Urządzenie do badania prawdomówności, powszechnie znane jako wariograf analizuje reakcje organizmu, co pomaga w ocenie tego, czy ktoś mówi prawdę, czy jednak próbuje coś ukryć. Choć urządzenie głównie kojarzy się z jego wykorzystaniem w kryminalistyce i kryminologii, to badaniu można się poddać za odpowiednią opłatą. Ile kosztuje badanie wariografem? Czy da się go oszukać?
Już od wczesnych lat życia jesteśmy uczeni, że kłamstwo jest złe i ma “krótkie” nogi”, w związku z czym zawsze prędzej, czy później wyjdzie na jaw. Dorastając, doświadczamy jednak sytuacji, które często zmuszają nas do kłamstw, aby np. kogoś nie urazić. Jednak pochwalenie czyjejś fryzury, która wcale się nam nie podoba to jeszcze nie zbrodnia. Czasem ludzie chcą ukryć znacznie poważniejsze sprawy, które mogłyby ich narazić na odpowiedzialność karną, czy zdyskwalifikować w rekrutacji na określone stanowiska. Nie jesteśmy w stanie sprawdzić, o czym myśli dana osoba, w którym momencie kłamie. Jednak na podstawie reakcji organizmu, możemy ocenić prawdopodobieństwo kłamstwa. Pomóc w tym może urządzenie do badania prawdomówności.
Spis treści
Urządzenie do badania prawdomówności – wariograf. Co to jest?
Przez tysiące lat ludzie poszukiwali sposobu, który pozwoliłyby ocenić, czy ktoś mówi prawdę, czy kłamie. Konsekwencją tych poszukiwań były pomysły, które dziś mogłyby się wydawać absurdalne. Finalnie jednak udało nam się odkryć urządzenie zdolne do badania prawdomówności. Kluczowe znaczenie ma w tym reakcja organizmu na różne symptomy pobudzenia emocjonalnego.
Pierwsze urządzenie umożliwiające jej badania powstało pod koniec XVIII wieku. Z kolei pierwszy wariograf na początku XIX wieku. Urządzenie przez lata było udoskonalane, dzięki czemu dziś jest szeroko stosowane w wielu dziedzinach życia. Urządzenie do badania prawdomówności, jakie znamy dzisiaj to tzw. wariograf, czy też wykrywacz kłamstw. Urządzenie służy do analizy tego, które pytania wywołują u badanego określoną reakcję emocjonalną.
Te reakcje pomagają odkryć emocje towarzyszące człowiekowi podczas udzielania odpowiedzi. Za pośrednictwem urządzenia możemy sprawdzić, czy dana osoba mówi prawdę. Jednak warto zaznaczyć, że nie jest to prawdziwy wykrywacz kłamstw, a urządzenie nie jest nieomylne. Zwiększa jednak prawdopodobieństwo oszacowania prawdy.
Na czym polega badanie wariografem?
Nasze ciało reaguje na emocje. Dlatego, gdy czegoś doświadczamy, coś nam się przypomina, bierzemy udział w dyskusji, to nasze ciało także na to reaguje właśnie pod wpływem emocji. Urządzenie do badania prawdomówności wychwytuje i rejestruje zmiany psychofizyczne organizmu badanej osoby. Emocje pojawiają się w momencie, gdy badany usłyszy pytanie. Badanie wykonuje poligrafer, który zajmuje się także analizą danych odbieranych przez urządzenie. Aby badanie było miarodajne, osoba badana musi się mu poddać dobrowolnie i współpracować z poligraferem.
Osobie badanej zakładane są czujniki mierzące zmiany oddechu, ciśnienie krwi, tętno, czy przewodnictwo skóry. Urządzenie dokonuje pomiaru właśnie takich wskaźników ze względu na to, w jaki sposób organizm reaguje na kłamstwa. Kiedy człowiek kłamie, można zaobserwować przyspieszenie oddechu, wzrost ciśnienia krwi, czy wzmożoną potliwość. Człowiek nie jest w stanie zapanować nad tymi reakcjami, ponieważ za nie odpowiada nerwowy układ wegetatywny. Wariograf zapisuje odruchy ciała, lecz to dopiero poligrafer może je odpowiednio zinterpretować.
