Wcześniejsza emerytura z ZUS – kto i kiedy może skorzystać?

Wcześniejsza emerytura marzy się wielu Polakom. Warto zatem wiedzieć, że wiek emerytalny w Polsce nie stanowi żelaznej zasady i są wyjątki, w których osoby mogą ubiegać się o wcześniejszą emeryturę. Kiedy można na nią iść? Poznaj warunki przejścia na wcześniejszą emeryturę.

W teorii na emeryturę można przejść po przepracowaniu odpowiedniej liczby lat i osiągnięciu wieku emerytalnego, który wynosi 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Niektóre warunki pracy są jednak tak uciążliwe, że czekanie na odpoczynek do 65. roku życia może się wydawać niewykonalne. Wcześniejsze przejście na emeryturę, mają także przynieść planowane emerytury stażowe, w których to właśnie lata pracy, będą decydować o czasie przejścia w stan spoczynku. Warunki wcześniejszej emerytury, jaką znamy obecnie, w każdej sytuacji wyglądają nieco inaczej. Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Kiedy należy się wcześniejsza emerytura?

Niestety wcześniejsza emerytura ZUS także jest ograniczona pewnymi latami. Dla obu płci oznacza skrócenie stażu pracy do 5 lat. Istnieje więc wcześniejsza emerytura dla kobiet, które ukończyły 55 lat oraz dla mężczyzn, którzy ukończyli 60. rok życia. Warunki wcześniejszej emerytury są także uzależnione od rodzaju wykonywanego zawodu. 

Wcześniejsza emerytura: dla kogo?

Wcześniejsza emerytura należy się niektórym nauczycielom, osobom pracującym w ciężkich warunkach (do takich należą np. górnicy), a nawet niektórym rodzicom w szczególnych sytuacjach. Jednak nie każdy może się starać o omawiane świadczenie. Na przykład nie istnieje wcześniejsza emerytura dla prowadzących działalność gospodarczą. Opcja ta obowiązuje jedynie pracowników etatowych. Zatem przedsiębiorca i tak musi wykazać odpowiedni staż pracy. 

 Jakie warunki trzeba spełnić, aby przejść na wcześniejszą emeryturę?

Aby przejść na wcześniejszą emeryturę, należy spełnić warunki dotyczące głównie osiągnięcia odpowiedniego wieku i stażu pracy (różnego w różnych sytuacjach). Istotny jest również czas okresów składkowych i nieskładkowych. Określone są także poszczególne widełki lat, do których należy spełnić konkretne warunki. Przejście na wcześniejszą emeryturę w każdym z poniższych przypadków wygląda inaczej. 

Wcześniejsza emerytura dla nauczycieli 

O wcześniejszą emeryturę niezależnie od wieku mogą się ubiegać nauczyciele, którzy posiadają Kartę Nauczyciela. Wówczas wcześniejsze emerytury przysługują nauczycielom, którzy urodzili się po dniu 31 grudnia 1948 roku, jednak przed 1 stycznia roku 1969. Rozwiązanie stosunku pracy musi nastąpić na wniosek nauczyciela. W tej sytuacji należy wykazać wymagany okres zatrudnienia:

• 30 lat okresu zatrudnienia, w tym 20 lat stanowi praca nauczycielska, 
• 25 lat okresu zatrudnienia w przypadku nauczycieli szkolnictwa specjalnego, w tym 20 lat pracy nauczycielskiej w szkolnictwie specjalnym.

