Czy można mieć dwie umowy zlecenia jednocześnie? Co ze składkami ZUS?

Dwie umowy zlecenia komplikują nieco sprawę odprowadzania składek ZUS. Pracownicy często podpisują dwie umowy zlecenia u jednego pracodawcy lub z inną firmą. Nie jest też wyjątkiem wykonywanie obowiązków na podstawie trzech lub czterech umów. Co ze składkami w takiej sytuacji? Czy inne umowy będą z nich zwolnione?

Dwie umowy zlecenia to popularny sposób na zawieranie stosunku służbowego ze zleceniodawcami. W przeszłości umowy cywilnoprawne nie gwarantowały zleceniobiorcom żadnych świadczeń pracowniczych. Od 2016 roku umowa zlecenie jest oskładkowana, co znaczy, że zleceniobiorcy odprowadzają składki w ramach obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, płacą wypadkowe, a także rentowe. Obowiązek podlegania ubezpieczeniom powstaje od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia wykonywania umowy do dnia jej rozwiązania lub wygaśnięcia. Sytuacja komplikuje się, gdy zleceniobiorca zawiera dwie umowy zlecenia u jednego pracodawcy, lub w innej firmie. Czy dwie umowy zlecenia oznaczają składki ZUS odprowadzane w pełni z obu stosunków zleceniowych? Co, jeśli zleceniobiorca wykonuje trzy lub cztery zlecenia? Sprawdź!

Szukasz pracy? Praca w Poznaniu czeka, aż ją odkryjesz!

Umowa zlecenie – jak działa?

Umowa zlecenia to jedna z form podjęcia współpracy między zleceniodawcą a zleceniobiorcą. Jednak w tym wypadku nie jest ona regulowana Kodeksem pracy, jak umowa o pracę, ale Kodeksem cywilnym. Dlatego też umowę zlecenia i umowę o dzieło nazywamy umowami cywilnoprawnymi. Określają je artykuły od 734 do 751, w których znajdziemy informacje na temat tego, czym dokładnie jest taka umowa i jakie zasady obowiązują obie strony:

§ 1. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie.

Warto zaznaczyć, że za wykonanie zlecenia obowiązuje wynagrodzenie, chyba że dwie strony umowy uzgodnią inne warunki i znajdą one swoje potwierdzenie w treści umowy zlecenia:

§ 1. Jeżeli ani z umowy, ani z okoliczności nie wynika, że przyjmujący zlecenie zobowiązał się wykonać je bez wynagrodzenia, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie.
§ 2. Jeżeli nie ma obowiązującej taryfy, a nie umówiono się o wysokość wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy.

Warto zaznaczyć, że umowę zlecenie – tak samo jak umowę o pracę – obowiązuje minimalne wynagrodzenie. W 2023 roku zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 13 września 2022 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2023 r. wynosi 23,50 zł.

Dwie umowy zlecenia a składki ZUS – podstawowe informacje

Aby zrozumieć sytuację, w której zleceniobiorca zawarł więcej niż dwie umowy zlecenia, warto przybliżyć obowiązek składkowy takiej umowy cywilnoprawnej. Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych dokładnie reguluje zasady podlegania ubezpieczeniom. Otóż osoby fizyczne, wykonujące pracę na obszarze Rzeczpospolitej na podstawie np. umowy zlecenia, podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym. To znaczy, że na umowie zlecenie odprowadza się składkę emerytalną, wypadkową i rentową. Osoba wykonująca zlecenie płaci też składkę zdrowotną, do której zgłasza ją zleceniodawca. Umowy zlecenia zobowiązują także do zapłaty podatku dochodowego i dają możliwość odprowadzania składek na ubezpieczenie chorobowe. Czy można mieć dwie umowy zlecenie jednocześnie? Jak najbardziej.

Dwie umowy zlecenia a zbieg tytułów do ubezpieczeń

Jeżeli zleceniobiorca pracuje na podstawie dwóch umów zlecenia, dochodzi do tak zwanego zbiegu tytułów do składki emerytalno-rentowej. Co wtedy? Mówi o tym art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych:

Osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów […] jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej.

Zleceniobiorca, który zawarł umowę z innym pracodawcą, wciąż odprowadza składki na podstawie umowy zawartej wcześniej. To znaczy, że druga umowa zlecenia u innego pracodawcy nie musi być oskładkowana w ten sam sposób. Warto jednak wspomnieć, że jeżeli zleceniobiorca ma takie życzenie, może zostać objęty ubezpieczeniem emerytalno-rentowym z tytułu wszystkich umów, jakie zawarł (oznacza to, że każda umowa może być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym).

