Okres ochronny przed emeryturą – kogo dotyczy? Jak długo trwa?

Okres ochronny przed emeryturą to czas, gdy pracodawca nie może zwolnić pracownika. Kiedy zaczyna się wiek ochronny przed emeryturą? Czy istnieje sytuacja, kiedy można zwolnić pracownika w okresie ochronnym? Sprawdź!

Wielu pracowników po 50. roku życia obawia się o utrzymanie miejsca pracy. Młodzi, zdolni i głodni sukcesu, stanowią ogromną konkurencję, nawet dla najbardziej doświadczonych specjalistów. Zwolnienie po pięćdziesiątce może oznaczać poważne problemy. Na szczęście istnieje okres, kiedy nie można zwolnić pracownika z dużym doświadczeniem. Ochrona przedemerytalna to status osiągany na kilka lat przed przejściem na zasłużony odpoczynek, czyli nabycia prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jaki jest wiek ochronny przed emeryturą? Komu przysługuje okres ochronny?

Wypowiedzenie umowy o pracę – co mówią przepisy?

Przez cały okres zatrudnienia na etacie pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę pracownikowi. Powody mogą być różne od zwolnienia z tytułu całkowitej niezdolności do pracy zatrudnionego, które stanowi przeszkodę do wykonywania dotychczasowej pracy, po ciężkie naruszenia obowiązków pracowniczych. Powody mogą być także związane z drobniejszymi zaniedbaniami pracownika lub zmiana struktur w firmie. Jednak nie tylko pracodawca może zdecydować się na rozwiązanie umowy o pracę – takie samo prawo ma także pracownik. Stanowią o tym przepisy zawarte w art. 39 Kodeksu pracy:

Art. 32. Rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem

§ 1. Każda ze stron może rozwiązać umowę o pracę za wypowiedzeniem.

§ 2. Rozwiązanie umowy o pracę następuje z upływem okresu wypowiedzenia.

Czas zatrudnienia umożliwia uzyskanie prawa do konkretnego okresy wypowiedzenia umowy o pracę. Długość tego okresu zależy bowiem od stażu pracy oraz od rodzaju umowy. W Kodeksie pracy znajdziemy informacje dotyczące między innymi umowy o prace na czas próbny:

Art. 34. Długość okresu wypowiedzenia umowy na okres próbny

Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na okres próbny wynosi:

1) 3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni;

2) 1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie;

3) 2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.

W przypadku umowy na czas nieokreślony i nieokreślony sytuacja prezentuje się następująco:

Art. 36. Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub określony

§ 1. Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony i umowy o pracę zawartej na czas określony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:

1) 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy;

2) 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy;

3) 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.

§ 11. Do okresu zatrudnienia, o którym mowa w § 1, wlicza się pracownikowi okres zatrudnienia u poprzedniego pracodawcy, jeżeli zmiana pracodawcy nastąpiła na zasadach określonych w art. 231 przejście zakładu pracy na innego pracodawcę, a także w innych przypadkach, gdy z mocy odrębnych przepisów nowy pracodawca jest następcą prawnym w stosunkach pracy nawiązanych przez pracodawcę poprzednio zatrudniającego tego pracownika.

Mimo że wypowiedzenie umowy to prawo pracodawcy, to jednak istnieją sytuacje, w których nie może on zdecydować się na zwolnienie pracownika. Zaliczamy do nich między innymi pracowników przebywających na zwolnieniu lekarskim, czy kobiety w ciąży. Okres ochronny dotyczy także pracowników wraz z osiągnięciem wieku emerytalnego. Jak to wygląda w praktyce? Czy termin osiągnięcia przez danego pracownika wieku emerytalnego ma znaczenie dla wyznaczenia okresu ochronnego?

Okres ochronny przed emeryturą – dla kogo?

Zwolnienie z pracy na kilka lat przed emeryturą to koszmar spędzający sen z powiek wielu pracownikom. Ochrona przedemerytalna jest mechanizmem, który chroni ich przed utratą zatrudnienia u danego pracodawcy. Powyższy mechanizm został opisany w artykule 39. Kodeksu pracy.

Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę w czasie urlopu pracownika, a także w czasie innej usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy, jeżeli nie upłynął jeszcze okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Okres ochronny pracownika przed emeryturą zakazuje wypowiedzenia umowy bez powodu (pracodawca nie może wypowiedzieć umowy w tym czasie bez wyraźnych przyczyn). Warto wiedzieć, że nie wszystkim przysługuje taki przywilej. Aby móc z niego skorzystać, trzeba wykonywać obowiązki na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. W tym przypadku wymiar etatu nie ma znaczenia.

Ochrona przedemerytalna – czym właściwie jest wiek emerytalny?

W kontekście okresu ochrony przed emeryturą warto poruszyć temat uprawnień emerytalnych. Artykuł 39. Kodeksu pracy przedstawia go, jako “normalny wiek”, w którym można przejść na emeryturę. Przypomnijmy, że moment osiągnięcia wieku emerytalnego w Polsce oznacza ukończenie 60 lat (dla kobiet) i 65 lat (dla mężczyzn). Dokładne informacje i definicje związane z wiekiem emerytalnym znajdziemy na stronie ZUS.info.pl:

Wiek emerytalny to termin, który oznacza, że po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego (od 1 października 2017 r. jest to 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) osoba staje się uprawniona do emerytury. Wiek emerytalny może być zróżnicowany w zależności od płci, od warunków zatrudnienia lub zatrudnienia w szczególnym charakterze.

To znaczy, że nie można stosować ochrony przedemerytalnej w stosunku do pracowników przechodzących na wcześniejszą emeryturę. Pewnym wyjątkiem są szczególne grupy zawodowe, które mają prawo do wczesnego zakończenia kariery zawodowej (np. górnicy lub wojskowi).

Warto też zaznaczyć, że występują w Polsce dwa rodzaje wieku emerytalnego:

Powszechny wiek emerytalny jest wiekiem, który obowiązuje wszystkich, których obejmują dane przepisy, w przypadku gdy dla danej grupy społecznej nie został ustalony niższy wiek emerytalny, lub też prawo do wcześniejszego przejścia na zasiłek nie zostało przez nich wykorzystane.

Niższy wiek emerytalny jest przeznaczony dla osób, które pracują w szczególnie ciężkich, lub niebezpiecznych warunkach, z reguły jest o 5–15 lat niższy od powszechnego wieku emerytalnego.

Warto zaznaczyć, że jeśli pracownikom, którym brakuje mniej niż 4 lata do emerytury jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku, ale wraz z osiągnięciem tego wieku nie będą posiadali okresów zatrudnienia uprawniających do emerytury, może zostać przyznana renta.

Kiedy można zwolnić pracownika w okresie ochronnym?

Trwający okres ochronny przed emeryturą, z zasady uniemożliwia zwolnienie pracownika. Jednak istnieją pewne wyjątki od tej reguły. Pierwszym przypadkiem, kiedy można zastosować wypowiedzenie umowy w okresie trwania ochrony przedemerytalnej, jest poważne złamanie przepisów i dopuszczenie się ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych.

Postępowanie osoby zatrudnionej, kwalifikujące do zastosowania zwolnienia dyscyplinarnego zdejmuje z niej ochronę przedemerytalną (nawet jeśli okres zatrudnienia umożliwia trwanie w okresie ochronnym).

Kiedy jeszcze można zwolnić pracowników, którzy podlegają ochronie stosunku pracy?

