Praca dla nieletnich – od ilu lat można pracować? Jakie warunki musisz spełnić?

Praca dla osób nieletnich nie jest nowością, gdyż już od piętnastego roku życia można zarabiać na swoje konto. Na podstawie jakiej umowy i na jakich warunkach? Czy praca dla 12-latka jest możliwa? Jakie prace może wykonywać 16-latek? Sprawdź!

Praca dla nieletnich to przedmiot zainteresowania wielu młodych osób, które nie ukończyły jeszcze 18. roku życia. W tym przypadku najczęściej chodzi o poszukiwanie pracy sezonowej, dzięki której nastolatkowie mogą dorobić sobie do wakacji. Warto wiedzieć, że Kodeks pracy otacza niepełnoletnich szczególną opieką. Wykonywanie pracy przez osoby w tak młodym wieku powinno wiązać się z przestrzeganiem szeregu przepisów, które dbają o ich bezpieczeństwo.

Od którego roku życia można pracować? Kiedy należy Ci się umowa o pracę? Czy popularne prace sezonowe w młodym wieku są legalne i czy podjęcie zatrudnienia w celu przygotowania zawodowego to dobry pomysł? Sprawdź, co powinieneś wiedzieć, zanim znajdziesz pierwszą pracę!

Praca dla nieletnich: na jakich warunkach można zatrudnić osobę niepełnoletnią?

Praca dla młodzieży może przebiegać w całkowicie legalny sposób. Kodeks pracy mówi, że osoby, które ukończyły 15. rok życia, mogą zostać zatrudnione nawet na podstawie umowy o pracę. Warunki zatrudnienia są jednak ściśle określone. O czym musisz pamiętać, zanim dowiesz się, co to jest praca dodatkowa? Zapoznaj się z poniższą listą:

• osoba niepełnoletnia musi mieć ukończoną ośmioletnią szkołę podstawową;
• pracownik musi posiadać świadectwo lekarskie oświadczające, że wykonywanie danej pracy nie zagraża zdrowiu młodocianego;
• osoba niepełnoletnia zostaje zatrudniona tylko w celu przygotowania zawodowego. Obowiązkiem Pracodawcy jest zapewnienie jej pomocy i opieki, dzięki której młody przystosuje się do prawidłowego wykonywania swojej pracy dla dobra firmy;
• młodociany może aplikować do pracy, która nie znalazła się na liście wzbronionych w rozporządzeniu Rady Ministrów, tylko pod warunkiem, że ukończył 16. rok życia oraz jest to niezbędne do odbycia przygotowania zawodowego.

Wykonywanie obowiązków zawodowych jest możliwe także w młodszym wieku. W pewnych sytuacjach pieniądze mogą zarabiać nawet 12-latkowie, choć wówczas niemożliwa jest umowa o pracę – małoletni najczęściej zostaje zatrudniony na podstawie umowy zlecenie.

Praca dla młodzieży: różnice między młodocianym i małoletnim

Pojęcie pracy dla niepełnoletnich jest złożone, dlatego warto wiedzieć o kilku ważnych kwestiach. Jedną z nich jest nazewnictwo, które ma duży wpływ na rozpatrywanie legalności zatrudnienia nastolatka. Skupmy się na pracowniku młodocianym i małoletnim. Nazwy te są bardzo podobne, dlatego często spotkamy się z ich naprzemiennym stosowaniem. W praktyce między osobą małoletnią a młodocianą występują istotne różnice, które mają znaczenie w kontekście legalności pracy dla dzieci lub nastolatków. Co na ten temat mówi prawo?

W rozumieniu Kodeksu pracy młodocianym jest osoba, która ukończyła 15. rok życia i nie przekroczyła granicy pełnoletniości. Taką osobę można zatrudnić nawet na podstawie umowy o pracę. Osoby między 15. a 18. rokiem życia mogą zostać zatrudnione w ramach przyuczenia zawodowego lub do tzw. prac lekkich.

Kodeks pracy określa, czym jest praca lekka – tj. taka, która nie tworzy bezpośredniego zagrożenia zdrowia młodocianego, a także nie utrudnia mu wypełniania szkolnego obowiązku (chodzenia do szkoły oraz nauki po zajęciach).