Dlatego samo urządzenie nie jest typowym wykrywaczem kłamstw. Za pomocą wariografu możemy na przykład sprawdzić, czy dana osoba brała udział w jakimś zdarzeniu. Gdy badacz zada pytanie w związku ze zdarzeniem, które wywołuje silne emocje, to organizm badanego na nie reaguje. Rejestrowane przez urządzenie do badania prawdomówności dane mają postać kolorowego wykresu.
Jak wygląda badanie wariografem?
Proces przeprowadzania badania zaczyna się już od odpowiedniego przygotowania miejsca. Temperatura w pomieszczeniu powinna być stała, aby nie zakłamywać rejestru potliwości ciała. Na ciele badanego umieszcza się czujniki, które nie mogą się przemieszczać. Należy zapewnić przestrzeń, która nie będzie generowała dodatkowych bodźców. Każdy nieplanowany dźwięk mógłby wpłynąć na reakcje badanego. Nic nie może go rozpraszać. W trakcie badania nikt nie powinien wchodzić do pomieszczenia, ponieważ to także mogłoby zaburzyć wyniki. Przestrzeń powinna zapewniać ciszę i spokój.
Przebieg badania obejmuje wstępne omówienie tematu, którego dotyczy badanie. Należy także dokładnie przeanalizować dane zdrowia badanego, ponieważ choroby mogą wpływać na jego reakcję i fałszować wyniki. Osobę, która ma wziąć udział w badaniu, należy dokładnie poinformować o procesie badania i tym, jak w ogóle działa urządzenie do badania prawdomówności. Na rzecz testów przygotowuje się specjalny zestaw pytań. Kluczową część badania obejmuje zadawanie pytań badanemu.
Zadawanie pytań
Badanie polega na zadawaniu pytań osobie podłączonej do czujników. Badany zna pytania, jakie zostaną mu zadane. To ważne, ponieważ, to nie element zaskoczenia ma powodować jego reakcje emocjonalne, a samo zmuszenie organizmu do kłamania. W czasie samego badania pada ok. 10 konkretnych pytań dotyczących przeszłości lub teraźniejszości.
Pytania nie powinny dotyczyć uczuć badanego ani jego poglądów, czy planów na przyszłość. Ważne, aby koncentrowały się na konkretnej czynności, na przykład tym, czy badany coś zrobił. Zadawane są dwa rodzaje pytań: krytyczne i kontrolne. Krytyczne dotyczą właśnie konkretnej czynności, natomiast kontrolne sprawdzają reakcje badanego. W tym celu można badanego na przykład poprosić o to, aby celowo skłamał, dzięki czemu uzyskujemy obraz jako reakcji na kłamstwo. Zadawane są także pytania neutralne, które nie są związane z badaną sprawą, lecz także pomagają nam zrozumieć reakcje badanego w sytuacji, gdy nie kłamie. Następnie można porównać jego reakcje w różnych sytuacjach.
Pomiary reakcji fizjologicznych
Mierzeniem reakcji zajmują się czujniki. Dane, które zbierają, ukazują się na wykresie widniejącym na ekranie komputera lub kartce. Badanie wariografem potrafi trwać długo, dlatego trzeba robić przerwy w trakcie zadawania dłuższych pytań. Wyniki sfałszować może choćby zmęczenie badanego. Po przeprowadzeniu badania, wykwalifikowana osoba zajmuje się interpretacją uzyskanych wyników. Na ich podstawie tworzy się raport. Przy prawidłowo przeprowadzonym badaniu prawdopodobieństwo zgodności wyników jest wysokie i sięga niema 98%.
Wyniki badania wariograficznego
Ostatni etap działań to omówienie wyników badania. Krzywe reakcji fizjologicznych badanego nie zawsze są w pełni czytelne. Osoba odpowiedzialna za interpretację danych musi być doświadczona. Zwykle bierze pod uwagę wiele innych elementów niż tylko sam wynik badań. Kluczowa jest motywacja badanego, rezultat, jakiego oczekuje po badaniu i właśnie stan jego zdrowia. Po badaniu formułowane są wnioski w sprawie ewentualnego kłamania przy konkretnych pytaniach. Oczywiście ekspert nie stwierdza jednoznacznie, że badany skłamał lub powiedział prawdę, lecz wskazuje na reakcje fizjologiczne, które mogą wskazywać na brak prawdomówności.
