Jaka jest odpowiedzialność pracownika? Wzór umowy i rodzaje odpowiedzialności

Odpowiedzialność pracownika stanowi ważny punkt Kodeksu pracy. Jej ustalenie jest niezbędne do wyznaczenia kary za szkodę wyrządzoną lub mienie powierzone przez pracodawcę. Dowiedz się, jakie są rodzaje odpowiedzialności pracownika i pobierz darmowy wzór umowy.

Czym jest odpowiedzialność pracownika? Akty prawne dokładnie ją opisują w Art. 114. Kp (materialna) oraz w Art. 108. Kp (porządkowa). Poziom odpowiedzialności pracownika za dane przewinienie jest uzależniony od tego, czy powstało ono z winy umyślnej, czy niechcący. W zakładzie pracy występuje odpowiedzialność porządkowa i materialna pracownika. Pierwsze zjawisko obejmuje wykroczenia dotyczące porządku pracy w firmie, natomiast drugie szkodę wyrządzoną pracodawcy.

Odpowiedzialność porządkowa

Odpowiedzialność porządkowa pracownika dotyczy nieprzestrzegania przez niego zasad organizacji i porządku pracy, a także wyznacza odpowiedzialność za obowiązki pracownika w zakresie BHP.  To, na czym polega odpowiedzialność porządkowa pracownika, jest uzależnione od przewinienia, jakiego się dopuścił. Odpowiedzialność karna pracownika często kończy się na upomnieniu lub naganie. W najgorszym przypadku może to być także kara pieniężna.

Jednak odpowiedzialność finansowa pracownika powinna mieć miejsce wyłącznie w przypadku przewinień cięższej wagi. Np. w przypadku łamania zasad BHP lub pracy pod wpływem alkoholu. Na zastosowanie kary pracodawca ma dwa tygodnie od momentu dowiedzenia się o wystąpieniu wykroczenia i 3 miesiące od momentu, w którym miało miejsce.

Przed pociągnięciem pracownika do odpowiedzialności, pracodawca ma obowiązek wysłuchania wyjaśnień zatrudnionego. Informacja o zastosowanej karze powinna być przedstawiona pracownikowi na piśmie. Kodeks pracy narzuca także jej wysokości:

Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu potrąceń, o których mowa w art. 87 § 1 pkt 1–3.

Odpowiedzialność materialna pracownika

Pracownik odpowiada materialnie za wyrządzone szkody, gdy w wyniku jego działań pracodawca poniesie szkodę lub zostanie ona wyrządzona na mieniu pracodawcy. Co to jest odpowiedzialność materialna pracownika? Kodeks pracy dzieli ją dwa rodzaje:

• Odpowiedzialność pracownika za szkodę powstałą na rzecz pracodawcy

Ma miejsce, gdy pracodawca poniósł szkodę, ponieważ zatrudniony nie wykonał swoich obowiązków pracowniczych lub powstała ona w związku z nienależytym wykonaniem obowiązków pracowniczych. Z tego tytułu pracodawcy należy się odszkodowanie. Jego wysokość jest uzależniona od okoliczności szkody. Jeśli pracownik umyślnie stworzył szkodę wyrządzoną w mieniu pracodawcy (z premedytacją) musi ją pokryć w pełnej wysokości. Jeśli do szkody doszło nieumyślnie, wówczas odszkodowanie nie może być wyższe niż trzymiesięczne wynagrodzenie zatrudnionego. Należy jednak pamiętać, że to na pracodawcy ciąży obowiązek udowodnienia winy pracownika. Gdy spowodowanie szkody wiąże się z ucierpieniem osoby trzeciej, to pracodawca jest zobowiązany do jej naprawienia.

• Odpowiedzialność pracownika za powierzone mienie

O tym rodzaju mówimy, gdy pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną w mieniu pracodawcy (obejmuje np. papiery wartościowe, narzędzia pracy, czy nawet środki ochrony indywidualnej). Zasadą tej odpowiedzialności jest domniemanie winy pracownika. Jeśli udowodni, że szkoda powstała z przyczyn niezależnych od niego, wówczas ma szansę zwolnić się z odpowiedzialności. Okolicznością łagodzącą w tym wypadku może być niezapewnienie przez pracodawcę odpowiednich warunków pracy z mieniem. Do prawidłowego określenia winy należy dopilnować, aby przedmioty zostały przekazane pracownikowi w sposób prawidłowy (np. policzalny i z opisem stanu).

Odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną w grupie

Może się zdarzyć, że powstanie szkody na mieniu pracodawcy jest efektem powierzenia przedmiotów kilku pracownikom jednocześnie. W takiej sytuacji każdy z nich ponosi odpowiedzialność proporcjonalnie. Wyjątek stanowi sytuacja, w której powstanie szkody bezsprzecznie stanowi winę pracownika.

Odpowiedzialność materialna pracownika a potrącenie z wynagrodzenia

Pracodawca ma prawo żądać od pracownika odszkodowania, czy potrąceń z pensji. Jednak pracownik musi wyrazić na to pisemną zgodę. Odpowiedzialność finansowa pracownika za błędy powinna być z góry ustalona za pośrednictwem umowy o odpowiedzialności materialnej. Jeśli takowej nie podpisze, pracodawca nie ma prawa ściągać z jego wynagrodzenia odszkodowania.

Czy pracownik odpowiada za kradzież?

To na pracodawcy ciąży obowiązek odpowiedniego zabezpieczenia mienia. Umowa odpowiedzialności materialnej ma zastosowanie do sprzętu i narzędzi pracy zatrudnionego. Jeśli to osoba trzecia dopuści się kradzieży mimo obecności kamer i ochroniarzy to nie pracownik ponosi odpowiedzialność. Pracodawca nie ma podstaw do tego, by go winić. Pracownik np. sklepu może zostać pociągnięty do odpowiedzialności materialnej dopiero wówczas, gdy pracodawca udowodni, że do kradzieży doszło z winy pracownika.

