Metoda SMART to jedna z najpopularniejszych strategii wyznaczania celów. Jest szeroko omawiana przez przedstawicieli świata nauki, ale i zawodowców. To świetny sposób na zwiększenie swojej motywacji zdolności do realizacji celów w wielu obszarach życia, od edukacji, po karierę zawodową. Czym jest SMART i jak pomaga w wyznaczaniu celów?
Wspinając się coraz wyżej po szczeblach własnych możliwości, staramy się poszukiwać rozwiązań, które pomogą nam w realizacji własnych celów. Na szczęście teoretycy i praktycy od lat dostarczają nam sprawdzonych sposobów. W biznesie cenimy analizę SWOT, czy model AIDA. Natomiast w osiąganiu prywatnych sukcesów pomocna jest metoda SMART. Przyjrzyjmy się bliżej temu rozwiązaniu.
Spis treści
Czym jest metoda SMART?
Metoda SMART to koncepcja, która pomaga wyznaczyć cele możliwe do realizacji. Jest to metoda wywodząca się z nauk o zarządzaniu, która ze względu na swoją prostotę i skuteczność, szybko stała się popularnym rozwiązaniem, stosowanym w różnych obszarach życia.
Nazwa metody pochodzi od pierwszych liter postulatów koncepcji, czyli:
- specific;
- measurable;
- achievable;
- relevant;
- timely bound.
Zasada SMART wykorzystywana jest zarówno przez przedsiębiorców, jak i ludzi, którzy po prostu pracują nad osiąganiem własnych, niekoniecznie obiektywnie rewolucyjnych celów. Jest szczególnie przydatna w planowaniu i realizacji projektów. Już sama nazwa metody sprawia, że odbieramy ją, jako powiew kreatywności.
Akronim SMART nawiązuje do 5 cech, jakie powinny zostać przypisane do celu. Z założenia metody, jest to konieczne, jeśli chcemy, by cel udało się osiągnąć w prosty sposób. Wystarczy go po prostu odpowiednio wyrazić. Jakie są kryteria SMART?
Skonkretyzowany (Specific)
Specific to pierwsza z cech, Jaka powinna określać twój cel. Musisz zatem dobrze go sformułować, tak, by nie trzeba było każdemu długo tłumaczyć, o co w ogóle chodzi, do czego dążysz. Proste cele są łatwiejsze w osiągnięciu. Nie oznacza to jednak, że nie możesz stawiać sobie ambitnych celów. Jak najbardziej mogą takie być, lecz powinny być proste w zrozumieniu i zdefiniowaniu.
Gdy cel jest ogólnikowy, to trudniej jest przystąpić do jego realizacji. Często można spotkać się z zastosowaniem powiedzenia „nie wiadomo, w co ręce włożyć” – zwykle stosujemy właśnie wtedy, gdy do zrobienia mamy tak wiele, że nie wiadomo, od czego zacząć. Podobnie jest z ogólnikowym celem. Na czym się skupisz w realizacji celu, gdy nie określisz dokładnie tego, co chcesz osiągnąć? Możesz jedynie próbować dążyć do jego realizacji „po omacku”.
Zastanów się nad tym, co chcesz osiągnąć, po co i w jaki sposób. Wówczas w twojej głowie pojawią się odpowiedzi dotyczące działań, jakie musisz podjąć krótko i długoterminowo. Dodaj do swojego celu liczby.
Przykład: Anna chce odłożyć trochę pieniędzy. Ustala, że jej możliwości finansowe pozwalają na odłożenie w tym czasie 2000 zł. Cel: odłożenie 2000 zł w ciągu 10 miesięcy.
Mierzalny (Measurable)
Jeśli sformułujesz dobrze swój cel, musisz zadbać także o to, aby był mierzalny. Co to znaczy? Musi istnieć sposób na to, aby w trakcie jego realizacji móc określić postępy swoich działań. To wiąże się na przykład z nadaniem mu liczb.
Jeśli założysz, że chcesz odłożyć w ciągu roku konkretną kwotę, możesz podliczać odłożone sumy na bieżąco, aby wiedzieć, czy zbliżasz się do celu. Jeśli twój cel będzie mierzalny, łatwiej ocenić, czy twoje działania przybliżają cię do realizacji swoich celów, czy jednak powinieneś wdrożyć inne rozwiązania.
Mierzalność celu polega także w tym, że jesteś w stanie określić, czy został on w pełni zrealizowany. Jeśli założysz, że np. chcesz schudnąć, ale nie określisz, ile dokładnie, to możesz nie wiedzieć, kiedy należy przestać dalej ograniczać kalorie. Dlatego, wyznaczanie celów SMART wymaga od ciebie dążenia do ich mierzalności.
Przykład: Maciej chce zwiększyć sprzedaż jednego z produktów swojej firmy o 15% w ciągu następnych sześciu miesięcy.
