Ostracyzm to praktyka wykluczenia wywodząca się ze starożytnej Grecji. Niestety tego typu samosąd nie odszedł w zapomnienie i można się z nim spotkać we wszystkich grupach społecznych. To także częste zjawisko w pracy. Wiele osób doświadcza tego rodzaju zachowań nie tylko od współpracowników, ale nawet od osób na wyższym stanowisku. Na czym dokładnie polega ostracyzm w środowisku pracy?
Nieprzyjemne zachowania, brak sympatii i czy ostentacyjna cisza jak wchodzisz do pomieszczenia. Czy zdarzyło Ci się paść ofiarą takich zachowań? Jeśli tak to prawdopodobnie dotkną Cię ostracyzm społeczny. Sytuacja ta nie jest ciekawa i sprawia, że osoba, którą dotyka, coraz bardziej traci poczucie własnej wartości i zamyka się na kontakt społeczne. Coraz częściej zaczynasz myśleć, że to z Tobą coś jest nie tak? W końcu jeśli cały zespół podchodzi do Ciebie w taki sposób, to coś musi być na rzeczy. Jednak takie rozumowanie nie zawsze jest prawdą, a Ty sam mogłeś paść ofiarą ostracyzmu. Co dokładnie oznacza ten termin? Jak poradzić sobie z ostracyzmem w miejscu pracy? I najważniejsze – jak go rozpoznać?
Spis treści
Co to jest ostracyzm?
W starożytnej Grecji, na skorupach jaj wydrapywano nazwiska osób, które miały zostać skazane na wygnanie. Był to rodzaj społecznego sądu dokonywanego z pominięciem prawdziwych procesów sądowych. Dzisiaj co prawda nie używa się skorupek, ale bliźniaczo podobne wykluczanie z grup społecznych ciągle ma miejsce. Ostracyzm to umówione ignorowanie i wykluczanie z towarzystwa konkretnych osób. Zazwyczaj celem jest członek grupy społecznej, który w jakimś stopniu naraził się pozostałym. Jakich grup dotyczy samosąd wykluczenia? Dosłownie wszystkich. Grupy znajomych, szkoła, praca, kościół. Nie ma środowiska odpornego na konflikty. Sam ostracyzm jest uznawany za jedną z najbardziej dotkliwych form mobbingu w pracy. Działanie wszyscy na jednego stawia osobę wykluczoną w sytuacji przytłaczającej i trudnej do rozwiązania. Ciągłe poczucie bezsilności może doprowadzić do poważnych problemów psychicznych.
Według definicji zawartej na portalu Spokojwglowie.pl:
Ostracyzm społeczny można uznać za formę izolacji człowieka od innych osób, ale z tą różnicą, że zdarza się to komuś, kto wcześniej był częścią jakiejś grupy, był dostrzegany, podziwiany. Najczęściej takie wykluczenie dotyczy kogoś, kto był dobrze związany z ludźmi i z jakiegoś powodu nagle został całkowicie z niej usunięty. Ostracyzmy społeczny to coś niezwykle szkodliwego, ponieważ ludzie na ogół mają potrzebę życia z innymi osobami, wymiany doświadczeń i uczenia się od innych. (…) Przez długi czas określenia ostracyzm używano głównie do osób, które kiedyś były sławne i które z czasem zostały zapomniane przez media i opinię publiczną. Chociaż jego użycie bardziej wiązano z celebrytami, prawda jest taka, że może przytrafić się także zwykłym osobom.
Czym jest mobbing?
Kodeks pracy definiuje pojęcie mobbingu, nie pozostawiając złudzeń, że ostracyzm jest jedną z jego form:
Art. 94 3 Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Pracodawca lub inna osoba, która zauważy mobbing w swojej firmie, powinna jak najszybciej podjąć działania zwalczające. Jest to bowiem zjawisko niezwykle groźne, które oddziaływuje na psychikę ofiary i może powodować depresję bądź inne dolegliwości. Mobbing w niektórych swoich fazach może przyjmować właśnie formę ostracyzmu. Należy pamiętać, że mobbing jest karalny, a odpowiedzialne za niego osoby powinny ponieść konsekwencje.
