Renta rodzinna jest świadczeniem, które może otrzymać członek rodziny osoby zmarłej, która przed śmiercią miała prawo do otrzymywania emerytury bądź renty z tytułu niezdolności do pracy. Jakie zaś warunki muszą spełnić członkowie rodziny zmarłego, aby otrzymać prawo do renty?
Renta rodzinna jest świadczeniem, o które mogą ubiegać się różni członkowie najbliżej rodziny osoby zmarłej. Świadczenie może zatem przysługiwać małżonkowi, dzieciom, wnukom, rodzeństwu czy nawet rodzicom. Aby uzyskać prawo do renty rodzinnej, osoba zmarła musiała podlegać obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, a w chwili śmierci mieć ustalone prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniać warunki do otrzymywania jednego z powyższych. Jakie zaś wymagania muszą spełniać członkowie rodziny, aby otrzymać prawo do renty rodzinnej? Warunki przyznawania renty rodzinnej członkom rodziny osoby zmarłej zostały szczegółowo opisane w ustawie o emeryturach i rentach w Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zapraszamy do lektury.
Spis treści
Komu przysługuje renta rodzinna?
Renta rodzinna jest finansowym wsparciem dla członków rodziny osoby zmarłej. Jednak nie każdy może skorzystać z takiej pomocy. Istnieje kilka przesłanek, na podstawie których członkowi rodziny zmarłego może ona przysługiwać. O czym dokładniej mowa?
Osoba zmarła przed śmiercią powinna:
- mieć przyznane prawo do emerytury (również emerytury pomostowej) lub
- mieć przyznane prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy (tzw. renta chorobowa) lub
- spełniać warunki do otrzymania jednego z powyższych świadczeń.
O rentę rodzinną mogą również ubiegać się bliscy zmarłego, jeśli osoba zmarła pobierała przed śmiercią:
- zasiłek przedemerytalny,
- świadczenie przedemerytalne,
- nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.
Warunki, które należy spełnić, aby członkowie rodziny mogli otrzymać rentę rodzinną, zostały dokładnie omówione we wspomnianej już ustawie o emeryturach i rentach w art. 67-72.
Renta rodzinna po mężu lub po żonie
Wdowa lub wdowiec mogą ubiegać się o otrzymanie renty rodzinnej, ale tylko wtedy, jeśli w chwili śmierci bliskiej osoby miały ukończone 50 lat lub były niezdolne do pracy zarobkowej. W sytuacji, kiedy osoba ta wychowuje dodatkowo minimum jedno z dzieci, wnuków bądź rodzeństwa uprawnionych do otrzymywania renty po osobie zmarłej, to również otrzyma świadczenie wypłacane do czasu ukończenia przez powyższych 16. roku życia, 18. roku życia, jeśli podejmują naukę lub jeśli są niezdolne do pracy.
Co jednak zrobić w sytuacji, kiedy wdowiec bądź wdowa nie osiągnęli wymaganego wieku 50 lat w momencie śmierci współmałżonka? Zgodnie z prawem, renta rodzinna może zostać przyznana, ale nadal tylko w chwili spełnienia jednego z dwóch warunków – ukończenia wieku 50 lat lub z powodu niezdolności do pracy. Ważny jest tutaj maksymalny okres 5 lat, od chwili śmierci współmałżonka lub zaprzestania wychowywania dzieci.
W sytuacji, kiedy para jest po rozwodzie lub wdowa/wdowiec nie pozostawali we wspólności małżeńskiej ze zmarłym współmałżonkiem, a w dniu śmierci osoby te miały prawo do ustalonych przed sąd alimentów, to mogą liczyć na pozytywne rozpatrzenie wniosku o przyznaniu renty rodzinnej.
