Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarek – przepisy, zasady i kodeks etyki

Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarek rodzi obawy przed podjęciem pracy. Troska o cudze życie sama w sobie powoduje stres, lecz wizja surowej kary w razie nieumyślnego przewinienia potęguje uczucie lęku. Dowiedz się, jakie regulacje narzuca ustawa o odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek i położnych oraz czym jest etyka zawodowa pielęgniarki.

Pielęgniarka i położna to tzw. zawody samodzielne. Pielęgniarka jako osoba, której praca polega na wykonywaniu w dużej mierze poleceń lekarza, także ma prawo do podejmowania własnych decyzji w zakresie opieki nad pacjentem. Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarek jest zatem zbliżona do tej, jaką ponosi lekarz. Osoby, które zastanawiają się, nad tym, jak zostać pielęgniarką lub położną, w pierwszej kolejności muszą się zastanowić, czy gotowe są przyjąć taką odpowiedzialność.

Jaka jest odpowiedzialność zawodowa pielęgniarki?

Zawód pielęgniarki często jest bagatelizowany, ze względu na wyższą pozycję lekarza. Niewiele osób jednak wie, że pielęgniarka nie tylko może sama podejmować decyzje, ale w niektórych przypadkach nawet odmówić lekarzowi wykonania jego poleceń. Własna inicjatywa, podobnie jak w przypadku lekarza, może zakończyć się błędem. Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarek i położnych w przypadku podjęcia błędnej decyzji jest identyczna jak lekarza. 

Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarki w sytuacji popełnienia błędu

Pielęgniarki i położne za swoje błędy odpowiadają przed sądem oraz rzecznikiem odpowiedzialności zawodowej. Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarki dotyczy złamania norm wykonywania zawodu, naruszenia regulacji zawodu pielęgniarki i położnej, oraz zasad, jakie narzuca Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki.

Konsekwencje błędu pielęgniarki

Pielęgniarka lub położna, która popełniła błąd, może się spotkać z:

• upomnieniem, 
• naganą, 
• zakazem pełnienia funkcji kierowniczych w zakładach służby zdrowia do 5 lat,
• zawieszeniem praw wykonywania zawodu od 6 miesięcy do 3 lat, 
• całkowitym pozbawieniem praw do wykonywania zawodu.

Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarek a prawo

Wobec pielęgniarki może zostać wszczęte postępowanie karne, jak i cywilne. Odpowiedzialność karną pielęgniarki wyznacza rozdział XIX „Przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu” Kodeksu karnego z 1997 r. oraz ustawa o samorządzie pielęgniarki i położnej z dn. 1.07.2011 rozdział VI – odpowiedzialność zawodowa. W przypadku naruszeniu prawa do świadczeń zdrowotnych pacjent ma prawo wnieść sprawę do sądu powszechnego. Co grozi pielęgniarce? Odpowiedzialność karna, cywilna, pracownicza i zawodowa. 

Chcesz zostać pielęgniarką? Dowiedz się jak napisać podanie o pracę pielęgniarki

Odpowiedzialność zawodowa pielęgniarki i położnej a Kodeks karny

Działania pielęgniarki lub położnej w kilku przypadkach mogą podlegać przepisom Kodeksu karnego. Konkretnie:

• 155 K.k.: „Kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.
• 156 § 1 i 2 K.k.: „Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia, lub innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej albo znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.
• 157 § 1, 2 i 3 K.k.: „Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”.
• 160 § 1, 2 i 3 K.k.: „Kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Jeżeli na sprawcy ciąży obowiązek opieki nad osobą narażoną na niebezpieczeństwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku”.
• 162 § 1 K.k.: „Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”.

Gdy pacjent doszuka się znamion złamania prawa, musi złożyć zawiadomienie na policji lub bezpośrednio do prokuratury. Skutkiem będzie wszczęcie postępowania karnego wobec pielęgniarki bądź położnej. O wyroku decyduje sąd po uzyskaniu aktu oskarżenia i zbadaniu sprawy.

Cywilna odpowiedzialność zawodowa pielęgniarki

Pielęgniarce grozi także odpowiedzialność majątkowa. Polega ona na naprawieniu szkody majątkowej, którą poniósł poszkodowany w wyniku zaniedbań pielęgniarki lub położnej. Aby pociągnąć pielęgniarkę do odpowiedzialności za błąd medyczny, należy wskazać, że:

• doszło do powstania szkody na zdrowiu lub życiu pacjenta, 
• zaniedbanie było konsekwencją działania niezgodnego z wiedzą i sztuką medyczną, 
• szkoda na zdrowiu lub życiu pacjenta ma związek z niewłaściwym działaniem pielęgniarki. 

