Czy można odmówić delegacji?

Czy można odmówić delegacji? Czy wiążą się z tym jakieś konsekwencje? Kto nie ma prawa odmówić delegacji służbowej? Tego dowiesz się z naszego artykułu.

Mimo że w przepisach prawa nie znajduje się żaden zapis dokładnie wyjaśniający czym jest podróż służbowa, do jej określenia można posłużyć się art. 77 §1 Kodeksu pracy. Jednym z warunków delegacji jest wykonanie przez pracownika określonego zadania poza stałym miejscem pracy lub miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy. Taki wyjazd musi być również zlecony przez pracodawcę, który dokładnie wskaże miejsce wykonywania obowiązków zawodowych. Sprawdźmy więc, co dzieje się w przypadku odmowy delegacji. W czasie epidemii COVID-19 temat ten był szczególnie ważny i mógł pomóc uchronić się przed zakażeniem niebezpiecznym wirusem. Jednak czy obecnie można odmówić delegacji? Jakie wiążą się z tym konsekwencje?

Delegacja – co to?

Udział w delegacji to wykonywanie na polecenie pracodawcy zadań służbowych. Opuszczenie stałego miejsca pracy w celu wykonania służbowego zadania może być związane z koniecznością wzięcia udziału w szkoleniu, konferencji, negocjacjach, spotkaniach z klientami lub dostawcami itp. W zależności od potrzeb i celu wyjazdu firma może zorganizować i opłacić nocleg, transport oraz inne koszty związane z delegacją. Pracownik natomiast powinien być gotowy do podjęcia wyzwania i realizacji celów, jakie stawia przed nim firma. Delegacja to najczęściej jedno- lub kilkudniowy wyjazd służbowy do innej miejscowości lub kraju. Zdarzają się również sytuacje, w których pracownik jest zobowiązany do kilkumiesięcznego wyjazdu w celu skontrolowania prac w innej firmie.

Zgodnie z definicją zamieszczoną w Encyklopedii Zarządzania delegacja to:

inaczej podróż służbowa, jaką pracownik odbywa w ramach wykonywanej pracy, w miejscowości innej niż znajduje się siedziba firmy. Delegacja ma zawsze określony cel, jest z polecenia pracodawcy, nie powinna trwać dłużej niż 3 miesiące, a pracownik nie ponosi żadnych kosztów z tego tytułu. Podróż służbowa może odbywać się na terenie Polski jak i poza granicami kraju, co zawsze jest uzgodnione wcześniej w poleceniu delegacji. Delegacja nie obejmuje transportu międzynarodowego. Jeśli podróż służbowa odbywa się własnym środkiem transportu, wówczas zwrot kosztów przejazdu wyliczany jest w następujący sposób.

Warto zaznaczyć, że pracownikowi przebywającemu na delegacji przysługuje tzw. dieta oraz zwrot kosztów podróży służbowej, które są poświadczone rachunkami. Od 1 marca 2023 roku obowiązuje także rozporządzenie delegacyjne, które obejmuje przede wszystkim pracodawców publicznych, jednak jego zapisy stosuje się również do pracodawców prywatnych. Jest to rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.

Odmowa delegacji: kiedy jest możliwa?

Pracodawca wymaga wykonywania przez pracownika podstawowych obowiązków wynikających z przepisów Kodeksu pracy. Jednym z najważniejszych w tym zakresie jest art. 100, który mówi, że:

Pracownik jest obowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.

Pracownik ma prawo do odmowy wykonania polecenia służbowego (również delegacji) jeżeli polecenie to będzie naruszało zasady współżycia społecznego. Jakie przypadki można uznać za niezgodne z zasadami współżycia społecznego? Odmowa delegacji służbowej jest możliwa w przypadku:

• osoby z niepełnosprawnością, która ma trudności w poruszaniu się
• kobiety ciężarnej
• rodzica dziecka do lat czterech

Wyjazd służbowy powyższych osób, możliwy jest jedynie za ich pisemną zgodą w formie oświadczenia. W związku z tym pracodawca nie może narzucić zatrudnionemu wyjazdu służbowego, jeśli ten opiekuje się dzieckiem. Odmowa wykonania polecenia służbowego (delegacji) jest w jego przypadku jak najbardziej na miejscu.