Wcześniejsza emerytura dla nauczycieli (kompensacyjna). Wiek wymagany dla mężczyzn i kobiet

Nauczyciele mają prawo skorzystać również z tzw. emerytury kompensacyjnej pod warunkiem wykazania co najmniej 30 lat stażu pracy, w tym przynajmniej 20 lat pracy minimum na ½ etatu – jeśli nauczyciel sam rozwiązał swoje umowy z pracodawcą. Ponadto należy spełnić warunki wiekowe: 

Kobieta ukończone minimum:

• 55 lat – do końca 2024 r.,
• 56 lat – w latach 2025–2026,
• 57 lat – w latach 2027–2028,
• 58 lat – w latach 2029–2030,
• 59 lat – w latach 2031–2032,

Mężczyzna ukończone minimum:

• 55 lat – do końca 2014 r.,
• 56 lat – w latach 2015–2016,
• 57 lat – w latach 2017–2018,
• 58 lat – w latach 2019–2020,
• 59 lat – w latach 2021–2022,
• 60 lat – w latach 2023–2024,
• 61 lat – w latach 2025–2026,
• 62 lata – w latach 2027–2028,
• 63 lata – w latach 2029–2030,
• 64 lata – w latach 2031–2032.

Wcześniejsza emerytura pomostowa – warunki

Wcześniejsza emerytura pomostowa należy się osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 roku. Mogą ją uzyskać kobiety w wieku 55 lat minimum i mężczyźni w wieku 60 lat, których dotyczyły szkodliwe warunki pracy. Konieczne jest udowodnienie, że praca w szczególnych warunkach trwała 15 lat i była wykonywana przed 1 stycznia 1999 roku lub po 31 grudnia roku 2008. Trzeba wykazać także 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych w przypadku kobiet i 25 lat okresów w przypadku mężczyzn. Za szczególne warunki pracy uważa się:

• pracę pod ziemią, 
• na wodzie i pod wodą,
• w powietrzu, 
• ciężkie prace fizyczne.

Wcześniejsza emerytura za urodzenie dzieci

Warunki wcześniejszej emerytury za urodzenie dzieci określa program Mama 4+. Emerytura matczyna należy się matkom 4 dzieci, jednak w przypadku śmierci matki, albo porzucenia przez nią dzieci, emeryturę mogą otrzymać także mężczyźni, którzy wychowują co najmniej 4 dzieci, nie nabyli prawa do emerytury i nie osiągnęli jej najniższego progu ze względu na opiekę. 

Wcześniejsza emerytura z tytułu opieki nad niepełnosprawnym członkiem rodziny (dzieckiem)

Wcześniejsza emerytura będzie się należeć także rodzicom, którzy ze względu na konieczność opieki nad dzieckiem zrezygnowali z pracy. Kobieta, która zdecyduje się na wcześniejszą emeryturę, musi do dnia 31 grudnia 1998 r. wykazać 20 lat pracy, a mężczyzna 25 lat. Osoby urodzone po 1948 roku nie mogą być członkiem OFE, a przed dniem 1 stycznia 1999 r. musiały być ubezpieczone w wyniku stosunku pracy. Ostatnim warunkiem jest sprawowanie opieki nad dzieckiem, które wymaga stałej opieki.

Dzieckiem całkowicie niezdolnym do samodzielnej egzystencji ze względu na chorobę, o której mowa w § 2 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 15 maja 1989 r. Niezdolność ta musiała istnieć od urodzenia lub powstać przed uzyskaniem przez dziecko pełnoletności. Opiekun nie mógł pracować przed 1 stycznia 1999 roku. 

Szukasz pracy? Sprawdź pracę w Łodzi na GoWork.pl

Wcześniejsza emerytura z KRUS – dla kogo?

Wcześniejsza emerytura z KRUS należy się ubezpieczonym rolnikom, którzy ukończyli 60 lat, a ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlegali przez minimum 30 lat. W przypadku kobiet wiek graniczny wynosi 55 lat. Rolnik musi także zaprzestać prowadzenia rolniczej działalności. 

Wcześniejsza emerytura górnicza w wieku obniżonym

Art. 46 ustawy emerytalnej umożliwia górnikom przejście na emeryturę w obniżonym wieku. Pod warunkiem urodzenia się po 31 grudnia 1948 roku, a przed 1 stycznia roku 1969. Do dnia 31 grudnia 2008 roku górnik musiał natomiast spełnić określone warunki jej przyznania: 

• udowodnić wymagany okres składkowy (25 lat dla mężczyzn i 20 lat dla kobiet),
• udowodnić co najmniej pięć lat pracy górniczej pod ziemią w pełnym wymiarze godzin (pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla lub w kopalniach siarki).

