Emerytura pomostowa to świadczenie przyznawane tylko niektórym grupom pracowników. Oznacza wcześniejsze przejście na emeryturę. W 2024 roku zmieniły się przepisy dotyczące emerytur pomostowych. W związku z nowelizacją ustawy o emeryturach pomostowych więcej osób będzie mogło skorzystać ze świadczenia w kolejnych latach.
Emerytura to szczególny czas, w którym w końcu możemy wypocząć po latach pracy. Na emeryturę trzeba sobie jednak zapracować. Wpływ na jej wysokość ma m.in. staż pracy, czy wysokość opłacanych składek. Aby uzyskać prawo do emerytury, trzeba osiągnąć wiek emerytalny, który dla kobiet w Polsce wynosi 60 lat, a dla mężczyzn 65. Jednak nie każdy zawód nadwyręża organizm w takim samym stopniu. W związku z tym niektórzy pracownicy mogą liczyć na wcześniejsze przejście na emeryturę, czyli tzw. emeryturę pomostową. Komu świadczenie przysługuje i ile wynosi?
Spis treści
Emerytura pomostowa po nowemu
Jeszcze do niedawna planowany był koniec emerytur pomostowych. Jednak prawo zostało zmienione i nie dąży już do wygaszania świadczeń. Kwestie dotyczące emerytury pomostowej reguluje ustawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. Zgodnie z aktem prawnym emerytura pomostowa jest świadczeniem pieniężnym przysługującym pracownikom wykonującym pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W przeciwieństwie do standardowej emerytury nie jest ona przyznawana dożywotnio. Po osiągnięciu wieku emerytalnego świadczeniobiorca przechodzi z emerytury pomostowej na emeryturę powszechną.
W 2024 roku nastąpiła zmiana przepisów. Wcześniej prawo do emerytury pomostowej przysługiwało osobom, które wykonywały prace o szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przed dniem 1 stycznia 1999 roku. Co jeszcze uległo zmianie?
- Kwestia rekompensaty za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury.
- Przepisy dotyczące zawieszania prawa do emerytury pomostowej.
- Wyłączenie z płacy minimalnej dodatku za szczególne warunki pracy.
- Regulacje dotyczące odsetek za zwłokę od niepłaconych w terminie składek na FEP.
- Roczny limit odliczenia od dochodu wydatków z tytułu składek członkowskich zapłaconych na rzecz związków zawodowych.
Emerytura pomostowa 2024 – dla kogo? Zmiana w emeryturach pomostowych
Od 1 stycznia 2024 roku emerytura pomostowa przysługuje osobom, które po raz pierwszy podjęły pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze po dniu 1 stycznia 1999 roku. Wcześniej prawo do emerytury pomostowej miał pracownik:
- urodzony po 31 grudnia 1948 roku;
- który osiągnął wiek emerytalny co najmniej 55 lat w przypadku kobiet i 60 lat w przypadku mężczyzn;
- udowodnił okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn;
- przed 1 stycznia 1999 roku wykonywał pracę w szczególnych warunkach (w szczególnym charakterze) wymienione w przepisach ustawy o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych lub prace w szczególnych warunkach (o szczególnym charakterze) wymienione w ustawie o emeryturach pomostowych;
- po 31 grudnia 2008 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienione w ustawie o emeryturach pomostowych;
- ma co najmniej 15-letni staż pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Obecne prawo do przyznania emerytury pomostowej powstaje, gdy spełnione zostaną następujące warunki. Osoba:
- urodzona po 31 grudnia 1948 roku;
- która osiągnęła wiek emerytalny co najmniej 55 lat w przypadku kobiet 62 w przypadku mężczyzn;
- udowodniła okresy składkowe i nieskładkowe wynoszące co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn;
- po 31 grudnia 2008 roku wykonywała prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze;
- posiada co najmniej 15-letni staż pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze.
Zgodnie z przewidywaniami ZUS, dzięki wyeliminowaniu przepisu o pracy przed dniem 1 stycznia 1999 roku, więcej osób będzie mogło przejść na emeryturę pomostową. Będzie to 7,3 tys. osób w 2024 roku, 4 tys. osób w 2029 roku oraz 4,8 tys. w 2023 roku.
Komu przysługuje emerytura pomostowa? Warunki
Przede wszystkim prawo do niej mogą uzyskać osoby zatrudnione w oparciu o stosunek pracy w pełnym wymiarze czasu pracy. Dla zrozumienia, jakie są warunki emerytury pomostowej, trzeba wyjaśnić pojęcie pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze.
Definicja pracy w szczególnych warunkach została ujęta dokładnie w ustawie o emeryturach pomostowych w art. 3.
Prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.