Pozostali pracownicy, którzy są w pełni sprawni, nie są w ciąży oraz nie opiekują się dzieckiem do lat czterech, nie mają prawa odmówić wykonania polecenia służbowego wyjazdu na polecenie pracodawcy. Zadanie służbowe trzeba wykonać. Jeśli to zrobią, pracodawca może wtedy zwolnić ich dyscyplinarnie. Natomiast w czasach epidemii koronawirusa sytuacja ta wyglądała zupełnie inaczej. W związku, z czym od tego momentu doszły jeszcze inne przesłanki, które pozwalają odmówić delegacji nawet pracownikom spoza grupy „ochronnej”.

Odmowa delegacji i koronawirus lub inne zagrożenia

Czy można odmówić delegacji do krajów, w których wykryto dużą liczbę ponownych zakażeń koronawirusem lub pojawiają się doniesienia o kolejnych zagrożeniach? Według art. 210 §1 Kodeksu pracy, który brzmi następująco:

W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

W związku z powyższym pracownik ma pełne prawo odmówić wyjazdu służbowego do innego miasta w swoim kraju lub odmówić delegacji zagranicznej, jeśli nowe miejsce pracy stanowić będzie dla niego pewne zagrożenie. Musi on jednak niezwłocznie zawiadomić o tym swojego pracodawcę.

Ponadto zgodnie z §2 jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia zdrowia lub życia pracownika, ma on prawo oddalić się z niebezpiecznego miejsca, zawiadamiając o tym pracodawcę w jak najszybszym terminie.

Czy można odmówić delegacji w czasie ponownej epidemii COVID-19 lub innej epidemii? Stanowisko Państwowej Inspekcji Pracy

Pracodawca, który wysyła swojego pracownika w delegację do kraju zagrożonego koronawirusem bądź inną chorobą zakaźną, musi wziąć pod uwagę wiążące zalecenia i komunikaty właściwych organów państwowych, takich jak na przykład Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Pracownik ma więc prawo odmówić delegacji do kraju, w którym istnieje duża zachorowalność i śmiertelność na koronawirusa czy innego wirusa zakaźnego, argumentując swoją decyzję bezpośrednim zagrożeniem swojego życia lub zdrowia oraz ryzykiem rozprzestrzenienia choroby w kraju, do którego wróci z delegacji.

Jeśli jednak pracownik zdecyduje się wyjechać w podróż służbową do kraju zakażonego COVID-19 bądź inną chorobą, jego pracodawca musi zapewnić odpowiednie środki ograniczające ryzyko zakażenia, a także podjąć działania, które na celu będą mieć zminimalizowanie potencjalnego zagrożenia, takie jak skrócenie wyjazdu do minimum i zaopatrzenie pracownika we wszelkie akcesoria ochronne.

Ile czasu trwa delegacja?

Kodeks pracy nie określa ram czasowych podróży, jakie determinują uznanie jej za delegację. Dlatego może trwać zarówno kilka dni, jak i miesiąc. Aczkolwiek interpretacja niektórych przepisów skłania do uznania, że delegacja może trwać maksymalnie 3 miesiące. Mówi o tym art. 42 par. 4 Kodeksu pracy:

Wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy nie jest wymagane w razie powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nieprzekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika. 

Odmowa delegacji: konsekwencje

Bezpodstawna odmowa określonego służbowego zadania (w tym przypadku delegacji) jest naruszeniem obowiązków pracownika. Według art. 210 K.p. pracownik nie ponosi żadnych niekorzystnych dla niego konsekwencji w związku z odmową udziału w delegacji, a za czas oddalenia się z miejsca zagrożenia czy powstrzymania się od wykonywania danej pracy, zachowuje on pełne prawo do wynagrodzenia.

Po wcześniejszym zawiadomieniu pracodawcy, pracownik ma również prawo odmówić delegacji, podczas której wykonywać będzie prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, kiedy jego stan psychofizyczny nie zapewnia mu bezpiecznego wykonywania obowiązków zawodowych i jest zagrożeniem dla innych osób.

Powyższe przepisy nie dotyczą pracowników, których obowiązkiem jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.

Jeśli jednak dojdzie do nieuzasadnionego odmówienia delegacji lub niepoinformowania pracodawcy o oddaleniu się z miejsca wykonywania swoich obowiązków na delegacji, pracodawca może zdecydować się na zwolnienie dyscyplinarne. Ostatecznie wiele zależy od konkretnej sytuacji oraz konsekwencjach, jakie dla firmy niosła niesubordynacja pracownika w tym zakresie.

Szukasz pracy we Wrocławiu? Koniecznie sprawdź nasze oferty -> Praca Wrocław