Kodeks pracy, czyli prawa pracownika w jednym miejscu
Powody wykluczenia
Jak można się domyślić, powodów jest tak dużo, jak ludzi. Każde zachowanie może być powodem do wykluczenia kogoś z grupy. Wypada zacząć od kreowania w biurze atmosfery wsparcia, a nie przesadnej rywalizacji. Nowy pracownik nie musi zrobić czegoś złego. Wystarczy mieć na tyle wysokie kompetencje, że reszta zespołu poczuje się zagrożona.
Następny przykład? Wiele firm stawia na zatrudnianie ludzi z polecenia. Dzięki temu mogą zaoszczędzić sporo pieniędzy, ponieważ istnieje większa szansa, że nowa osoba stanie na wysokości zadania. Wyobraźmy sobie, że to ktoś na stanowisku kierowniczym polecił zatrudnienie pracownika. Inni członkowie zespołu mogą postrzegać to jako robienie kariery przez “kolesiostwo”. Potem z jakiegoś powodu nowy pracownik nie jest zapraszany na żadne wyjścia integracyjne.
Pozostajemy przy tematach kierowniczych. Jeden z członków zespołu popadł w konflikt z osobą na wysokim stanowisku. Nawet jeśli pracownik nie zachował się nie fair w stosunku do innych, może zostać wykluczony z obawy o wspieranie buntownika.
Podsumowując, każdy powód do wykluczenia jest tak samo dobry – a raczej zły.
Nepotyzm w pracy – jak go rozpoznać?
Pierwsze oznaki ostracyzmu
Po pierwsze trzeba odróżnić celowe wykluczenie kogoś od zwykłej wstydliwości związanej z podejściem do nowej osoby w pracy. Jeśli nie odczuwa się otwartej wrogości ze strony starszych stażem pracowników, może warto dać sobie trochę czasu na przekonanie do siebie innych. Jeżeli jednak po jakimś czasie sytuacja się pogorszyła – to pierwszy znak, że działania współpracowników są celowe.
Pracownik narażony na tego typu mobbing związany z ostracyzmem czuje się wyobcowany i nie jest w stanie nawiązać koleżeńskich stosunków z resztą zespołu. Nie zaprasza się go na żadne imprezy pracownicze, ignoruje jego istnienie, a kiedy wchodzi do pomieszczenia, rozmowy ucichają.
Taka sytuacja jest wyniszczająca i po jakimś czasie osoba mobbingowana może stracić pewność siebie i zapał do pracy. Zazwyczaj do biura przychodzi się codziennie, wystarczy sobie wyobrazić, że przed jego wejściem odczuwamy przygnębienie i strach. Takie warunki mogą bardzo źle wpłynąć na zdrowie psychiczne osoby mobbingowanej.
Ostracyzm a możliwe konsekwencje
Człowiek reaguje na ignorowanie i wykluczenie nawet gorzej niż na otwarty konflikt. Teoretycznie nikt go nie atakuje, więc nie ma się przed czym bronić. Sytuacja, w której nikt nie chce przebywać w jego towarzystwie, jest bardzo depresyjna i przytłaczająca. Nie można się dziwić, że bardzo źle wpływa na zdrowie psychiczne.
Wykluczony pracownik zacznie wątpić w siebie, swoje kompetencje i zdolność do pracy. Nierzadko może nabawić się nerwicy, załamania nerwowego albo depresji. To poważne choroby, które często nazywane są schorzeniami XXI wieku, ponieważ jednym z czynników, który wywołuje te zaburzenia, jest długotrwały stres wywołany np. ciągłe problemy w pracy. Skutki ostracyzmu ofiara odczuwanie nie tylko w pracy, ale przenosi się to także na życie prywatne.
Mobbing w pracy – nie pozwól łamać swoich praw
Nienawidzę swojej pracy! Co zrobić w takiej sytuacji?
Jak walczyć z mobbingiem?
Przede wszystkim skutecznie i zawsze. Nie wolno dawać przyzwolenia na żadne formy mobbingu w pracy. Takie sytuacje nie mogą mieć miejsca i nawet jeśli nie uda się na własną rękę, zawsze można poprosić o pomoc.
Art. 943 Kodeksu pracy pokazuje co zrobić w ostateczności:
§ 3. Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
§ 4. Pracownik, który wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.
§ 5. Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie z podaniem przyczyny, o której mowa w § 2, uzasadniającej rozwiązanie umowy.