Zastosowanie urządzenia
Badanie wariografem kojarzy się głównie z kryminalistyką, ponieważ to właśnie przestępcy mają powody, by kłamać, chcąc uniknąć odpowiedzialności karnej. Jednak to niejedyne zastosowanie wariografu. Po badanie coraz częściej sięgają także osoby prywatne i firmy. To sposób na zbadanie wierności małżeńskiej, rozwiązanie konfliktów rodzinnych, czy zbadanie lojalności pracowników. Wciąż jednak to przede wszystkim organy ścigania wykorzystują wariograf jako narzędzie kryminalistyczne. Badanie wariograficzne wykorzystywane jest w procesach sądowych. Pomaga ustalić, czy ktoś dokonał jakiegoś czynu, służy np. do sprawdzania występowania korupcji.
Czy da się oszukać wariograf?
Kłamanie wywołuje reakcje organizmu, które bardzo trudno jest ukryć. Jak już wyżej wspomniano, wiarygodność urządzenia do badania prawdomówności jest dosyć wysoka, przekracza 90%. Zatem oszukanie wariografu może stanowić duże wyzwanie. Badani często myślą, że mogą wpłynąć na reakcje swojego organizmu, lecz umiejętna manipulacja reakcją układu nerwowego nie jest łatwa. Osoby, które próbują wpływać na wyniki, mogą po prostu testu nie zaliczyć.
Osoby, które zajmują się przeprowadzaniem badania, są w stanie zauważyć, że ktoś próbuje wpłynąć na jego wyniki. Celowe napinanie mięśni, udawanie stresu łatwo jest zaobserwować doświadczonej osobie. Wymuszone reakcje także inaczej obrazują się w raporcie niż te prawdziwe. Zatem nie każde badanie wariografem będzie wiarygodne i rzetelne. Wiele zależy od osoby, która bierze w nim udział. Po stronie organizatorów badania leży natomiast przygotowanie badanego i przestrzeni do badań, która będzie miała jak najmniejszy wpływ na ewentualne zakłócenia.
Badanie wariografem – cena
Dokładna cena badania wariografem uzależniona jest od badanej sprawy. Przeprowadzaniem badań zajmują się pracownie badań poligraficznych znajdujące się na terenie różnych miast. Tylko specjalista może przeprowadzić takie badanie. Koszt badań prywatnych zaczyna się od ok. 1500 zł. Badania do celów procesowych są droższe, od ok. 3000 zł do niemal 6000 zł.
Przeciwwskazania do badania wariografem
Warto pamiętać, że nie zawsze badanie wariografem będzie możliwe. Nie każdego człowieka można zbadać. Istnieje szereg przeciwwskazań, które to uniemożliwiają. Przede wszystkim są to choroby i zaburzenia psychiczne. Przeciwwskazanie stanowi aktywna psychoza, zaburzenia rozwojowe, czy demencja. Nie bada się także osób pod wpływem narkotyków, alkoholu i innych substancji psychoaktywnych. Wszelkie zaburzenia neurologiczne, takie jak zespół Parkinsona, czy epilepsja także stanowią przeciwwskazania do badania.
Nie bada się także osób ze stwierdzonym upośledzeniem umysłowym, chorych na niektóre choroby układu krążenia i oddychania. Przeciwwskazanie może stanowić także chwilowe przeziębienie, gorączka, czy bóle i ogólne złe samopoczucie. Przed przeprowadzeniem badania należy także skonsultować się z badanym, aby dopytać o przyjmowane leki, które mogłyby wpłynąć na brak możliwości przeprowadzenia badania.
Czy badanie wariografem jest wiarygodne?
Badanie wariograficzne jak najbardziej jest wiarygodne. Warto jednak pamiętać, że urządzenie także stale ewoluuje, pojawiają się wariografy nowej generacji. Obecnie są to już urządzania cyfrowe, a nie takie, jakie znamy z filmów, w których to wykres powstaje na kartce. Skuteczność wariografu przy dobrze wykonanym badaniu wynosi ponad 95%. Ważne, aby badanie przeprowadziła osoba wykwalifikowana, która posiada duże doświadczenie i umiejętności oraz zna się na metodyce badań, jest obiektywna w ich interpretacji.
