Ławnik – zakres obowiązków. Czym zajmuje się ławnik?

Zakres obowiązków ławnika został ustalony prawnie. Pełni zadania zbliżone do zadań sędziego, lecz w rzeczywistości jest przedstawicielem społeczeństwa. Sprawdź, jaki jest zakres obowiązków ławnika i jak nim zostać. 

Choć mogłoby się wydawać, że sąd to miejsce pracy zarezerwowane wyłącznie dla prawników ze szczególnym wykształceniem i wieloletnim doświadczeniem, to rzeczywistość jest inna. Istnieje funkcja ławnika, która zakłada udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. Ławnik ma swoje prawa i obowiązki. Jakie?

Kim jest ławnik?

Funkcja ławnika jest określona przez ustawę Prawo o ustroju sądów powszechnych. Ławnik jest niezawisłym członkiem składu orzekającego sądu. Bierze udział w rozprawie jako przedstawiciel społeczeństwa. Bywa nazywany także sędzią społecznym. Na sali rozpraw zasiada nieopodal sędziego.

Kto może zostać ławnikiem?

Ławnikiem może być osoba, która:

• ma obywatelstwo polskie,
• korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
• cechuje się nieskazitelnym charakterem,
• ukończyła 30 lat,
• pracuje lub prowadzi działalność gospodarczą,
• nie ukończyła 70 roku życia,
• ma stan zdrowia pozwalający na pełnienie obowiązków ławnika,
• ma wykształcenie średnie lub średnie branżowe.

Jeśli rozprawa dotyczy prawa pracy, wówczas ławnik powinien mieć wiedzę w zakresie tego prawa. Droga do zostania ławnikiem zamknięta jest dla:

• pracujących w sądzie lub prokuraturze,
• będących w składzie organów, od których orzeczenia można żądać skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego,
• będących funkcjonariuszami policji i innych pracowników skupionych wokół przestępstw i wykroczeń,
• adwokatów i aplikantów, radców prawnych i aplikantów radcowskich,
• osób duchownych,
• żołnierzy w czynnej służbie wojskowej,
• funkcjonariuszy Służby Więziennej,
• radnych gminy, powiatu i województwa.

Co robi ławnik? Zakres obowiązków

Głównym obowiązkiem ławnika jest uczestnictwo w wyznaczonym posiedzeniu. Jego obowiązkiem jest także zapoznanie się z aktami sprawy. Ławnik może pełnić funkcję ławnika wyłącznie w jednym sądzie. W zakresie orzekania ławnicy są niezawiśli, podlegają Konstytucji i ustawom. Głos ławnika jest równoważny z głosem sędziego zawodowego. Nie może jednak wykonywać czynności sędziego poza rozprawą. Zanim ławnik przystąpi do swojej pracy i zacznie wykonywać swoje obowiązki, najpierw zapoznaje się z przepisami o ochronie informacji niejawnych. Musi również złożyć oświadczenie w tej sprawie. Zapoznaje się z informacjami niejawnymi tylko w zakresie, jaki jest niezbędny do tego, by mógł wykonać swoje obowiązki. Ławnik bierze udział w rozprawach do 12 dni w ciągu roku.

Do obowiązków niektórych ławników należy także skonstruowanie tak zwanej rady ławniczej. Mówi o tym artykuł 175 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych.

§  1. Ławnicy każdego sądu wybierają ze swego grona radę ławniczą, jej przewodniczącego i zastępców.

§  2. Do zadań rady ławniczej należy w szczególności podnoszenie poziomu pracy ławników i ich reprezentowanie oraz pobudzanie działalności wychowawczej ławników w społeczeństwie.

§  3. Minister Sprawiedliwości określi, w drodze rozporządzenia, sposób wyboru, skład i strukturę organizacyjną, tryb działania oraz szczegółowe zadania rady ławniczej, uwzględniając obligatoryjny charakter rady ławniczej jako samorządu ławniczego, reprezentującego ławników w danym sądzie, zakres współpracy z prezesem sądu, potrzebę uwzględnienia w jej strukturze przewodniczącego i zastępców oraz określenia ich zadań.

Jak zostać ławnikiem?

Wyborem ławników w sądach okręgowych i rejonowych zajmują się rady gminy. Wybór przebiega w głosowaniu tajnym. Ławnicy otrzymują zawiadomienie o wyborze, a kolejnym krokiem jest ślubowanie. Kandydatów na ławników zgłaszają prezesi właściwych sądów, stowarzyszenia oraz inne organizacje społeczne i zawodowe oprócz partii politycznych, a do tego 50 obywateli mających czynne prawo wyborcze. Aby zgłosić kandydata na ławnika, konieczne jest przygotowanie takich dokumentów jak:

• informacja z KRK,
• oświadczenie kandydata o nieprowadzeniu przeciwko niemu postępowania o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe,
• oświadczenie o niebyciu pozbawionym władzy rodzicielskiej,
• zaświadczenie lekarskie w sprawie stanu zdrowia,
• 2 zdjęcia zgodne ze standardami zdjęć dowodu osobistego.

Jeśli ławnik zostanie prawomocnie skazany za przestępstwo lub wykroczenie, wówczas jego mandat wygasa. Normalna kadencja ławników sądów okręgowych i rejonowych trwa 4 lata. Rada gminy może jednak sama odwołać ławnika na wniosek prezesa właściwego sądu, jeśli ławnik nie wykonuje swoich obowiązków, zachowuje się niewłaściwie, lub nie jest zdolny do wykonywania obowiązków ławnika.

