Członkowie zarządu spółki to najwyżej postawieni przedstawiciele, którzy decydują o większości działań firmy. Rada nadzorcza jest organem, który może ich powołać, zawiesić, a nawet odwołać. Jakie są jej podstawowe funkcje i kto nie może zostać członkiem rady?
Funkcje rady nadzorczej w spółce są dość jasno określone. Członków rady nadzorczej obejmują bowiem ustalenia prawne i statutowe, które dotyczą przede wszystkim określeniu wpływu rady na działanie całej spółki. Rada nadzorcza pracuje poprzez podejmowanie uchwał, wydawania opinii oraz ocen na temat konkretnych sektorów działań przedsiębiorstwa lub spółki. Jak wygląda pełnienie funkcji członka rady nadzorczej? Jak prezentuje się odpowiedzialność członków rady nadzorczej? I czym właściwie jest sama rada nadzorcza?
Spis treści
Rada nadzorcza – czym jest i kto ją powołuje?
Rada nadzorcza to organ powołany do sprawowania nadzoru i kierowania w spółce akcyjnej, spółce komandytowo-akcyjnej oraz spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
Rada nadzorcza jest organem powoływanym przez walne zgromadzenie lub zgromadzenie wspólników, które powołuje przewodniczący rady nadzorczej i prowadzi nadzór nad działalnością spółki w tym nad działaniami w spółce akcyjnej i innych. Sprawdza także zgodność działania spółki z zapisami obecnymi w statucie spółki. Posiada wiele kompetencji, takich jak:
- powoływanie członków rady nadzorczej,
- odwoływanie członków zarządu,
- delegowanie członków rady nadzorczej
- zarządzanie finansami firmy
Członkowie rady nadzorczej są zazwyczaj powoływani na okres jednego roku (przy czym jedna kadencja nie może trwać dłużej niż 5 lat) i odwoływani przez walne zgromadzenie. Aby można było mówić o radzie nadzorczej, w jej skład muszą wchodzić przynajmniej 3 osoby, a w spółkach publicznych minimum 5 osób, którzy są powoływani i odwoływani przez walne zgromadzenie. Należy jednak pamiętać, że statut spółki może przewidywać inny sposób powołania lub odwoływania członków rady nadzorczej. Warto także nadmienić, że jeśli umowa spółki nie posiada innych zapisów, to każdy członek rady nadzorczej może wykonywać prawo nadzoru samodzielnie. Jednak można także wprowadzić wymów, aby na wykonanie innych ważnych czynności wymagane było uzyskanie zgody rady nadzorczej.
Kiedy musi powstać rada nadzorcza?
Powołanie rady nadzorczej w spółce jest konieczne w przypadku spółek prawa handlowego. Jednak które spółki muszą obsadzić członków w radzie nadzorczej?
- W spółce akcyjnej – jest to obowiązkowe w każdym przypadku.
- W spółce komandytowo-akcyjnej – w momencie, gdy w spółce znajduje się więcej niż 25 akcjonariuszy. Należy wtedy nadać uprawnienia rady nadzorczej jeszcze w trakcie tworzenia spółki – inaczej nie będzie możliwy wpis do Krajowego Rejestru Sądowego.
- W spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością.
Kto może zostać członkiem rady nadzorczej?
Członkiem rady nadzorczej spółek handlowych może zostać tylko osoba fizyczna, posiadająca pełnię praw publicznych. dodatkowe wymogi dla kandydatów są dość rygorystyczne. Jako członek rady nadzorczej może zostać powołana osoba:
- posiadająca co najmniej 5-letnie doświadczenie zawodowe,
- posiadająca wykształcenie wyższe (stopień minimum MBA),
- posiadająca certyfikaty CFA/ACCA//CIIA/CFF.
Kto nie może wchodzić w skład rady nadzorczej?
Kodeks spółek handlowych zawiera przepisy regulujące prawa do bycia członkiem rady nadzorczej spółki. Według jego zapisów w skład członków rady nadzorczej nie mogą wejść:
- członek zarządu,
- komplementariusz,
- zatrudniony w spółce główny księgowy,
- radca prawny,
- adwokat,
- kierownik oddziału,
- prokurent,
- likwidator spółki lub spółdzielni zależnej,
- pracownik komplementariusza.
Jest to związane z zakazem łączenia stanowisk (nie można zostać jednocześnie członkiem rady nadzorczej), który ma zastosowanie również do innych osób, które podlegają bezpośrednio członkowi zarządu lub likwidatorowi. Taki wyrok zapadł także w Sądzie Apelacyjnym w Krakowie 30 sierpnia 2019 roku (sygn. akt I Aga 376/18):
Uzasadnienie wprowadzenia zakazu łączenia oznaczonych stanowisk w spółce z funkcją członka rady nadzorczej wynika z dążenia do niedopuszczenia do połączenia funkcji nadzoru i zarządzania, dla zapewnienia efektywności i rzetelności wykonywania w spółce funkcji kontrolnych. Ma zapobiegać temu, by osoby i organy były jednocześnie oceniającymi i ocenianymi, nadzorującymi i nadzorowanymi. Kształtowany omawianym przepisem zakaz łączenia funkcji i stanowisk dotyczy przy tym nie tylko stosunków wewnętrznych w spółce, lecz także stosunków zewnętrznych. Obejmuje osoby sprawujące w spółce określone funkcje, prokurenta, wreszcie „pomocników” przy prowadzeniu spraw i reprezentacji spółki. Prowadzi to do wniosku, iż należy go wiązać nie tylko ze sferą prowadzenia spraw, lecz także ze sferą reprezentacji spółki, w tym dokonywania czynności prawnych.
Zadania rady nadzorczej
Członkowie rady nadzorczej zbierają się na posiedzeniach i decydują o wielu istotnych kwestiach związanych z reprezentowaną spółką. Kompetencje rady nadzorczej opierają się głównie o możliwość zwolnienia, powołania lub zawieszenia członków zarządu, zatwierdzenia planów działania spółki, ocenianiu sprawozdań finansowych, czy też nabywania nieruchomości. Do szczególnych obowiązków rady nadzorczej zaliczyć możemy także ocenę i sprawdzenie, czy sprawozdanie finansowe spółki jest zgodne z księgami i dokumentami oraz ze stanem faktycznym.
W wyjątkowych sytuacjach mogą być przedstawicielami spółki – np. kiedy wśród członków zarządu wywiąże się spór trudny do rozwiązania. Dodatkowo od każdego członka rady nadzorczej w spółce wymaga się zatwierdzania (bądź nie) planu działania spółki, analiza decyzji spółki oraz dokonywania rewizji stanu majątku spółki.
Co więcej, zgodnie z art. 395 § 4. Kodeksu spółek handlowych do kompetencji rady nadzorczej należy także sprawdzanie wszystkich dokumentów. Dokumenty spółki mogą być sprawdzane pod kątem zgodności ze stanem faktycznym lub analizy sprawozdań. Każdy członek zarządu może również żądać od pracowników złożenia dodatkowych wyjaśnień.
Rada nadzorcza w UE
Zasady Unii Europejskiej pozwalają zasiadać w radzie także bezpośrednim przedstawicielom pracowników. Dzięki temu interesy osób zatrudnionych mogą być reprezentowane na najwyższym szczeblu. To dzięki temu, że ich przedstawiciele mają wpływ na obecne oraz przyszłe ustalenia dotyczące strategii zarządzania kapitałem ludzkim.