Wcześniejsza emerytura ZUS. Jak się ubiegać? 

Aby uzyskać wcześniejszą emeryturę, należy udokumentować okresy składkowe oraz nieskładkowe mające miejsce na dzień 1 stycznia 1999 roku. Kobiety mogą się ubiegać o wcześniejszą emeryturę, jeśli ich okres składkowy wynosi przynajmniej 20 lat, a dla mężczyzn 25 lat. Jeśli ktoś magazynował środki w OFE, przed staraniem się o wcześniejszą emeryturę, musi przekazać środki do ZUS-u. Podstawowym dokumentem potwierdzenia stażu jest świadectwo pracy. W razie jego braku pod uwagę brane są również umowy o pracę, informacje na piśmie o przyznaniu nagrody, zaświadczenia pracodawcy, czy wpisy z legitymacji ubezpieczeniowej. W ostateczności ZUS bierze pod uwagę zeznania świadków (m.in. dwóch).

Dokumenty wymagane do wcześniejszej emerytury

Aby skorzystać z możliwości przejścia na wcześniejszą emeryturę, niezbędne jest spełnienie określonych warunków oraz dostarczenie odpowiednich dokumentów do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Kluczowym dokumentem jest wniosek o przyznanie wcześniejszej emerytury, który należy złożyć wraz z kompletem zaświadczeń potwierdzających uprawnienia. W skład niezbędnych dokumentów wchodzą m.in. świadectwa pracy, które potwierdzają staż zatrudnienia, oraz zaświadczenia o wysokości uzyskanych dochodów. Ważne jest również, aby przed złożeniem wniosku upewnić się, że spełnia się wszystkie wymagane kryteria, takie jak odpowiedni wiek oraz liczba przepracowanych lat.

Dodatkowo, osoby starające się o wcześniejszą emeryturę muszą dostarczyć do ZUS-u dokumenty potwierdzające wszelkie okresy składkowe i nieskładkowe. Jest to niezwykle istotne, ponieważ to właśnie na ich podstawie obliczana jest wysokość świadczeń emerytalnych. Warto również pamiętać, że im więcej lat przepracowanych, tym wyższa będzie emerytura. Dlatego też wielu ubezpieczonych decyduje się na kontynuowanie pracy nawet po osiągnięciu wymaganego wieku, aby zwiększyć swoje świadczenia.

Wpływ wieku na wysokość świadczeń emerytalnych

Jednym z kluczowych czynników wpływających na wysokość świadczeń emerytalnych jest wiek, w którym ubezpieczony zdecyduje się na zakończenie kariery zawodowej. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, osoby, które przejdą na emeryturę później, mogą liczyć na znacznie wyższe świadczenia. Wynika to z faktu, że każdy dodatkowy rok pracy zwiększa wysokość emerytury o 10-15 proc. Dlatego dla wielu osób decyzja o kontynuowaniu zatrudnienia, mimo osiągnięcia wieku emerytalnego, jest opłacalna finansowo. Wczesne przejście na emeryturę wiąże się z mniejszymi świadczeniami, dlatego warto dokładnie przeanalizować, kiedy warto zakończyć pracę.

Dla ubezpieczonych, którzy planują przejście na wcześniejszą emeryturę, ważne jest również uwzględnienie, że praca w szczególnych warunkach lub na stanowiskach związanych z dużym ryzykiem może skrócić wymagany wiek emerytalny. Przykładem mogą być osoby pracujące w zawodach o wysokim stopniu trudności fizycznej, które mogą liczyć na wcześniejsze świadczenia. Niemniej jednak, niezależnie od tego, w jakim wieku zdecydujemy się zakończyć pracę, warto pamiętać, że każdy rok pracy wpływa na wysokość naszych przyszłych świadczeń.