Pracownik małoletni to natomiast bardziej ogólne pojęcie. Odnosi się ono zarówno do młodocianych (15-18), jak i do tych, którzy nie spełniają wymagań wiekowych do zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. To znaczy, że małoletni to zarówno pracownik młodociany, jak i dziecko poniżej 15. roku życia, mogące w pewnych sytuacjach pełnić niektóre obowiązki zawodowe.

Od ilu lat można pracować?

Wiele osób zastanawia się, od którego roku życia można pracować. W przypadku zatrudnienia na podstawie umowy o pracę dolną granicą wiekową jest 15. rok życia. Jeżeli chodzi o jeszcze młodsze osoby (np. 13-14 lat), pracodawcy mogą je zatrudnić, jednak tylko na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło. Ze względu na to, że praca dla dzieci w Polsce jest szczególnie chroniona, pracodawcy muszą spełniać dodatkowe wymagania określone przez prawo cywilne. O jakich przepisach mowa?

Praca dla młodzieży w przedziale wiekowym od 13. do 15. roku życia obejmuje zatrudnienie tylko na rzecz działalności kulturalnej, artystycznej, reklamowej lub sportowej. Dodatkowo nieletni musi posiadać zgodę przedstawiciela ustawowego lub opiekuna oraz zezwolenie inspektora pracy.

Podobnie wygląda sytuacja w przypadku pracy dla 12-latka. Tak młody pracownik nie może podpisać umowy zlecenia bądź umowy o dzieło samodzielnie. W tej sytuacji to opiekunowie prawni dokonują tego w jego imieniu. Zatrudniony ma jednak prawo do gospodarowania zarobionymi przez siebie pieniędzmi.

Praca dla 16 i 17-latka: gdzie może pracować nastolatek?

Poszukiwanie pracy dla nieletnich* wbrew pozorom nie oznacza ograniczonych możliwości. Pracodawcy bardzo chętnie zatrudniają młodszych pracowników, którzy mogą wspierać ich w wykonywaniu obowiązków sezonowych. Każdy 16- lub 17-latek może podpisać umowę o pracę, jednak musi pamiętać o pewnych ograniczeniach. Młodociany może wykonywać obowiązki w celu przygotowania zawodowego do danej profesji lub w ramach prac „lekkich”.

Pracę dla 17-latka, nawet bez doświadczenia, można połączyć z pełnym przygód wyjazdem lub pracą w lokalu gastronomicznym największych sieci. Jakie przykłady możemy wyróżnić?

1. Praca dla nastolatków w sieciach typu fast food

Jedną z najczęściej wykonywanych prac wakacyjnych dla nastolatków jest zatrudnienie się w sieci typu fast food. Młodzi pracownicy mogą zaczynać karierę np. w McDonald’s. Zaletą takiej pracy jest elastyczny grafik (dzięki czemu młodociany może sam ustalić swój czas pracy i wykonywać ją np. przez 4-6 godzin dziennie), który pozwala na łączenie zajęć szkolnych z obowiązkami zawodowymi, i bezpieczeństwo. Taka praca dla niepełnoletnich to gwarancja legalności zatrudnienia i element przygotowania zawodowego. Pracodawcy zamieszczający oferty pracy proponują różne formy współpracy (najczęściej są to umowa zlecenie lub o pracę).

2. Roznoszenie ulotek

Bardzo często widujemy młode osoby, które starają się dorobić, roznosząc ulotki w zatłoczonych miejscach lub wrzucając oferty produktowe do skrzynek na klatkach schodowych. W tej pracy zazwyczaj oferuje się stawkę godzinową lub od liczby rozniesionych ulotek, a wymiar czasu pracy ustala się indywidualnie. Od ilu lat można roznosić ulotki? Wymagania wiekowe są różne, jednak dosyć często spotykamy oferty już dla 16-latków. Zatrudniony może roznosić ulotki zarówno w okresie wakacyjnym, jak i poza nim – po skończeniu szkolnych zajęć.

3. Praca w sklepie/obsługa klienta 

Dobrym rozwiązaniem dla niepełnoletnich pracowników może być lekka praca w najbliższym sklepie odzieżowym. Nie będą mogli oni wykonywać ciężkich prac magazynowych, jednak obsługa klienta zazwyczaj spełnia wymogi ustawowej „lekkiej pracy”. Wielu pracodawców chętnie zatrudnia pracowników na niepełny wymiar czasu pracy, np. 4-6 godzin na dobę.