Odpowiedzialność majątkowa jest wypłacana z polisy OC. Polisę musi obowiązkowo posiadać każdy członek personelu medycznego. Dzięki niej pielęgniarka i położna nie odpowiada za błędy własnym majątkiem. 

Dowiedz się jak napisać życiorys. CV pielęgniarki jest równie ważne, co list motywacyjny! 

Kiedy odpowiedzialność zawodowa pielęgniarki i położnej jest ograniczona?

• Gdy pielęgniarka jest zatrudniona na umowie o pracę, za jej błędy medyczne odpowiada pracodawca (szpital bądź przychodnia), 
• gdy pielęgniarka lub położna pracuje „na kontrakcie” ze szpitalem czy przychodnią, to za jej błędy odpowiada ona sama oraz placówka solidarnie ponosząc odpowiedzialność. 

Odpowiedzialność i etyka zawodu pielęgniarki a samorząd

Pielęgniarki i położne stanowią zawód posiadający własny samorząd zawodowy. Obowiązkowo muszą przynależeć do samorządu. Organizacja ta zajmuje się prowadzeniem postępowań odpowiedzialności zawodowej. Powołany został także rzecznik odpowiedzialności zawodowej i sąd pielęgniarek i położnych. Rzecznik dogłębnie bada okoliczności popełnionego przewinienia. Jest obiektywny i ma prawo wszcząć postępowanie wyjaśniające, a nawet wydać postanowienie o odmowie wszczęcia. W razie odmowy pokrzywdzony może złożyć zażalenie. 

Samorząd zajmuje się dbaniem o odpowiednie wykonywanie zawodu pielęgniarek i położnych, ustalaniem zasad, jakie narzuca Kodeks etyki pielęgniarki i standardów zawodowych oraz prowadzeniem postępowań w zakresie odpowiedzialności.

Przykłady błędów pielęgniarek

Do najczęstszych błędów należą:

• podanie niewłaściwego leku, 
• źle dobrana temperatura w inkubatorze, 
• błędne podanie zastrzyku.

Jeśli szukasz zatrudnienia na terenie Białegostoku, to nie mogłeś lepiej trafić! GoWork.pl zebrał najlepsze oferty w zakładce praca: Białystok

Kodeks etyki pielęgniarki i położnej

Jak można przeczytać na stronie Ministerstwa Zdrowia, zawód pielęgniarki może wykonywać osoba wykazująca nienaganną postawę etyczną. Ale co to właściwie znaczy? Zawód ten reguluje tzw. Kodeks etyki zawodowej pielęgniarki i położnej. Jest to zbiór zasad, które określają prawidłowe zachowanie pielęgniarek i położnych. W razie ich naruszenia mogą one zostać pociągnięte do odpowiedzialności. Szczególnie w kwestii naruszenia przepisów udzielenia pomocy medycznej, respektowania praw pacjenta czy prowadzenia jego dokumentacji.

Etyka zawodu pielęgniarki – podstawowe cechy

Cechy Kodeksu zakładają, że etyka pielęgniarki polega przede wszystkim na jej podejściu do pacjenta. W Kodeksie znajdziemy informacje o sposobie udzielania przez pielęgniarkę świadczeń, przekazywaniu informacji, czy respektowania poglądów pacjenta. Etyka zawodowa pielęgniarki i położnej to przede wszystkim troska i humanitarność. 

Kodeks etyki pielęgniarki i położnej a prawa pacjenta

Pielęgniarki według Kodeksu muszą zachować odpowiednie podejście do pacjenta. Muszą mu zapewnić m.in. intymność i godność osobistą. Świadczenia mają realizować tylko za udzieleniem jego zgody, a w razie odmowy poinformować go o konsekwencjach. 

 Zasady etyczne w pracy pielęgniarki – przykłady

• Udzielanie troskliwej opieki według standardów;
• Niesienie pierwszej pomocy w nagłych wypadkach;
• Informowanie pacjenta o sposobie pielęgnacji;
• Zachowanie tajemnicy zawodowej o stanie zdrowia pacjenta; 
• Dbanie o możliwość kontaktu pacjenta z rodziną;
• Umożliwienie kontaktu z duchownym (na prośbę pacjenta);
• Zapewnienie godnych warunków śmierci;
• Położna powinna dbać o rodzinną atmosferę w czasie porodu;
• Nie należy uzależniać jakości świadczonych usług od uzyskania korzyści materialnych;
• Działanie w interesie pacjenta;
• Życzliwość;

Ponadto w Kodeksie znajdują się także informacje na temat zachowania prestiżu zawodu, reprezentacji podnoszącej szacunek wobec zawodu oraz zaufania. Kary za naruszenie tak podstawowych wartości, jak humanitarność i szacunek nie powinny zatem dziwić, gdyż każdy pacjent liczy na godną opiekę. 