Wdowa bądź wdowiec, którzy nie spełniają żadnych powyższych warunków oraz nie posiadają źródła utrzymania, mają prawo do okresowej renty rodzinnej. Będzie ona przyznawana przez rok od dnia śmierci współmałżonka. Jeśli bliski bierze udział w zorganizowanych szkoleniach bądź kursach, by tym samym zdobyć odpowiednie kwalifikacje zawodowe do wykonywania pracy zarobkowej, to może liczyć na wydłużenie okresu wypłacania świadczenia. W takim przypadku może on wzrosnąć do czasu ukończenia tegoż szkolenia bądź kursu, ale nie dłużej niż do maksymalnie dwóch lat.
Renta rodzinna po ojcu lub po matce
Jeśli rodzic w chwili śmierci spełniał odpowiednie warunki, to dzieciom jak najbardziej przysługuje możliwość pobierania renty rodzinnej. Należy się ona dzieciom własnym, przysposobionym oraz dzieciom drugiego małżonka. W przypadku dzieci renta wypłacana jest zazwyczaj do 16. roku życia. Okres ten może zostać znacznie wydłużony, do czasu ukończenia przez dziecko 25 lat, ale tylko w sytuacji, kiedy postanowi ono kontynuować naukę. Jeżeli wspomniany wiek zostanie ukończony w trakcie trwania ostatniego roku studiów, to okres wypłacania świadczenia jest automatycznie przedłużany aż do czasu ukończenia nauki. Ograniczenie wiekowe może również zostać uchylone, ale tylko w sytuacji, kiedy podczas pobierania renty, dzieci stały się niezdolne do jakiejkolwiek pracy zarobkowej.
Renta rodzinna po dziadkach lub rodzeństwie
Do renty rodzinnej uprawnione są także takie osoby, jak: wnuki, rodzeństwo oraz inne dzieci, które zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie. Warunek ten nie dotyczy jednak dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka. Aby otrzymać świadczenie, osoba zmarła musiała w momencie śmierci spełniać jeden z wyżej opisanych warunków. Dodatkowo ważny jest również czas przyjęcia dzieci na wychowanie przez osobę zmarłą. Przyjęcie musiało nastąpić na minimum rok przed śmiercią ubezpieczonego (okres nie jest liczony w sytuacji, kiedy śmierć została spowodowana podczas wypadku).
Renta rodzinna nie zostanie również przyznana, jeśli omawianym dzieciom przysługuje już to samo świadczenie, tyle że po zmarłych rodzicach. Jeśli zaś rodzice dziecka żyją, a mimo to chce ono ubiegać się o przyznanie renty, musi najpierw udowodnić, że rodzice nie mogą zapewnić mu utrzymania. Zasada ta nie jest ważna w sytuacji, kiedy to sąd ustanowił osobę zmarłą, bądź jej współmałżonka, jako prawnego opiekuna dla dziecka.
Renta rodzinna po dziecku
O rentę rodzinną mogą również ubiegać się takie osoby jak rodzice, ojczym, macocha czy osoby przysposabiające, ale tylko w sytuacji, kiedy dziecko w chwili śmierci przyczyniało się do utrzymania wymienionych osób. Kolejnymi warunkami, które trzeba spełnić, aby móc ubiegać się o rentę, jest przede wszystkim odpowiedni wiek (ukończone minimum 50 lat), niezdolność do pracy zarobkowej lub wychowywanie dzieci (jak ma to miejsce w przypadku renty dla wdowy czy wdowca).
Jaka jest wysokość renty rodzinnej?
Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje jedna łączna renta rodzinna i jest ona podzielona w równych częściach pomiędzy wszystkich członków rodziny uprawnionych do jej otrzymywania. Wysokość wypłacanej kwoty może się różnić w zależności od ilości osób, którym przysługuje renta rodzinna po zmarłym.
- dla jednej osoby uprawnionej – 85% wysokości świadczenia, które przysługiwało lub przysługiwałoby zmarłemu,
- dla dwóch osób uprawnionych – 90% wysokości świadczenia, które przysługiwało lub przysługiwałoby zmarłemu,
- dla trzech osób uprawnionych – 95% wysokości świadczenia, które przysługiwało lub przysługiwałoby zmarłemu.
