Urlop z powodu siły wyższej to stosunkowo nowy przywilej pracowników. Nieprzewidziane sytuacje mogą zdarzyć się w najmniej oczekiwanym momencie, uniemożliwiając wykonywanie obowiązków zawodowych. Dlatego Kodeks pracy przewiduje możliwość skorzystania z wyjątkowego urlopu. Siła wyższa to sytuacja, które pozwala pracownikom na szybkie i legalne uzyskanie zwolnienia od pracy w pilnych sprawach.
Wyobraź sobie, że dziecko pracownika nagle zachoruje i konieczna jest jego natychmiastowa opieka. Albo nagła awaria w domu wymaga natychmiastowej interwencji, a przełożony nie jest skłonny udzielić wolnego dnia. W takich przypadkach urlop z powodu siły wyższej staje się rozwiązaniem, które pozwala zachować prawa pracownicze i skupić się na sprawach najważniejszych. Jednak jego uzasadnienie oraz sposób udzielenia mają swoje konkretne reguły, których warto być świadomym.
Spis treści
Czym jest siła wyższa w kontekście Kodeksu pracy?
Siła wyższa to pojęcie, które od dawna funkcjonuje w polskim porządku prawnym, ale dopiero od 26 kwietnia 2023 roku znalazło bezpośrednie odniesienie w Kodeksie pracy. W przypadku zatrudnienia oznacza to nieprzewidziane okoliczności, które uniemożliwiają wykonywanie obowiązków służbowych. Zalicza się do nich pilne sprawy rodzinne spowodowane chorobą lub wypadkiem, gdy natychmiastowa obecność pracownika jest niezbędna.
Definicji siły wyższej nie znajdziemy wprost w przepisach, ale zgodnie z orzecznictwem to zdarzenie nadzwyczajne, nieprzewidywalne i niemożliwe do uniknięcia mimo zachowania należytej staranności. W praktyce może to być np. nagła hospitalizacja członka rodziny, dziecko pracownika nagle zachoruje, czy awaria domowa zagrażająca bezpieczeństwu.
Urlop siła wyższa – od kiedy obowiązuje i kto może skorzystać?
Urlop z powodu siły wyższej obowiązuje od 26 kwietnia 2023 roku i dotyczy wszystkich pracowników zatrudnionych na podstawie stosunku pracy. Pracownikom zatrudnionym na umowy cywilnoprawne, takie jak umowa zlecenie czy umowa o dzieło, urlop ten niestety nie przysługuje, ponieważ kodeks pracy ich nie obejmuje.
Z nowego uprawnienia mogą korzystać również funkcjonariusze służb mundurowych, takich jak policja, straż pożarną czy Służbę Więzienną. Pracownicy będący na niepełnym wymiarze czasu pracy mają prawo do proporcjonalnej liczby godzin urlopu.
Wymiar urlopu siła wyższa – ile płatny?
Wymiar urlopu wynosi 2 dni albo 16 godzin w skali roku kalendarzowego. Wybór sposobu jego wykorzystania zależy od wniosku pracownika i decyduje o tym pierwsza deklaracja w danym roku.
Za okres tego zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia. Podstawę wymiaru wynagrodzenia stanowi zmienne składniki wynagrodzenia, czyli pensja zasadnicza oraz premie i dodatki zmienne.
Jak obliczyć wynagrodzenie za urlop siła wyższa?
W przypadku urlopu z powodu działania siły wyższej należy obliczyć wynagrodzenie tak, jak za urlop wypoczynkowy, jednak ze zmianą dotyczącą składników zmiennych – bierze się pod uwagę tylko wynagrodzenie za miesiąc, w którym wystąpił urlop.
Przykładowo, jeśli pracownik otrzymuje 8000 zł wynagrodzenia i korzysta z 2 dni urlopu, to jego wynagrodzenie zostanie pomniejszone o 50% tych dni, czyli 8 000 / 22 dni robocze x 2 dni x 50% = 364 zł.
Wniosek o urlop siła wyższa – jak napisać?
Wniosek o urlop z powodu działania siły wyższej można złożyć w dowolnej formie, np. pisemnie, e-mailem lub SMS-em. Pracownik powinien go złożyć najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu, a pracodawca jest zobowiązany udzielić zwolnienia.
Przykładowa treść SMS:
„Szanowny Panie/Pani,
Zwracam się z prośbą o udzielenie urlopu z powodu siły wyższej w dniu [data]. Wystąpiły pilne sprawy rodzinne spowodowane [np. nagła hospitalizacja członka rodziny], które wymagają mojej obecności.
Z poważaniem, [Imię i Nazwisko]”
Wniosek o urlop z powodu siły wyższej: wzór PDF
Poniżej znajduje się wzór wniosku o urlop z powodu siły wyższej, który można wydrukować lub skopiować i uzupełnić elektronicznie w edytorze tekstów.
Pobierz: wniosek o urlop z powodu siły wyższej
…………………………
(miejscowość, data)
…………………………
…………………………
(oznaczenie pracownika)
…………………………
…………………………
(oznaczenie pracodawcy)
Wniosek o udzielenie zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej
Na podstawie art. 148(1) Kodeksu pracy zwracam się z prośbą o udzielenie mi zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej na czas …………… (dni/godzin*).
…………………………
(podpis pracownika)
*) niepotrzebne skreślić
Przykłady sytuacji uzasadniających urlop z powodu siły wyższej
Urlop ten nie może być wykorzystywany dowolnie, dlatego istotne jest, aby pracownik podał przyczynę jego wykorzystania. Przejawy siły wyższej to m.in.:
- nagła choroba dziecka lub bliskiej osoby wymagająca obecności pracownika,
- ciężka awaria w domu (np. zalanie mieszkania, pożar),
- kolizja drogowa powodująca konieczność pilnej interwencji,
- nieprzewidziane zdarzenie medyczne.
Nie należy mylić tego urlopu z urlopem wypoczynkowym, który można zaplanować z wyprzedzeniem, ani z urlopem na żądanie, który wykorzystywany jest z puli dni urlopu wypoczynkowego.
Czy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu siła wyższa?
Pracodawca nie może odmówić udzielenia zwolnienia od pracy, jeśli pracownik prawidłowo złoży wniosek najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu. W przypadku odmowy może zostać nałożona kara grzywny od 1000 do 30 000 zł.
Pracownik powinien jednak unikać nadużywania tego urlopu, gdyż w razie kolejnego powodu siły wyższej pracownik może zostać poproszony o udowodnienie zdarzenia.
Podsumowanie – ważne kwestie dotyczące urlopu siła wyższa
- Urlop siła wyższa od kiedy? Od 26 kwietnia 2023 r.
- Ile dni przysługuje? 2 dni lub 16 godzin rocznie.
- Czy jest płatny? Tak, w wysokości połowy wynagrodzenia.
- Jak zgłosić? Wniosek pracownika musi być złożony najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.
- Czy można go podważyć? Tak, w przypadku braku uzasadnienia. Uznane zostaje zdarzenie charakteryzujące się niemożliwością zapobieżenia
