Urlop opiekuńczy to dodatkowe dni wolne dla pracownika, który musi zaopiekować się swoim dzieckiem lub innym członkiem rodziny. Aby otrzymać urlop opiekuńczy, trzeba spełnić dwie przesłanki. Sprawdź, jaki jest wymiar urlopu opiekuńczego, czy urlop opiekuńczy jest płatny i komu przysługuje.
W życiu zdarzają się różne sytuacje, a my musimy starać się połączyć je z pracą. Prawo nam to umożliwia. Mamy do dyspozycji opiekę na dziecko, urlop na żądanie, czy też dni urlopu okolicznościowego na narodziny dziecka, ślub, czy śmierć członka rodziny. Niedawno w życie weszły nowe przepisy dotyczące dodatkowego urlopu opiekuńczego. Dni wolne możemy przeznaczyć na udzielenie wsparcia nie tylko dziecku, ale i innym członkom rodziny. Więcej o nowym przywileju pracowniczym w dalszej części artykułu.
Spis treści
Urlop opiekuńczy
Urlop opiekuńczy to jedno z uprawnień pracowniczych gwarantowanych przez Kodeks pracy. Jest to stosunkowo nowe rozwiązanie. Pracownik może wziąć kilka dni wolnych od pracy po to, aby zaopiekować się członkiem rodziny. Regulacji na temat urlopu opiekuńczego należy szukać w art. 173 Kodeksu pracy. Zgodnie z treścią przepisu jest to urlop:
w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.
Komu przysługuje urlop opiekuńczy?
Urlop opiekuńczy przysługuje tylko pracownikom, więc osobom zatrudnionym na podstawie:
- w umowy o pracę;
- powołania;
- wyboru;
- mianowania;
- spółdzielczej umowy o pracę.
Niestety na urlop nie mogą liczyć osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych, czyli na umowie zlecenie, umowie o dzieło, czy o świadczenie usług. Zatrudniony może wykorzystać urlop opiekuńczy w dniach będących dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym grafikiem.
Urlop opiekuńczy na dziecko i innego członka rodziny
Urlop opiekuńczy można wykorzystać na dziecko, ale także i na innych członków rodziny. Chodzi tutaj o udzielenie wsparcia osobie, która wymaga opieki ze względów medycznych. Ustawa dokładnie określa, na jakiego członka rodziny można wziąć wolne. Są to syn, córka, matka, ojciec lub małżonka. Co więcej, przysługuje także na inną osobę zamieszkującą w tym samym gospodarstwie domowym.
Zatem podsumowując, na członków rodziny wymienionych w ustawie urlop opiekuńczy przysługuje niezależnie od tego, czy mieszkają wspólnie z pracownikiem. Natomiast, jeśli wsparcia wymaga inna bliska osoba, która mieszka z pracownikiem, np. konkubent, babcia, czy choćby współlokator, to także można wnioskować o urlop.
Ile jest dni urlopu opiekuńczego?
Należy jednak pamiętać, że urlop opiekuńczy jest zupełnie innym wolnym niż opieka na zdrowe dziecko do 14 roku życia. Oba uprawnienia działają niezależnie od siebie i rodzic może skorzystać z każdego z osobna. W ciągu roku kalendarzowego urlop opiekuńczy przysługuje 5 dni. Co istotne, niewykorzystane dni urlopu nie przychodzą na kolejny rok. Dlatego, nawet jeśli pracownik nie wykorzysta wszystkich pięciu dni, to w kolejnym roku także otrzyma do wykorzystania pięć dni urlopu opiekuńczego.
Jeśli pracownik zmieni pracę, po zakończeniu stosunku pracy otrzyma świadectwo pracy, w którym zostanie wyszczególniona liczba wykorzystanych dni urlopu. Dzięki temu kolejny pracodawca będzie wiedział, ile dni wolnych pracownik ma jeszcze do dyspozycji. Nie trzeba wykorzystać od razu wszystkich pięciu dni urlopu. Pracownik może oczywiście wykorzystać je ciągiem, lecz może również podzielić na pojedyncze dni wolne. Pięć dni urlopu przysługuje niezależnie od wymiaru etatu.
Nowy urlop opiekuńczy: 5 dni. Od kiedy?
Urlop opiekuńczy to stosunkowo nowe rozwiązanie, które wprowadzono nowelizację Kodeksu pracy uchwaloną 8 lutego 2023 r. Pracownicy mają prawo do urlopu opiekuńczego od końca kwietnia tego samego roku. Jest to sposób na zachowanie równowagi między życiem prywatnym i zawodowym. Polska musiała prowadzić rozwiązania, w celu dostosowania prawa krajowego do unijnej Dyrektywy UE 2019/1158.