Kwota, która przysługiwała lub przysługiwałaby osobie zmarłej, to:
- renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy lub
- nauczycielskie świadczenie kompensacyjne lub
- emerytura obliczona na podstawie dotychczasowych zasad lub
- emerytura obliczona na podstawie zreformowanych zasad lub
- emerytura pomostowa.
Od 1 marca 2021 roku wysokość świadczeń emerytalno-rentowych została podniesiona (w tym również renta rodzinna), dlatego obecnie najniższa renta rodzinna wynosi 1250,88 zł.
Organ rentowy musi zbadać na podstawie wszystkich informacji dotyczących ubezpieczonej, zmarłej osoby (emeryta bądź rencisty) wszystkie możliwe uprawnienia do świadczeń emerytalno-rentowych przysługujących mu w momencie śmierci. Dopiero wtedy wyliczane i przyznawane jest świadczenie dla członków rodziny. Renta rodzinna wyliczana jest przez organ zawsze na podstawie najkorzystniejszego ze wszystkich możliwych świadczeń.
Renta rodzinna wypłacana jest zawsze od dnia powstania do niej prawa, ale nie wcześniej niż dopiero od miesiąca zgłoszenia wniosku o przyznanie renty rodzinnej. Oznacza to tyle, że jeśli wdowa złoży wniosek o przyznanie renty rodzinnej po mężu w wieku 49 lat (ale nie później niż 5 lat od daty śmierci małżonka), to świadczenie zostanie jej wypłacone dopiero w momencie, kiedy skończy wymagany minimalny wiek (50 lat) bądź udowodni, że jest niezdolna do pracy zarobkowej.
W sytuacji, kiedy wniosek zostanie złożony później niż w momencie śmierci zmarłego – do końca miesiąca następnego po miesiącu zgonu, to świadczenie jest wypłacane od dnia śmierci, ale nigdy nie wcześniej niż od dnia spełnienia warunków wymaganych do otrzymania renty. Jeśli zaś wniosek zostanie złożony kilka miesięcy po dacie zgonu, to renta zostanie wypłacona dopiero od dnia złożenia wniosku do placówki.
Dokumenty potrzebne do przyznania renty rodzinnej
Aby otrzymać świadczenie należy w pierwszej kolejności złożyć wniosek o rentę rodzinną (ERR-W). Formularz można pobrać ze strony zus.pl, ale jest on również dostępny w każdej placówce ZUS-u w punkcie informacyjnym w sali obsługi klientów.
Oprócz wniosku wymagane są również różnego rodzaju dokumenty. Bez względu na stopień pokrewieństwa łączący osoby, należy zawsze złożyć poniższe dokumenty:
- dokument stwierdzający datę urodzenia wnioskodawcy,
- dokument stwierdzający datę urodzenia i datę zgonu osoby, po której ma być przyznana renta,
- dokument potwierdzający stopień pokrewieństwa (powinowactwa) z osobą zmarłą.
To, jakie dodatkowe dokumenty należy złożyć, aby organ rentowy mógł ustalić prawo do renty rodzinnej różni się, w zależności od tego, który członek rodziny osoby zmarłej ubiega się o rentę rodzinną.
Dokumenty do renty rodzinnej potrzebne w sytuacji, kiedy zmarły nie miał ustalonego prawa do świadczenia
W sytuacji, jeśli osoba ubiega się o rentę po osobie zmarłej, która nie miała ustalonego prawa do świadczenia, należy dodatkowo załączyć dokumenty, które potwierdzą:
- okresy składkowe i nieskładkowe zmarłego, na podstawie których ustalimy, czy zmarłemu przysługiwałoby prawo do świadczenia,
- wysokość zarobków, na podstawie których wyliczymy wysokość świadczenia, jakie przysługiwałoby zmarłemu,
- okoliczności niezbędne do ustalenia świadczeń przysługujących z zagranicznych instytucji ubezpieczeniowych, wynikające z umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska (np. dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia za granicą, numer ubezpieczenia za granicą).