Istnieją także inne sytuacje, w których pracodawca może zdecydować się na rozwiązanie umowy mimo niedługiego osiągnięcia wieku emerytalnego przez pracownika. Do rozwiązania stosunku pracy może dojść w takich sytuacjach jak:

• Wręczenie pracownikowi wypowiedzenia w czasie okresu ochronnego będzie możliwe, w sytuacji zatrudnionych, którzy utracili uprawnienia uniemożliwiające dalsze zatrudnianie i wykonywanie zawodu (również przez niezawinioną przez pracownika utratę uprawnień koniecznych).
• Okres ochronny pracownika przed emeryturą może skończyć się wypowiedzeniem umowy również wtedy, gdy zatrudniony pobiera jednocześnie wcześniejszą emeryturę i wynagrodzenie za pracę. Przepisów tych nie stosuje się także w momencie uzyskania przez pracownika prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy lub z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
• Pracownik objęty okresem ochronnym podczas umowy o pracę może stracić posadę, gdy jego zakład pracy ogłosił upadłość lub przeszedł w stan likwidacji pracodawcy (nie ma możliwości wykonywania dotychczasowej pracy). W tej wyjątkowej sytuacji osoba zwolniona może się ubiegać o świadczenia przedemerytalne.
• W przypadku, gdy doszło do złożenia przez pracodawcę wypowiedzenia umowy nawet jeden dzień przed rozpoczęciem okresu ochronnego, a okres wypowiedzenia kończy się podczas trwania okresu ochrony przedemerytalnej, bowiem przepisy polegają na zakazie złożenia przez pracodawcę wypowiedzenia w wyznaczonym okresie, a nie na zakazie wystąpienia w tym okresie skutku wypowiedzenia.

Szukasz pracy? Praca w Warszawie czeka, aż ją odkryjesz!

Okres ochronny przed emeryturą a zwolnienie – co wtedy?

Wiemy już, kiedy można zwolnić pracownika w okresie ochronnym. Niestety od czasu do czasu pracodawcy nie respektują przepisów prawa pracy, chroniących osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę, bezpodstawnie wyrzucając osoby objęte ochroną przed zwolnieniem.

[Kodeks pracy] Artykuł 264. jasno stwierdza, że w takiej sytuacji pracownik może wystosować odwołanie od decyzji pracodawcy i skierować sprawę do sądu pracy.

W związku z nieprawidłowym zwolnieniem z zakładu – może ubiegać się o stosowne odszkodowanie lub przywrócenie do firmy, powołując się na uzyskanie prawa do przejścia w okres ochrony przedemerytalnej.

Okres ochronny przed emeryturą – kiedy się kończy?

Ile wynosi okres ochronny przed emeryturą? Jak już ustaliliśmy, ochroną przed zwolnieniem obejmuje się zatrudnionych na zasadach umowy o pracę, nie później niż na 4 lata przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego. Niestety, przepisy nie chronią osoby zatrudnionej aż do podjęcia decyzji o odejściu. To zła wiadomość dla wszystkich, którzy wiedzą, o ile wzrośnie ich emerytura po 5 latach pracy.

Omawiany okres ochronny przed emeryturą dobiega końca w chwili, gdy pracownik osiąga wiek emerytalny. Oczywiście nadal obowiązują inne przepisy chroniące prawa zatrudnionych w czasie trwania umowy. Warto pamiętać, że mimo osiągnięcia wieku emerytalnego – pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi zatrudnionemu na czas nieokreślony bez powodu. Wręczając wypowiedzenie umowy pracownikowi, musi on uzasadnić swoją decyzję.

Ochrona przedemerytalna – jaki ma cel?

Decyzja o wypowiedzeniu przez pracodawcę umowy pracownikowi niezależnie od wieku wiąże się z dużym stresem dla zwolnionego. W gorszej sytuacji są niestety osoby w podeszłym wieku, ponieważ w okresie przedemerytalnym trudniej będzie znaleźć im zatrudnienie. Dlatego tak istotna jest ochrona przedemerytalna pracowników. Wraz z rozpoczęciem okresu ochronnego pracodawca nie może bowiem już wypowiedzieć takiej umowy, a pracownik ma możliwość „dopracowania” pozostałych 4 lat do emerytury w spokoju. Jest to swoiste zapewnienie dochodów oraz możliwość spokojnego doczekania emerytury. Uzyskanie prawa do emerytury wiąże się z możliwością odejścia z pracy i przejścia na świadczenie emerytalne.