Praca w niedzielę – zasady, wynagrodzenie, dodatki

Praca w niedzielę jest dozwolona w niektórych przypadkach. Kodeks pracy reguluje kwestie pracy w niedziele i święta, wskazując na dodatki i odbiór dni wolnych. Sprawdź, jakie dodatki a pracę w niedzielę przysługują i czy można odmówić pracy w niedzielę. 

Praca w niedziele i święta regulowana jest przepisami prawa w Kodeksie pracy. Dozwolona jest tylko w niektórych przypadkach, dlatego pracownikowi należy się wtedy dodatkowe wynagrodzenie za pracę w niedzielę lub wolne za pracę w niedzielę do odbioru w tygodniu pracy. Niedziele i święta to czas, kiedy pracownik może odpocząć, zregenerować się i nabrać sił. Kiedy pracodawca poprosi go o przyjście do pracy na podstawie na przykład godzin nadliczbowych (nadgodziny), pracownik podlega wtedy szczególnym regulacjom ustanowionym w kp. Ile wynosi wtedy jego wynagrodzenie? Co w przypadku niedziel niehandlowych? Co przysługuje pracownikowi wykonującemu pracę w niedzielę?

Z tego tekstu dowiesz się:

1. Co o pracy w niedziele i święta mówi Kodeks prac?
2. Jaka rekompensata przysługuje pracownikowi za pracę w te dni?
3. Jakie są dni ustawowo wolne od pracy?
4. Ile godzin w pracy w niedziele i święta trzeba przepracować?
5. Czy pracownik może wykonywać obowiązki służbowe w niedzielę niehandlową?

Kodeks pracy: praca w niedzielę i święta

Według art. 151 (10) Kodeksu pracy, praca w niedziele jest dopuszczalna tylko w kilku ściśle określonych przypadkach:

• w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
• w ruchu ciągłym;
• przy pracy zmianowej;
• przy niezbędnych remontach;
• w transporcie i w komunikacji;
• w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych;
• przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób;
• w rolnictwie i hodowli;
• przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w:
  – zakładach świadczących usługi dla ludności,
  – gastronomii,
  – zakładach hotelarskich,
  – jednostkach gospodarki komunalnej,
  – zakładach opieki zdrowotnej 6 i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych,
  – jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę,
  – zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku;
• w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta;
• przy wykonywaniu prac:
  – polegających na świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub urządzeń telekomunikacyjnych w rozumieniu przepisów prawa telekomunikacyjnego, odbieranych poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi, dni, o których mowa w art. 1519 § 1, są u niego dniami pracy.

Praca w niedziele – ile wolnego za pracę w niedzielę?

Praca w niedziele i święta określona jest również w art. 151 (11) Kodeksu pracy, gdzie znajduje się informacja o odpowiedniej rekompensacie za świadczenie pracy w te dni. Pracownikowi przysługuje wtedy możliwość odebrania dnia wolnego lub dodatkowe wynagrodzenie, czyli:

• dzień wolny za pracę w niedzielę – do odebrania w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli,
• dzień wolny za pracę w święto – do odebrania do końca okresu rozliczeniowego.

Wynagrodzenie za pracę w sobotę i niedzielę – ile wynosi?

Natomiast w przypadku dodatkowego wynagrodzenia, to zgodnie z art. 151 (1) kp, jeśli pracownik nie może odebrać dnia wolnego w powyżej wymienionych terminach, przysługuje mu dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w niedzielę. W tym przypadku mówimy o dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych. Jest to praca, którą zatrudniony wykonuje poza obowiązującymi go normami czasu pracy.

• Praca w sobotę – warto zaznaczyć, że sobota nie jest świętem. Zatem rozliczenie tego dnia wygląda nieco inaczej niż w przypadku niedziel. Pracownik, który zgodnie z o obowiązującym go grafikiem nie wykonuje pracy w soboty, może zostać do niej wezwany w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej lub szczególne potrzeby pracodawcy.  Za pracę w sobotę przysługuje dzień wolny. Niezależnie od tego, ile godzin w sobotę pracownik wykonywał pracę, wolne za pracę w sobotę dotyczy jednego, pełnego dnia (w zakresie dobowej normy pracy). Natomiast jeśli pracodawca nie ma możliwości udzielenia dnia wolnego, wówczas zatrudnionemu przysługuje pełne wynagrodzenie za 1 dzień pracy. Jeśli pracownik będzie w sobotę pracował więcej niż 8 godzin, to należy mu się dodatek do wynagrodzenia w wysokości 50% za każdą godzinę pracy.
• Praca w niedzielę – dodatek za pracę w niedzielę na podstawie art. 151 (1) kp wynosi 100% wynagrodzenia za każdą godzinę pracy. Stawka ustalana jest na podstawie wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania pracownika. Jeśli ten otrzymuje stałą stawkę, wówczas wynagrodzenie dzieli się przez liczbę godzin do przepracowania w danym miesiącu. Następnie wynik należy pomnożyć przez ilość godzin nadliczbowych.