4. Wypełnianie ankiet w internecie

Jednym z bardziej rozpowszechnionych sposobów na dorobienie sobie bez wychodzenia z domu jest wypełnianie ankiet przez internet. Taka praca dla nastolatka może polegać na uzupełnianiu ankiet zamieszczonych na jednej z wielu stron internetowych. Należy jednak uważać – niektóre strony tego typu są nastawione na czerpanie zysków, unikając zapłaty za wykonaną pracę. Nie zapomnij, że musisz podpisać umowę, która stanowi Twoje zabezpieczenie – dzięki temu na pewno otrzymasz wynagrodzenie. Możesz pracować przez kilka dni w miesiącu lub częściej – zazwyczaj oferuje się tu dużą dowolność, a wynagrodzenie brutto za wypełnianie ankiet może wynosić kilkaset złotych miesięcznie.

5. Praca na YouTube, TikToku lub Instagramie

Popularny zawód YouTubera lub stanie się gwiazdą TikToka to obecnie kariera marzeń wielu nastolatków obserwujących swoich internetowych idoli. Takie zajęcie kusi przede wszystkim dobrymi zarobkami i możliwością samodzielnego decydowania o kierunku podejmowanych działań. Jest to zupełnie inny rodzaj pracy niż etat, w ramach którego pełnisz obowiązki przez 8 godzin na dobę – tu wymiar czasu pracy ustalasz we własnym zakresie. Jeśli czujesz, że jesteś wręcz stworzony do tego zajęcia, masz charyzmę i sporo odwagi, możesz spróbować zrobić karierę w internecie – to możliwe niezależnie od wieku!

6. Projektowanie grafik w internecie

Jeśli masz do tego talent, możesz też zająć się projektowaniem różnego rodzaju grafik i wystawianiem ich na sprzedaż przez internet. Popularną staje się też ostatnio współpraca z różnymi internetowymi twórcami, którzy płacą za zaprojektowanie szat graficznych miniatur filmików lub tworzenie szablonów na strony internetowe. Wynagrodzenie w tym zawodzie zależy od Ciebie – zazwyczaj nie istnieją w nim sztywne godziny pracy, jednak im więcej projektów wykonasz, tym więcej możesz zarobić. Ten rodzaj pracy pozwala na połączenie szkoły i nauki z dorabianiem do kieszonkowego.

7. Zbieranie owoców i warzyw

Zbieranie owoców i warzyw może być dobrą pracą dla młodocianego. Powinieneś jednak pamiętać o obostrzeniach związanych z „lekkością” wykonywanych obowiązków. Można przypuszczać, że wykonywanie pracy w polu nieprzerwanie przez 8 godzin na dobę nie będzie wchodziło w grę.

8. Pisanie tekstów przez internet

Bardzo popularnym sposobem na dosyć łatwy zarobek jest pisanie tekstów w internecie. Wystarczy, że zalogujesz się na jednej z takich stron internetowych i znajdziesz interesujące Cię zlecenie. Za napisanie kilku krótkich tekstów dziennie możesz zarobić od kilkudziesięciu do nawet kilkuset złotych brutto miesięcznie. Masz do wyboru wiele różnych ofert, a wymiar czasu pracy ustalasz sam. Z powodzeniem połączysz te obowiązki z chodzeniem do szkoły, a pisząc teksty, doskonalisz swój warsztat, co może pozwolić Ci uzyskiwać wyższe oceny.

Jeśli chcesz pracować, lecz nie możesz znaleźć oferty, która Cię zainteresuje, możesz zgłosić się do agencji pośrednictwa pracy.

Gdzie można pracować w wieku 15 lat? Jakie różnice?

W przypadku pracy dla 15-latków warto wyróżnić zmianę, jaka zaszła wraz z aktualizacjami prawa wprowadzonymi 1 września 2018 roku. Przed nowelizacją przepisów praca dla niepełnoletnich mogła być wykonywana na podstawie umowy o pracę dopiero po ukończeniu 16. roku życia. Po zmianach prawo mówi, że umowę o pracę może podpisać już 15-latek. To dobra wiadomość dla każdego, kto chciałby zostać zatrudniony na podstawie tego typu umowy, dzięki której młodociany zyska gwarancję zatrudnienia.