Postępowanie dyscyplinarne wobec pielęgniarek

Postępowanie dyscyplinarne wobec pielęgniarek stanowi istotny element odpowiedzialności zawodowej, którego celem jest zapewnienie przestrzegania przepisów prawa oraz zasad etyki zawodowej. Pielęgniarki mogą być pociągnięte do odpowiedzialności za naruszenie obowiązków wynikających z ich pracy, zarówno wobec pacjentów, jak i współpracowników. W przypadku podejrzenia o złamanie przepisów, wszczynane jest postępowanie mające na celu zbadanie okoliczności zdarzenia. W zależności od wagi naruszenia, pielęgniarka może otrzymać ostrzeżenie, upomnienie, a w poważniejszych przypadkach – zawieszenie w wykonywaniu zawodu.

Proces dyscyplinarny rozpoczyna się zazwyczaj na wniosek pracodawcy lub organu nadzoru, który zauważył nieprawidłowości w pracy pielęgniarki. Postępowanie może być również zainicjowane przez pacjentów lub ich rodziny, jeśli uznają oni, że ich prawa zostały naruszone. W trakcie postępowania dyscyplinarnego komisje etyki zawodowej badają dokumentację oraz przesłuchują świadków. Na końcu zapada decyzja, która może mieć wpływ na przyszłość zawodową pielęgniarki, co podkreśla wagę etycznego postępowania w tym zawodzie.

Naruszenia zasad etyki w pracy pielęgniarek

Zasady etyki zawodowej odgrywają kluczową rolę w pracy pielęgniarek, których zadaniem jest troska o zdrowie pacjentów oraz przestrzeganie norm moralnych. Naruszenia tych zasad mogą mieć poważne konsekwencje zarówno dla samej pielęgniarki, jak i dla jej pacjentów. Do najczęstszych naruszeń należy m.in. brak poszanowania godności pacjenta, naruszanie prywatności czy też niewłaściwe zachowanie wobec współpracowników. Każde naruszenie etyki może doprowadzić do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, które ma na celu ochronę pacjentów oraz jakości opieki zdrowotnej.

Pielęgniarki, które są oskarżane o naruszenie etyki zawodowej, muszą liczyć się z poważnymi konsekwencjami. Nieprzestrzeganie norm etycznych może prowadzić do zawieszenia w wykonywaniu zawodu, a w skrajnych przypadkach – nawet do odebrania prawa do pracy w tym zawodzie. Ponadto naruszenia te wpływają na relacje z pacjentami i współpracownikami, co może skutkować utratą zaufania oraz poważnymi komplikacjami w codziennej pracy.

Odpowiedzialność cywilna i ubezpieczenie OC – nie każda pielęgniarka musi mieć własną polisę

Wielu pielęgniarkom i położnym może wydawać się, że obowiązek posiadania ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (OC) dotyczy każdej osoby wykonującej ten zawód. W rzeczywistości, zgodnie z aktualnym prawem, własną polisę OC muszą mieć tylko te pielęgniarki, które prowadzą działalność leczniczą (np. na kontrakcie, jako indywidualna praktyka pielęgniarska). Jeśli jesteś zatrudniona na umowę o pracę – za ochronę ubezpieczeniową zadba Twój pracodawca, który zapewnia polisę OC dla placówki. Warto więc sprawdzić, jaka forma zatrudnienia Cię dotyczy i nie przepłacać za dodatkowe, zbędne ubezpieczenie!

Samodzielność zawodowa pielęgniarek – to już nie tylko wykonywanie poleceń lekarza

W ostatnich latach (szczególnie po 2020 roku) kompetencje pielęgniarek w Polsce znacznie się poszerzyły. Dziś pielęgniarka to nie tylko osoba realizująca zlecenia lekarskie, ale profesjonalistka uprawniona do samodzielnego ordynowania wybranych leków, wypisywania skierowań na określone badania czy prowadzenia własnej dokumentacji medycznej. Oznacza to większą odpowiedzialność, ale także możliwość aktywnego uczestnictwa w procesie terapeutycznym i podejmowania kluczowych decyzji dotyczących zdrowia pacjenta. To duża zmiana – i warto o niej pamiętać, aby w pełni wykorzystywać swoje uprawnienia oraz świadomie budować swoją zawodową ścieżkę.