Praca w niedziele i święta a dni ustawowo wolne od pracy

Według Ustawy z dn. 18 stycznia 1951 roku o dniach wolnych od pracy pracownik nie musi wykonywać swoich obowiązków służbowych w dni ustawowo wolne od pracy, jakimi są:

• Nowy Rok – 1 stycznia
• Święto Trzech Króli – 6 stycznia
• Pierwszy i Drugi Dzień Wielkanocy
• Święto Pracy – 1 maja
• Święto Konstytucji Trzeciego Maja – 3 maja
• Pierwszy dzień Zielonych Świątek
• Boże Ciało
• Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny/Święto Wojska Polskiego – 15 sierpnia
• Wszystkich Świętych – 1 listopada
• Święto Niepodległości – 11 listopada
• Pierwszy dzień Bożego Narodzenia – 25 grudnia
• Drugi dzień Bożego Narodzenia – 26 grudnia

Praca w niedziele i święta a godziny pracy

Pracownik, który pracuje w niedziele i święta nie jest zobowiązany do konkretnej liczby godzin spędzonych w pracy lub do pracy zmianowej. Te kwestie jednak powinien uzgodnić ze swoim pracodawcą. Zazwyczaj kwestie te uzgadniane są odpowiednio wcześniej, a pracownik dokładnie wie, od której godziny musi stawić się w pracy.

Praca w niedziele i święta – co z niedzielami niehandlowymi?

W niedziele niehandlowe obowiązuje zakaz handlu. Otwarte mogą być jedynie apteki, stacje benzynowe, sklepy na dworcu, kwiaciarnie, lodziarnie, cukiernie, piekarnie i sklepy z prasą plus małe osiedlowe sklepy, gdzie za ladą stanie tylko i wyłącznie właściciel. W związku z tym pracownik na ten czas ma wolne i nie musi przychodzić do pracy. Natomiast złamanie zakazu handlu grozi karą finansową do 100 tys. złotych.

Praca w sklepie w niedziele niehandlowe była przez pewien okres czasu możliwa, ponieważ wiele sklepów zdecydowało się na pełnienie funkcji placówki pocztowej. To pozwoliło na prowadzenie działalności również w niedziele niehandlowe. Zatem praca w niedzielę dla wielu pracowników stała się realna. Z tego powodu rząd przygotował nowelizację ustawy o ograniczeniu handlu w niedzielę. Sklepy, które wcześniej obchodziły zakaz handlu, obecnie nie mają takiej możliwości, nie jest już możliwa praca w niedzielę. Nowe przepisy wskazują, że klepy, które zdecydowały się na pełnienie funkcji placówki pocztowej, na mocy nowelizacji muszą wskazać ten rodzaj działalności jako dominujący. To oznacza, że miesięczne wpływy z działalności pocztowej sklepu powinny wynieść powyżej 50%. Oczywiście bardzo ciężko będzie wykazać taki wpływ sklepom, dla których prace pocztowe stanowią jedynie uzupełnienie.

Czy można odmówić pracy w niedzielę?

Jeśli pracodawca wyda zatrudnionemu polecenie stawienia się w pracy w niedzielę, pracownik niestety nie może mu odmówić. Jeśli mimo wydanego polecenia, pracownik zignoruje pracę tego dnia i nie przyjdzie do zakładu, wówczas może to zostać potraktowane jako nieusprawiedliwiana nieobecność w pracy. W przypadku braku porozumienia może w konsekwencji dojść nawet do zwolnienia dyscyplinarnego.

Czy praca w niedzielę jest obowiązkowa?

Niedziele i święta są w ustawie wskazane jako dni wolne od pracy. Dlatego pracownik nie ma obowiązku świadczenia pracy w te dni. Sytuacja inaczej wygląda u osób, których grafik jest skonstruowany w taki sposób, że praca w niedzielę stanowi normę. Jeśli pracownik jest zatrudniony w np. zakładzie produkcyjnym, gdzie nie może dojść do przerwania produkcji i zawrze z pracodawcą porozumienia dotyczące pracy w niedziele, wówczas musi się z niego wywiązywać. Przykładem systemu pracy, w  którym niedziele są traktowane jako pracujące, jest tzw. czterobrygadówka. Jednak mimo to pracodawca musi zapewnić pracownikowi wolną niedzielę przynajmniej raz na cztery tygodnie.