Praca dla 13-latka: jakie prace można wykonywać?

Praca dla 14-latka i 13-latka rządzi się nieco innymi prawami. W tym wieku nie można podpisać umowy o pracę, a zatrudnić Cię może tylko taki pracodawca, który świadczy usługi z zakresu reklamy, działalności kulturalnej, artystycznej lub sportowej. Te obostrzenia nie stanowią jednak wielkich utrudnień we wcześniejszym rozpoczęciu kariery zawodowej. Każdy z nas widział chociaż jedną reklamę z udziałem „pracowników” młodszych niż takich, którzy ukończyli ośmioletnią szkołę podstawową. Jakie oferty pracy dla dzieci można znaleźć? Oto przykłady:

• sprzedawanie na allegro;
• zarabianie w grach komputerowych;
• aktorstwo;
• bycie twarzą kampanii reklamowych;
• bycie statystą w filmach/reklamach/teledyskach;
• prowadzenie social media;
• rękodzieło i rzemiosło.

W większości przypadków czas pracy oraz jej dni dostosowuje się do nastolatka, który ją podejmuje.

Praca dla 12-latka: czy to możliwe?

Praca dla nieletnich jest możliwa także w przypadku 12-latków. Ich możliwości zatrudnienia nie różnią się zbytnio od pracy dla 13- i 14-latków. Największą różnicą jest sposób podpisywania umowy o dzieło bądź zlecenie. Chętny do pracy 12-latek nie może bowiem podpisać dokumentu w swoim imieniu. Muszą dokonać tego jego opiekunowie, którzy jednak nie mogą dowolnie dysponować zarobionymi przez wychowanka pieniędzmi.

Praca sezonowa dla nieletnich i nie tylko: pomysły

Mówiąc o pracy dla młodzieży w Polsce, najczęściej będziemy mieli na myśli pracę sezonową. Oczywiście nie każda z nich będzie zapewniała dziecku wypłatę, jednak wolontariat lub odbycie różnego rodzaju praktyk na pewno nauczy młodego pracownika szacunku do pieniędzy i pracy, jaką rodzice muszą wkładać w jego utrzymanie. Pierwsze kroki na rynku pracy przydadzą się również w celu przygotowania zawodowego. Osoba, która ukończyła szkołę podstawową, może zacząć rozglądać się za zatrudnieniem. Jakie przykłady pracy sezonowej dla nieletnich możemy przedstawić?