Kandydat na ławnika przed osobą prezesa sądu składa ślubowanie. Brzmi ono następująco:

Ślubuję uroczyście jako ławnik sądu powszechnego służyć wiernie Rzeczypospolitej Polskiej, stać na straży prawa, obowiązki ławnika wypełniać sumiennie, sprawiedliwości wymierzać zgodnie z przepisami prawa, bezstronnie według mego sumienia, dochować tajemnicy prawnie chronionej, a w postępowaniu kierować się zasadami godności i uczciwości.

Wynagrodzenie ławnika – ile wynosi?

O powołaniu zawiadamia się jednocześnie pracodawcę zatrudniającego ławnika. Pracodawca zatrudniający ławnika musi zwolnić go od pracy na rzecz wykonywania czynności w sądzie. W trakcie zwolnienia od pracy ławnik zachowuje prawo do świadczeń pracowniczych z pominięciem wynagrodzenia. Podczas wykonywania obowiązków ławnik otrzymuje rekompensatę pieniężną. Ławnicy, którzy mieszkają poza siedzibą sądu, otrzymują diety i zwrot kosztów dojazdu. Jeśli rozprawa może trwać dłuższy czas, wówczas prezes sądu może wyznaczyć ławnika dodatkowego do rozprawy, a nawet dwóch ławników dodatkowych.

Rekompensata dla ławników wynosi 2,64% podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego. Przy czym za podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego uznaje się przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego. Wypłata rekompensaty jest regulowana ze środków Skarbu Państwa. Rekompensata przyznawana jest za jeden dzień pełnienia obowiązków ławnika. Ryczałt od kosztów dojazdu wynosi 0,25% podstawy wynagrodzenia zasadniczego sędziego, a więc ponad 12 zł.

Jakie są prawa ławnika?

Warto pamiętać, że ławnik jest funkcjonariuszem publicznym (podobnie jak prezydent RP, poseł, sędzia, czy funkcjonariusze służby więziennej). Jest zatem szczególnie chroniony na przykład w razie napaści, czy naruszenia nietykalności cielesnej. Osoby zajmujące stanowiska związane z funkcjami publicznymi muszą mieć bowiem zapewniony wyższy poziom bezpieczeństwa, ze względu na to, że

Jakie są zadania ławnika?

Ławnik powinien znać prawo, które reguluje funkcjonowanie osoby ławnika. Wymaga się od niego etycznego zachowania, moralności, przestrzegania prawa. Ławnicy podobnie jak sędziowie w czasie rozprawy mają na sobie togę, czyli strój urzędowy stanowiący atrybut władzy sędziowskiej. Głównym obowiązkiem ławnika jest znajomość sprawy. Ławnicy powinni dokładnie zapoznać się z aktami, lecz w zagadnienia sprawy wprowadza ich również sędzia.

Ławnicy mogą sporządzać notatki do sprawy. Często bywają także w sekretariatach wydziałów w celu dokładniejszego zapoznania się z dokumentami. Ławnik powinien znaleźć się na posiedzeniu wcześniej, by wspólnie omówić czynności procesowe, wyjaśnienia w sprawie. Nie jest jedynie słuchaczem i obserwatorem, powinien przyjąć postawę czynną. Mając wiedzę na temat danej sprawy, po szczegółowym zapoznaniu się z aktami, może brać udział w wyjaśnianiu spornych okoliczności, ustalaniu faktów, wyjaśnień, w ocenie wiarygodności zeznań. Ławnik otrzymuje głos od przewodniczącego składu orzekającego, który pozwala mu zadawać pytania świadkom, stronom i biegłym. Ławnik bierze udział w sprawach wielu kategorii. Przykładowo w razie pozwu do sądu pracy, gdzie bierze udział w ustaleniu istnienia stosunku pracy lub jego wygaśnięcia (musi więc mieć wiedzę z zakresu prawa pracy). Zapraszany jest także do spraw dotyczących stosunków rodzinnych, takich jak rozwód, separacja. Ławnicy występują również w sprawach karnych w przypadku zbrodni.

Dla kogo praca ławnika?

Praca ławnika nie należy do najłatwiejszych. Choć ostatecznie to nie on wydaje wyrok, to jednak jego zdanie ma duże znaczenie. Jest to bowiem osoba, która powinna także dawać coś od siebie do sprawy i wprowadzać dodatkową perspektywę. Warto jednak pamiętać, że zadania stawiane przed ławnikiem to często duże obciążenie psychiczne. Udział w sprawach sądowych – szczególnie karnych – wiąże się często z bardzo trudnymi sytuacjami, naznaczonymi cierpieniem ludzkim. W tym wypadku nie każdy jest w stanie udźwignąć takie doświadczenia. Dodatkowo ławnik musi dokładnie zapoznać się z aktami sprawy, w których może nie brakować drastycznych opisów i zdjęć. W przypadku spraw rodzinnych i związanych z prawem pracy z kolei mogą pojawić się zawiłości prawne, które trudno będzie jednoznacznie rozwikłać. Wymaga to skupienia, skrupulatności i logicznego myślenia. Ławnik powinien mieć także silny charakter i być odporny na manipulacje oraz wpływy zewnętrzne.