Za pracę w szczególnych warunkach możemy uznać pracę pod ziemią, na wodzie, pod wodą, czy w powietrzu. Także procesy technologiczne mogą mieć wpływ na warunki pracy. To np. praca w warunkach zimnego mikroklimatu, czy bardzo ciężkie prace fizyczne. Natomiast prace o szczególnym charakterze to:
Prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.
Szczególne regulacje dotyczą kilku grup zawodów. W ustawie znajdziemy wytyczne do przyznania świadczenia w przypadku pracowników wykonujących pracę w:
- powietrzu na statkach powietrznych;
- portach morskich;
- hutnictwie;
- pracy maszynistów.
- Także pracę ratowników górskich i wykonujących pracę górnicze.
Również żołnierze zawodowi mogą na określonych zasadach nabyć prawo do emerytury pomostowej.
W załączniku do ustawy znajduje się wykaz prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze. Wśród prac o szczególnym charakterze możemy wyróżnić pracę operatorów reaktorów jądrowych, funkcjonariuszy Straży Ochrony Kolei, czy kontrolerów ruchu lotniczego.
Wysokość emerytury pomostowej a normalnej
Przejście na wcześniejszą emeryturę brzmi optymistycznie. Jednak trzeba wziąć pod uwagę kwestie ekonomiczne takiego rozwiązania. Regulacje w sprawie wysokości emerytury pomostowej określa art. 14 ustawy.
Emerytura pomostowa stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury, ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat, ustalone według obowiązujących w dniu zgłoszenia wniosku o przyznanie emerytury pomostowej tablic średniego trwania życia, o których mowa w art. 26 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.
Emerytury pomostowe są finansowane ze środków Funduszu Emerytur Pomostowych. To pracodawcy obowiązkowo opłacają składki na rzecz Funduszu. Nawet jeśli pracownik nie nabędzie prawa do emerytury pomostowej. Emerytura pomostowa wyliczona jest na tych samych zasadach, co emerytura powszechna. Wynosi 100% potencjalnej emerytury obliczonej dla osoby w wieku 60 lat.
Świadczenie nie może być jednak niższe od najniższej emerytury. W 2024 roku jest to kwota 1780,96 zł brutto. Jednocześnie kwota ta każdego roku jest waloryzowana. Jednak jeśli pracownik wcześniej podejdzie na emeryturę, odprowadzi mniej składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Musi więc liczyć się w przyszłości z niższym świadczeniem. Przebywając na emeryturze pomostowej, można dorabiać, jednak do określonych limitów. W przypadku przychodu powyżej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia emerytura ulega zmniejszeniu. Jeśli przychód wynosi 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, to świadczenie ulega zawieszeniu.
Prawo do emerytury pomostowej ustaje dzień przed nabyciem prawa do zwykłej emerytury lub z dniem śmierci świadczeniobiorcy.
Wniosek o emeryturę pomostową. Jak złożyć?
Wniosek o emeryturę pomostową należy włożyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Można to zrobić nie wcześniej niż 30 dni przed spełnieniem warunków przyznania emerytury pomostowej. Obowiązuje druk wniosku EPOM. Jest to pięciostronicowy wniosek, w którym trzeba wpisać dane wnioskodawcy, adres zameldowania, zamieszkania, zakres wniosku, oświadczenia wnioskodawcy dotyczące m.in. pobierania innych świadczeń. Wniosek można przekazać do ZUS-u bezpośrednio, jak i złożyć na stronie internetowej ZUS i na platformie PUE ZUS.
Wniosek należy wyposażyć w odpowiednie załączniki, czyli:
- zaświadczenie płatnika składek o okresach pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze;
- zaświadczenie lekarza medycyny pracy o orzeczonej niezdolności do wykonywania prac w szczególnych warunkach/ szczególnym charakterze;
- dokumenty potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe jak np. świadectwa pracy, umowa o pracę, czy legitymacja służbowa.
Po złożeniu wniosku należy czekać na wydanie decyzji przez ZUS. Decyzja zapada w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do jej wydania.
Emerytura pomostowa – podsumowanie
Emerytura pomostowa to zatem korzystne rozwiązanie dla osób, które ze względu na trudy w swojej pracy nie są w stanie dłużej już jej wykonywać. Nawet jeśli do osiągnięcia wieku emerytalnego zostało im jeszcze kilka lat. W razie otrzymania emerytury pomostowej trzeba jednak liczyć się z nieco niższą normalną emeryturą, ponieważ wcześniejsze zakończenie pracy oznacza odprowadzanie mniejszych składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe. Warto jednak w szczególności pamiętać o swoim zdrowiu. Niektóre zawody wyjątkowo mocno nadwyrężają zdrowie, co może skutkować może i wysokim świadczeniem emerytalnym, ale emeryturą, na której nie jesteśmy w stanie w pełni korzystacie z życia, ze względu na ograniczoną sprawność.
