowy w celu rozwiązania sporu zbiorowego.
Spór zbiorowy krok po kroku
- Rokowania sporu – pracownicy w tym momencie mogą zapowiedzieć zorganizowanie strajku, jednak nie wcześniej niż po dwóch tygodni od dnia zgłoszenia sporu. W tym czasie pracodawca musi powiadomić o sporze Państwową Inspekcję Pracy. Strony mogą podjąć próbę rozwiązania sporu, zawierając porozumienie kończące spór lub wejść w jego kolejny etap sporządzając dokument dotyczący rozbieżności w ich oczekiwaniach.
- Mediacje – ten etap następuje, jeśli w trakcie rokowań nie udało się wypracować porozumienia. To czas, kiedy osoba trzecia pomaga stronom w komunikacji w zakresie oczekiwań i ewentualnych kompromisów. Mediator w sporze zbiorowym pomaga ustalić faktyczny stan prawny ich stanowisk, może także zasugerować przeprowadzenie ekspertyzy finansowej zakładu pracy, jeśli na przykład oczekiwania pracowników dotyczą wynagrodzeń. Także na tym etapie możliwe jest sporządzenie protokołu rozbieżności, jeśli strony sporu zbiorowego nawet z pomocą mediatora nie dojdą do porozumienia. Już w tym punkcie pracownicy mogą zorganizować jeden krótki strajk ostrzegawczy.
- Arbitraż – związek zawodowy pracowników może zdecydować o wszczęciu postępowania arbitrażowego. Nie jest to element obligatoryjny sporu. Spór można poddać rozstrzygnięciu Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym albo Kolegium Arbitrażowemu przy Sądzie Okręgowym.
- Strajk – według art. 17 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych strajk jest to zbiorowe powstrzymanie się od pracy. Natomiast aby był on w pełni legalny, muszą poprzedzać go wcześniej wspomniane etapy, czyli rokowanie i mediacja. Chyba że pracodawca zachował się bezprawnie w stosunku do danego związku zawodowego, skutkiem czego przeprowadzenie rokowań i mediacji było niemożliwe, lub gdy pracodawca rozwiązał stosunek pracy z prowadzącymi spór zbiorowy.
Kto może być mediatorem w sporze zbiorowym?
To strony sporu wyznaczają mediatora, obie go muszą potwierdzić. Jeśli także w tym przypadku nie dojdzie do porozumienia w ciągu 5 dni, jedna ze stron może złożyć wniosek o wyznaczenie mediatora przez ministra właściwego do spraw pracy.
Jak wejść w spór zbiorowy z pracodawcą?
Jak wejść w spór zbiorowy z pracodawcą? Spory zbiorowe rozpoczynają się wraz z dniem wystąpienia przez osobę reprezentującą dany związek zawodowy z żądaniami. Jeżeli pracodawca nie uwzględni wszystkich żądań w terminie określonym w wystąpieniu (jednak nie krótszym niż 3 dni) to wtedy może dojść do sporu zbiorowego w zakładzie pracy.
Forma wystąpienia do pracodawcy z pewnymi żądaniami nie jest ściśle określona w ustawie. Może zatem odbyć się na podstawie ustnego wystąpienia lub na piśmie, co ostatecznie jest znacznie bezpieczniejszą metodą. Wszystkie wzory pisma o sporze zbiorowym można znaleźć np. na stronie: www.radapracownikow.pl.
Spór zbiorowy: żądania
Zgłoszenie żądań w sporze zbiorowym powinno spełniać wszystkie wymogi wypisane w art. 7 ustawy o rozwiązaniu sporów zbiorowych. Wystąpienie musi zawierać:
- podmiot występujący z żądaniami (wskazanie nazwy związku zawodowego czy wspólnej reprezentacji związkowej – jeśli taka istnieje)
- określenie praw i interesów, które są reprezentowane przez związek oraz wyjaśnienie, kogo i czego dotyczą
- żądania pracownicze (muszą dotyczyć wszystkich zatrudnionych)
Do obowiązków dyrektora podczas sporu zbiorowego należy, jak już wyżej wspomnieliśmy, podjęcie procedury rozwiązywania sporu zgodnie z ustawą oraz umożliwienie swoim pracownikom, reprezentowanym przez związek zawodowy, korzystania z uprawnień w zakresie sporów zbiorowych określonych w ustawie.
Szukasz pracy w Lublinie? Koniecznie aplikuj na nasze oferty -> Praca Lublin
Jak długo może trwać spór zbiorowy?
Obecnie spór zbiorowy może ciągnąć się latami. Jednak rząd pracuje nad nowymi zmianami w tym zakresie, zwężającymi ramy czasowe sporów do 9 miesięcy od dnia uwzględnienia żądań związków. Możliwe jednak ma być przedłużenie sporu o 3 miesiące.