Odpowiedzialność pracownika za auto służbowe

Granice odpowiedzialności pracownika w przypadku auta służbowego są definiowane tak samo, jak uszkodzenie innego mienia (także gdy jest to samochód służbowy do celów prywatnych). Pracownik, podpisując umowę przejęcia, może zostać zobowiązany do dbałości o samochód. Jednak to nie oznacza, że ma wykonywać na swój koszt naprawy. Mienie powierzone pracownikowi w postaci auta służbowego jest własnością pracodawcy i to na nim spoczywa obowiązek naprawienia szkody. Od pracownika ma prawo domagać się odszkodowania za szkodę wyrządzoną. Przy czym pracownik odpowiada za koszt rzeczywistych strat pracodawcy, a nie za utracone korzyści (czyli np. dochód). Warto pamiętać, że pracodawca może dochodzić jedynie odszkodowania w wysokości 3-miesięcznego wynagrodzenia. Wartość wyrządzonych szkód w kontekście uszkodzonego auta służbowego bywa znacznie wyższa. Tylko w przypadku, gdy pracownik umyślnie wyrządził szkodę, w celowym działaniu powinien zostać zobowiązany do pokrycia pełnej wysokości napraw.

Odpowiedzialność materialna pracownika – wzór

Choć istnieje umowa o odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie, warto pamiętać, że ma ona charakter jedynie dowodowy, a pracownik już w chwili powierzenia mu mienia ponosi odpowiedzialność materialną. Poniżej przedstawiamy przykładowy wzór umowy.

Pobierz: odpowiedzialność pracownika za szkodę wyrządzoną pracodawcy – wzór

Umowa o odpowiedzialności materialnej

za mienie powierzone pracownikowi

Zawarta w dniu . . . . . . . . . . . . . . . . r. pomiędzy Pracodawcą: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

z siedzibą w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ,

reprezentowanego przez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . .. . .. . . . . . . . . . . . . . . . ,

a

Pracownikiem:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . zamieszkałym w . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

§ 1

Pracownik, zatrudniony jako . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

w . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .,

deklaruje, że w dniu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . r. przyjmuje odpowiedzialność materialną za mienie Pracodawcy powierzone mu z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się, objęte protokołem zdawczo-odbiorczym z dnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . r., jak również za mienie, które zostanie mu powierzone przez Pracodawcę z obowiązkiem zwrotu lub wyliczenia się, na podstawie protokołu zdawczo-odbiorczego, w czasie trwania niniejszej umowy.

§ 2

1. Pracownik oświadcza, że powierzenie mu mienia, wyszczególnionego w protokole zdawczo-odbiorczym z dnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . r. nastąpiło w sposób prawidłowy.
2. Pracownik potwierdza ilościową i jakościową zgodność mienia w protokole zdawczo-odbiorczym z dnia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . r. ze stanem faktycznym i nie zgłasza wobec niego żadnych zastrzeżeń.
3. Protokół zdawczo-odbiorczy stanowi załącznik do umowy.

§ 3

Odpowiedzialność pracownika przejmującego mienie polega na:

• opiece i nadzorowaniu powierzonego mienia,
• niezwłocznym informowaniu bezpośredniego przełożonego poprzez złożenie oświadczenia na piśmie o stwierdzonych zagrożeniach dla prawidłowego zabezpieczenia powierzonego mu mienia bądź o brakach w tym zakresie,
• rozliczaniu się z powierzonego mienia,
• wyrównaniu wszelkich szkód powstałych w mieniu powierzonym  z winy pracownika,
• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
•  . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

§ 4

Umowa zostaje zawarta na okres od  dnia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . r. do dnia zatrudnienia Pracownika odpowiedzialnego za mienie na stanowisku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

§ 5

Wszelkie zmiany postanowień umowy wymagają zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

§ 6

W sprawach nieuregulowanych w umowie zastosowanie mają przepisy Kodeksu pracy oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 października 1975 r. w sprawie warunków odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę wyrządzoną w powierzonym mieniu (Dz. U. z 1996 r. nr 143, poz. 662).

§ 7

Sprawy sporne wynikające z niniejszej umowy rozstrzygane będą przez sąd właściwy dla Pracodawcy.

§ 8

Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla każdej ze stron.

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

Podpis pracodawcy

. . . . . . . . . . . . . . . . . .

Podpis pracownika

Kiedy umowa odpowiedzialności materialnej jest nieważna?

Oświadczenie jest wymagane do zachowania roszczeń za szkodę wyrządzoną pracodawcy. Dokument musi jednak zostać odpowiednio sporządzony, by zachować swoją ważność. Przede wszystkim umowa o odpowiedzialności materialnej pracownika musi zostać zawarta zgodnie z ustawą. Nie może zostać napisana w sposób rodzący wątpliwości co do próby obejścia przepisów prawa. Umowa jest nieważna, jeśli narusza zasady współżycia społecznego. W niektórych przypadkach nieważna jest tylko część umowy.

Mieszkasz w Krakowie? Mamy dla Ciebie interesujące oferty pracy. Sprawdź w zakładce praca Kraków

Zatrudniony, któremu pracodawca przedstawi umowę o odpowiedzialności materialnej, może się poczuć urażony. Jednak należy pamiętać, że odpowiedzialność majątkowa pracownika ma stanowić dla pracodawcy zabezpieczenie, a nie formę zarobku. Najważniejszy dla obu stron jest sam moment przekazania mienia. Pracodawca musi to zrobić należycie, a pracownik powinien zgłosić w momencie przekazania wszelkie obawy i zastrzeżenia względem mienia.