Osiągalny (Achievable)
Trzeba dostosować cel do swoich możliwości. Oczywiście to nie znaczy, że powinieneś rezygnować z ambitnych celów. Musisz jednak wiedzieć, że nie każdy cel jest realny do zrealizowania. Przykładowo jako obywatel Polski, nie możesz zostać wybrany na urząd prezydenta Stanów Zjednoczonych, jeśli nie jesteś obywatelem Stanów od urodzenia.
Takie prawo narzuca amerykańska Konstytucja. Jeśli wyznaczysz sobie cel niemożliwy do zrealizowania, możesz jedynie zdemotywować się i nie mieć ochoty na stawianie w sobie nowych celów. Cel może być zatem ambitny i wymagający, lecz przy tym osiągalny.
Jednak cel nie powinien być także zbyt łatwy. Fakt, że stawiasz przed sobą pewne wyzwania, motywuje. W celu osiągnięcia konkretnego rezultatu powinieneś przejść przez szereg wyzwań, co zwiększy twoją satysfakcję i radość z osiągnięcia celu.
Przykład: Marta chce odłożyć w ciągu roku 50 tys. zł. Jednak zarabia 4 tys. zł netto miesięcznie. Gdyby nie wydawała w ogóle pieniędzy ze swojej pensji i tak nie udałoby się jej odłożyć takiej kwoty. Dlatego w ramach metody SMART, musi uczynić swój cel bardziej osiągalnym. Ustala więc swoje koszty życia, zaokrągla i odejmuje od każdego miesiąca, uzyskując w swojej opinii realną do osiągniecia kwotę w wysokości 4 tys. zł.
Istotny (Relevant)
Abyś miał motywację do realizacji swojego celu, powinien on rzeczywiście być istotny. Nie ma sensu realizować celów, które nie mają dla ciebie żadnego znaczenia. Możliwe, że w którymś momencie po prostu o nich zapomnisz. Nie warto także marnować czasu na realizację takich celów. Swoje siły możesz skoncentrować na czymś bardziej ambitnym. Dlatego twój cel powinien być istotny.
Cel powinien także być adekwatny do działań jednostki lub firmy, spójny z jej misją i strategią działań. Powinien wspierać inne cele osoby lub organizacji. Aby określić, czy cel rzeczywiście jest istotny, warto spróbować zastanowić się, czy wspiera on nasze inne cele, czy jest zgodny z naszymi wartościami i czy jest aktualny.
Przykład: Jan chce stworzyć produkt, który trafi do nowej grupy docelowej. Uważa ten cel za istotny, ponieważ po otwarciu konkurencyjnej firmy, zyski ze sprzedaży jego produktów spadły. Aby zapełnić lukę, chce więc dotrzeć do nowej grupy.
Określony w czasie (Time-bound)
Planując swój cel, powinieneś założyć określone ramy czasowe do jego realizacji. Musisz wiedzieć, kiedy następuje moment rozpoczęcia realizacji celu, zaplanować etapy przerw w jego realizacji i ewentualnego przyspieszenia, a także oczywiście moment zakończenia.
Przykład: Paweł chce odłożyć 5 tysięcy od 1 stycznia do końca roku. Planuje regularnie odkładać 420 zł ze swojej pensji. Jednak w sierpniu idzie na wesele do kuzyna. Dlatego tego miesiąca nie odłoży zakładanej kwoty. Dlatego, jeśli chce osiągnąć swój cel, musi odkładać niespełna 30 zł wyższe kwoty w pozostałych miesiącach.
Warto swój cel podzielić na etapy z terminami. Jeśli cel jest długoterminowy, wówczas etapy pomogą ci zachować motywację. Jeden cel podzielisz tak naprawdę na kilka mniejszych celów. Będziesz czerpać satysfakcję z realizacji każdego z nich. To ułatwia także monitorowanie postępów większego celu. Wyznacz etapy, w których poświęcisz czas na realizację konkretnych zadań. Najlepiej podczas ustalenia celów, od razu stworzyć dla niego odpowiedni harmonogram.
Cele SMART – przykłady
Poniżej prezentujemy kilka przykładów zastosowania metody. Cele SMART mogą dotyczyć różnych obszarów życia. Koncepcja świetnie sprawdzi się w planach dotyczących biznesu, jak i życia osobistego.
1. Cel SMART: zmniejszenie masy o 6 kg w ciągu pół roku.
S – Zmniejszenie masy ciała o 6 kg.
M – Comiesięczne dokonywanie pomiaru wagi.
A – Przy zastosowaniu diety i ćwiczeń cel jest osiągalny.
R – Cel jest istotny, ponieważ pomaga poprawić zdrowie przez redukcję nadwagi.
T – Cel ma zostać osiągnięty w czasie 6 miesięcy (podział na etapy – 1 kg mniej w miesiąc).
2. Cel SMART: Zwiększenie zysków firmy o 15% w ciągu roku.
S – Zwiększenie zysków firmy.
M – Zwiększenie o 15%.
A – Po przeprowadzeniu analizy dotychczasowych zysków – możliwy do osiągnięcia.