1. Praca dla nastolatków jako ratownik WOPR: młodszym ratownikiem WOPR może zostać osoba, która ukończyła 12. rok życia. Swoje obowiązki może wykonywać na pływalniach krytych i odkrytych, jednak musi pracować pod okiem doświadczonego ratownika zawodowego.
2. Wykonywanie lekkiej pracy biurowej: lekka praca biurowa to dobry pomysł na pracę sezonową. Wakacje są przede wszystkim czasem urlopów, dlatego biura chętnie poszukują pracowników młodocianych, którzy pomogą w segregowaniu dokumentów, skanowaniu pism, utrzymywaniu porządku i udzielaniu odpowiedzi na korespondencję.
3. Praca w gastronomii i hotelarstwie: jeden z najczęściej wykorzystywanych sposobów na pracę dla młodocianego. Restauracje, puby i jadłodajnie w kurortach często poszukują osób, które pomogą im w obsłudze ogromnej liczby klientów. Pracodawcy rzadko kiedy oczekują doświadczenia, licząc jedynie na podstawową znajomość języka angielskiego. Obsługa gastronomii poza wynagrodzeniem (zazwyczaj równym minimalnej stawce brutto) może liczyć na napiwki.
4. Zatrudnienie w agroturystyce: gospodarstwa agroturystyczne także chętnie przyjmują dodatkowe ręce do pracy, zwłaszcza w okresie letnim i zimowym, gdy tłumy turystów szturmują najatrakcyjniejsze turystycznie miejscowości. Obowiązki młodocianego w agroturystyce to przeważnie sprzątanie pokojów, pomoc w przygotowywaniu posiłków, utrzymywanie porządku na podwórku, pomoc przy opiece nad zwierzętami, rozstawianie atrakcji turystycznych i bieżąca obsługa klientów.
5. Roznoszenie ulotek nad morzem: idealnym sposobem na pracę na wakacje dla nieletnich jest roznoszenie ulotek w nadmorskich miejscowościach. Przy przepełnionych turystami plażach aż roi się od restauracji, które muszą reklamować swoje jedzenie. Godziny pracy są zwykle elastyczne.
6. Promowanie atrakcji w parkach rozrywki: sezon letni to złoty okres dla wszystkich parków rozrywki, które przyciągają tłumy żądnych wrażeń turystów. W takich parkach bardzo często pracę znajdzie młodociany, którzy może sprzedawać bilety, zachęcać do skorzystania z atrakcji i przebierać się za maskotki.
7. Wyprowadzanie zwierząt i opieka pod nieobecność właścicieli: okres wakacyjny to idealny moment na krótki weekendowy wypad do innego miasta. Nie wszyscy właściciele mogą oddać komuś znajomemu swojego pupila, dlatego dość często szukają pewnego rodzaju opiekuna. Ich wybór może paść na młodocianego, którego stawki brutto są zazwyczaj atrakcyjniejsze niż petsittera o wieloletnim doświadczeniu. To bardzo elastyczna praca, a połączenie jej z chodzeniem do szkoły nie należy do trudnych.
8. Podlewanie kwiatów w domu: wyjazd sąsiadów na dłuższe wakacje to świetna okazja do zarobienia kilku złotych. Wystarczy zaproponować im opiekę i podlewanie pozostawionych roślin (oczywiście za drobną opłatą!).
9. Kompletowanie zamówień internetowych: pracę dla nieletnich oferują także sklepy internetowe, które w okresie wakacyjnym lub świątecznym potrzebują więcej rąk do pracy. Tak zatrudniony młodociany najprawdopodobniej zajmie się pakowaniem przesyłek i przygotowywaniem ich do wysyłki. Tego rodzaju pracowników poszukują najczęściej firmy z dużych miast, takich jak Warszawa, Kraków, Wrocław czy Poznań.

Praca dla nieletnich: jak szukać?

Jeżeli szukasz pracy dla nieletnich, wystarczy odwiedzić jeden z wielu portali zajmujących się zamieszczaniem ofert. Pamiętaj jednak, że prowadząc poszukiwania pracy, musisz uważać na nieuczciwe ogłoszenia wystawiane przez osoby, które nie wywiązują się z obowiązków pracodawcy. Nawet jeżeli wiesz już, jak zarobić w młodym wieku, skonsultuj każdą ofertę z dorosłym, który będzie mógł Cię wesprzeć swoim doświadczeniem zawodowym. Wspólne poszukiwanie z opiekunami da Ci większą pewność, że otrzymasz zapłatę za swoją pracę. Upewnij się także, że odbywa się ona poza godzinami zajęć szkolnych (o ile nie podejmujesz jej w okresie wakacyjnym).

Nie zapomnij o sprawdzeniu, jaki jest oferowany wymiar czasu pracy, rodzaj umowy, wynagrodzenie (brutto lub netto), czy wymagane jest świadectwo lekarskie. Jeżeli nie możesz znaleźć interesujących Cię informacji, skontaktuj się z autorami ofert pracy, by poznać ich szczegóły.

Jednym z najbezpieczniejszych sposobów na znalezienie pracy dla nastolatka jest odwiedzenie oficjalnych stron internetowych sieci zatrudniających młodych ludzi. Zakładka kariera np. na stronie McDonald’s zawiera wszystkie oferty z podziałem na konkretne regiony Polski. Ze względu na elastyczny czas pracy może okazać się ona ciekawym wyborem, jeśli zamierzasz zarabiać w czasie roku szkolnego.

Co jeszcze? Jeżeli interesuje Cię roznoszenie ulotek lub praca w lokalnej restauracji, przeszukaj grupy na Facebooku prowadzone przez mieszkańców Twojego miasta. Drobne prace sezonowe w okolicy najłatwiej znajdziesz na takich forach lokalnych społeczności.

(*) Pomimo tego, że pojęcie „nieletniego” jest właściwe dla prawa karnego, zastosowaliśmy je na potrzeby niniejszego artykułu uwzględniając jego dominującą pozycję w określaniu pracy osób poniżej 18 r.ż., funkcjonującą w świadomości społecznej.