Dokumenty do renty rodzinnej po zmarłym współmałżonku
W przypadku ubiegania się o rentę rodzinną po zmarłym współmałżonku, należy dodatkowo załączyć dokumenty, które potwierdzą:
- zawarcie związku małżeńskiego,
- Twoje prawa do alimentów od zmarłego małżonka (ustalone wyrokiem lub ugodą sądową, albo – w przypadku wdowy – dobrowolnego porozumienia między małżonkami) – jeżeli w chwili śmierci małżonka nie istniała wspólność małżeńska. Prawo to musisz także potwierdzić w przypadku orzeczenia rozwodu lub separacji.
Dokumenty do renty rodzinnej dla dzieci
Jeśli dodatkowo ubiegasz się o rentę rodzinną dla dzieci własnych, dzieci drugiego małżonka lub dzieci zmarłego, które ukończyły 16. rok życia, należy dołączyć dodatkowo dokumenty, które potwierdzą:
- uczęszczanie do szkoły przez dziecko,
- stan zdrowia – jeżeli prawo do renty rodzinnej jest uzależnione od stwierdzenia całkowitej niezdolności do pracy lub całkowitej niezdolności do pracy oraz do samodzielnej egzystencji.
Dokumenty do renty rodzinnej dla wnuków, rodzeństwa i dzieci przyjętych na wychowanie
Jeśli ubiegasz się o rentę rodzinną dla dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie, należy dodatkowo dołączyć dokumenty, które potwierdzą, że:
- osoba, po której ustalamy rentę rodzinną wychowywała i utrzymywała, co najmniej na rok przed śmiercią – chyba, że śmierć była następstwem wypadku,
- nie mają prawa do renty po rodzicach, a jeśli ich rodzice żyją – że nie mogą zapewnić im utrzymania albo, że zmarła osoba była ich opiekunem ustanowionym przez sąd.
Jeśli zaś o rentę rodzinną ubiegają się rodzice zmarłego dziecka, to powinni oni dołączyć do wniosku oświadczenie, w którym wykażą, że zmarły bezpośrednio przed śmiercią pomagał im się utrzymywać.
Jak długo przysługuje renta rodzinna?
Renta rodzinna przysługuje na różny okres czasowy dla każdego z członków rodziny w zależności od stopnia pokrewieństwa. Prezentuje się to następująco:
- Jak długo renta przysługuje po mężu lub żonie?
Jeśli wdowa lub wdowiec otrzymali rentę z powodu osiągnięcia wieku 50 lat, to świadczenie przysługuje im dożywotnio. W przypadku przyznania renty z powodu niezdolności do pracy bądź opieki nad dzieckiem świadczenie ustąpi, kiedy osoba przestanie sprawować opiekę nad dzieckiem bądź odzyska zdolność do pracy.
- Jak długo renta przysługuje po ojcu lub matce?
Renta rodzinna po rodzicach jest wypłacana dzieciom do ukończenia przez nich 16. roku życia. Okres ten można wydłużyć aż do 25 lat, ale tylko wtedy, kiedy dziecko kontynuuje naukę. Wtedy też renta wypłacana jest studentowi. W przypadku, kiedy dziecko otrzymało prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, okres wypłacania świadczenia jest bezterminowy albo do momentu, aż dziecko odzyska zdolność do wykonywania zawodu.
- Jak długo renta przysługuje po dziadkach lub rodzeństwie?
Rentę po dziadkach bądź rodzeństwie zazwyczaj otrzymują dzieci, w związku z czym okres pobierania świadczenia jest taki sam, jak w przypadku renty po rodzicach. Dzieci mogą otrzymywać świadczenie do 16. roku życia lub do 25. roku życia, w sytuacji, kiedy będą kontynuować naukę.
- Jak długo renta przysługuje po dziecku?
W przypadku renty rodzinnej otrzymywanej po dziecku panują takie same zasady, jak podczas renty otrzymywanej po małżonku. Okres wypłacania świadczenia może być dożywotni, jeśli rodzic ukończył 50 lat lub aż do momentu, kiedy rodzic odzyska zdolność do wykonywania pracy zarobkowej.