R – Kluczowy dla dalszego rozwoju firmy.
T – W ciągu 12 miesięcy.
3. Cel SMART: Nauka języka włoskiego na poziomie podstawowym w ciągu 6 miesięcy.
S – Nauka języka obcego.
M – Weryfikacja zdobytych umiejętności przez podejście do egzaminu.
A – Szeroki dostęp darmowych materiałów do nauki online.
R – Ważny w kontekście znalezienia nowej pracy.
T – W ciągu 6 miesięcy.
Zalety metody SMART
Metoda SMART to świetne narzędzie do realizacji różnego rodzaju celów. Warto ją wdrożyć zarówno przy większych projektach, na przykład podczas opracowywania biznesplanu, jak i w mniejszych celach. Metoda ta wykorzystywana jest w marketingu, w biznesie, wspiera pracę zespołową w firmie. Pozytywne konsekwencje zastosowania metody Smart obejmują:
- poprawę komunikacji w firmie;
- zarządzanie celami;
- wzrost motywacji;
- poprawę skuteczności działań.
Zastosowanie metody pomaga szybko przystąpić do realizacji celów, ze względu na ich dokładne określenie i zaplanowanie. Korzystając z metody, możemy mierzyć efektywność naszych działań i ewentualnie je usprawnić. Przy zastosowaniu metody jesteśmy w stanie precyzyjnie określić, co chcemy osiągnąć poprzez odrzucenie wszelkich niejasności. Główną zaletą metody Smart jest po prostu efektywność swoich działań. Określając cele SMART, nie marnujemy czasu na działania, które nie mają szansy się udać.
Metodologia SMART. Jak ją wykorzystać?
Wiesz już, do czego służy metoda SMART. Teraz pora omówić, jak wdrożyć ją, planując osiągnięcie celu. Sformułuj swój cel. Może on stanowić jedno lub dwa zdania. W pierwszym etapie nie musisz jeszcze przejmować się tym, że nie spełnia on cech metody SMART. Gdy określisz cel, możesz go dopasować do metody.
Przykład celu: Zacząć sprzedawać rękodzieło.
Ten cel jest zbyt ogólny. Należy więc nadać mu cechy metody SMART. Dlatego w tym momencie określamy, jakiego rodzaju ma być to rękodzieło i cel zamienia się w: Sprzedawać kartki okolicznościowe własnej produkcji.
Cel został skonkretyzowany. Musi być jednak także mierzalny. Musimy zatem określić, ile kartek okolicznościowych chcielibyśmy sprzedać.
Cel: Sprzedaż co najmniej 30 kartek okolicznościowych własnej produkcji w ciągu roku.
Cel został od razu określony w czasie. Możemy stwierdzić także, że jest osiągalny, ponieważ dysponujemy materiałami, które są niezbędne do utworzenia 30 kartek. Wiemy także, gdzie szukać dodatkowych materiałów, jeśli będziemy potrzebowali stworzyć więcej kartek.
Jest także osiągalny ze względu na fakt, że po przeprowadzeniu badań rynku, uznajemy, że zapotrzebowanie na tego typu produkty handmade jest. Trzeba jednak wdrożyć działania marketingowe, aby dotrzeć do klientów. Taki cel może być także istotny, ponieważ daje pierwsze doświadczenie w prowadzeniu własnego biznesu i stanowi sposób na zarobienie dodatkowych pieniędzy.
Podsumowanie: metoda SMART
Aby metoda SMART była skuteczna, musi zostać odpowiednio wdrożona. Czasem możemy jednak natrafić na pewne pułapki metody, która sprawiają, że efektywność jej zastosowania spadnie. Błędem może być złe dopasowanie celów. Dlatego na etapie ich tworzenia powinniśmy poświęcić sporo czasu na analizę ich zasadności w konkretnej sytuacji. Trzeba mieć także na uwadze zmieniające się okoliczności. Cel powinien być na nie odporny lub powinniśmy opracować scenariusze, które pomogą nam poradzić sobie w zmieniających się okolicznościach.
Oczywiście dużym problemem może być także brak wystarczającej motywacji. Metoda SMART okaże się bezużyteczna, jeśli osobie, która chce ją wykorzystać, nie będzie mocno zależało na realizacji celu. Metoda ta sama celów nie realizuje, a jedynie pomaga w ich realizacji. Trzeba się także dokładnie zastanowić, nad tym, w jaki sposób będziemy mierzyć efektywność naszych działań. Nie wszystko da się zmierzyć.
Często jednak jest tak, że wydaje nam się, że się nie da, a w rzeczywistości jest to możliwe. Przykład stanowi nauka nowych umiejętności. Jeśli obierzemy sobie cel nauki, możemy zmierzyć go poprzez wykorzystanie nowych umiejętności w środowisku pracy. Jeśli odpowiednio przystąpimy do wykorzystania metody, może nam ona przynieść wiele korzyści, pomagając wyznaczać cele.