Urlop opiekuńczy to niejedyne rozwiązanie w celu zapewnienia work-life balance, które zostało wprowadzone do Kodeksu pracy w ostatnim czasie. Pracownicy mają do dyspozycji także dodatkowe dwa dni zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej. Dyrektywa wprowadziła także nowe regulacje w kwestii urlopu ojcowskiego, czy urlopu rodzicielskiego.
Czy urlop opiekuńczy jest płatny?
Zgodnie z art. 80 Kodeksu pracy wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. Jednocześnie w przepisach w rozdziale 1a dotyczących urlopu opiekuńczego nie wskazano informacji o wynagrodzeniu za urlop opiekuńczy. Oznacza to, że za okres urlopu opiekuńczego pracownikowi nie przysługuje wynagrodzenie.
Jednocześnie okres urlopu wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Mimo to, bezpłatny urlop opiekuńczy wciąż stanowi duże wsparcie dla osób, które w celu opieki musiałyby wykorzystać swój urlop służący wypoczynkowi. To już jednak indywidualna sprawa pracownika, który musi przeanalizować stratę wynagrodzenia, potrzebę wsparcia i koszty ewentualnej opieki.
Urlop opiekuńczy a 2 dni opieki na dziecko
Jak już wyżej wspomniano, urlop opiekuńczy wprowadził nieco zamieszania w kwestię opieki nad dzieckiem. To za sprawą już istniejących dwóch dni opieki na dziecko do 14 roku życia. Ten rodzaj dni płatnych jest regulowany przez art. 188 Kodeksu pracy.
Jest to zwolnienie od pracy na opiekę nad zdrowym dzieckiem. Za te dni w przeciwieństwie do urlopu opiekuńczego przysługuje pracownikowi wynagrodzenie. Pracownik może wziąć pełne dwa dni wolnego lub rozłożyć i brać po kilka godzin wolnego, finalnie wykorzystując ich 16.
Wniosek o urlop opiekuńczy 5 dni
Tylko wniosek pracownika złożony na papierze lub elektronicznie stanowi podstawę do udzielenia mu urlopu. Pracownik powinien przekazać go pracodawcy najpóźniej na jeden dzień przed rozpoczęciem urlopu. Informacje o tym, jakie dane należy wskazać we wniosku, dokładnie określa art. 173 (1) §5. Kodeksu pracy. We wniosku wskazuje się:
- imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych;
- przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika;
- w przypadku członka rodziny – stopień pokrewieństwa z pracownikiem lub w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny – adres zamieszkania tej osoby.
Poniżej znajduje się przykładowy wzór wniosku o udzielenie urlopu opiekuńczego. Osoby, które biorą opiekę na członka rodziny, muszą wskazać we wniosku stopień pokrewieństwa. Jeśli wsparcie nie dotyczy członka rodziny, to wystarczy wpisać adres zamieszkania osoby, której udzielimy wsparcia lub opieki. To potwierdzi pracodawcy, że pomocy potrzebuje osoba, z którą prowadzimy gospodarstwo domowe.
Pobierz: wzór wniosku o udzielenie urlopu opiekuńczego (PDF)
……………………………………
(miejscowość, data)
……………………………………
(imię i nazwisko pracownika)
……………………………………
(stanowisko pracy)
Wniosek o udzielenie urlopu opiekuńczego
Na podstawie art. 173(1) K.p. proszę o udzielenie mi urlopu opiekuńczego w dniu/dniach ………….………, w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych mojej/mojemu…………………………………..(stopień pokrewieństwa/rodzaj relacji).…………………………………………………. (imię i nazwisko osoby wymagającej wsparcia lub opieki) zamieszkującej/zamieszkującego pod adresem……………….……………………………….(adres zamieszkania osoby wymagającej wsparcia lub opieki). Przyczyną konieczności zapewnienia wsparcia/opieki jest………………………………………………………………………….…………………………
………………………………………
(podpis pracownika)
Wyrażam zgodę
……………………………………..
(podpis przełożonego)
Czy pracodawca może odmówić udzielenia urlopu opiekuńczego?
Urlopu opiekuńczego udziela pracodawca na wniosek pracownika, lecz ma ograniczone możliwości odmowy. W trakcie urlopu opiekuńczego pracownik jest chroniony przed wypowiedzeniem stosunku pracy. Pracodawca nie może nawet prowadzić przygotowań w tym celu. Pracodawca nie może odmówić pracownikowi udzielenia urlopu opiekuńczego. Oczywiście pod warunkiem, że pracownik złożył wniosek poprawnie, w ustawowym terminie. Nie może także żądać dostarczenia przez niego dokumentacji medycznej osoby, na którą bierze dni opieki.