Dwie umowy zlecenia – wymogi zarobkowe

Ciekawym zagadnieniem jest kwestia wysokości wynagrodzenia, która uprawnia do dwóch umów zlecenia i tylko jednej poddanej pełnemu oskładkowaniu. Jeżeli wynagrodzenie (podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne) z tytułu wcześniejszej umowy jest niższe niż płaca minimalna w danym roku, składkami obejmuje się również drugą umowę zlecenia. Co to znaczy w 2023 roku? Druga umowa zlecenie będzie wolna od składek dopiero wtedy, gdy od pierwszej umowy zlecenia zawartej z podmiotem zleceniobiorca osiągnie płacę minimalną (3600 zł brutto od 1 lipca 2023 roku). Jeżeli tak się nie stanie, dwie umowy zlecenia będą objęte obowiązkowymi składkami emerytalno-ubezpieczeniowymi. Mimo przekroczenia kwoty minimalnego wynagrodzenia wciąż jednak obowiązuje składka zdrowotna. Mówi nam o tym art. 82 ust. 2 ustawy zdrowotnej.

W przypadku gdy w ramach jednego z tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego wymienionych w art. 66 ust. 1 ubezpieczony uzyskuje więcej niż jeden przychód, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od każdego z uzyskanych przychodów odrębnie.

Jednak jeśli z tytułu stosunku pracy pracownik nie osiąga wynagrodzenia w wysokości najniższej krajowej, wówczas umowa cywilnoprawna w całości jest objęta oskładkowaniem. Płatnik wskazuje wówczas zleceniobiorcę w raporcie imiennym RCA z kodem 04 11 xx.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wyznacza się odrębnie dla każdego miesiąca. 

Dwie umowy zlecenia u jednego pracodawcy – to możliwe?

Opisaliśmy już zjawisko dwóch umów zlecenia u innych pracodawców. Czy możliwe jest wykonywanie równoległych zleceń u tego samego podmiotu? Tak, nasze prawo dopuszcza dwie umowy zlecenia u jednego pracodawcy, jednak w tym przypadku trzeba pamiętać o bardzo istotnej kwestii. Jeżeli podpisujemy zlecenie z tym samym pracodawcą, trzeba mieć na uwadze opis zakresu obowiązków. Aby umowy były zawarte w pełni legalnie, zakres obowiązków powinien zdecydowanie się od siebie różnić. W innym przypadku Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zarzucić pracodawcy “kreatywną optymalizację składkową”, której celem jest obejście przepisów prawa.

Jeżeli kilka umów zleceń z jednym pracodawcą zawarto w celu wykonywania różnych obowiązków, ich rozliczanie emerytalno-rentowe przebiega dokładnie tak samo, jak w przypadku umowy z innym podmiotem (czyli na zasadach przedstawionych we wcześniejszym akapicie).

Kiedy nie dochodzi do zbiegu?

Do zbiegu tytułów do ubezpieczeń emerytalno-rentowych nie dochodzi, gdy jeden podmiot zawiera z tą samą osobą dwa zlecenia o tym samym charakterze prac. Osoba, która zawrze umowy z tym samym podmiotem i w ramach obu umów będzie wykonywać te same prace, podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu z każdej z umów. Organ rentowy ma prawo zakwestionować kwestie podlegania ubezpieczeniom społecznym z umów o tym samym zakresie obowiązków. Taką współpracę może potraktować jako próbę obejścia prawa i zaniżenia podstawy wymiaru składek ubezpieczeniowych.

Kilka umów zlecenie a składki ZUS – można mieć więcej niż dwie umowy?

Przedstawiciele różnych zawodów często wykonują zlecenia dla więcej niż dwóch pracodawców. Kilka umów zlecenia i ZUS to przypadek niezbyt różniący się od posiadania “zaledwie” dwóch stosunków zleceniowych. W sytuacji podpisania trzech, czterech, a nawet pięciu umów stosuje się zasadę oskładkowania tej pierwszej. Jeśli pracownik z pierwszej umowy zlecenia uzyskuje wymagany próg zarobkowy. Na zarobkach z tytułu kilku umów zlecenia warto się zatrzymać. Co, jeśli po zsumowaniu zarobków z dwóch pierwszych umów, zleceniobiorca wciąż nie osiąga najniższej krajowej?

Wtedy wszystkie umowy podlegają obowiązkowym składkom emerytalno-rentowym, aż do momentu, w którym zleceniobiorca osiągnie minimalną pensję w danym roku podatkowym. Jeżeli suma zarobków z pierwszej zawartej umowy zlecenia i drugiej umowy nie spełniła tego wymagania, również trzecia zostanie objęta składkami. W tym przypadku zwolniona z oskładkowania będzie czwarta umowa i wszystkie późniejsze.

Kilka umów zleceń a działalność gospodarcza

Współpracę w oparciu o umowę zlecenie mogą zawrzeć także przedsiębiorcy. Osoby, które wykonują działalność gospodarczą i łączą ją z realizacją umowy zlecenia (poza działalnością), zwykle doprowadzają do zbiegu tytułów do ubezpieczeń. Przedsiębiorcy korzystający z ulgi na start z reguły muszą zapłacić składkę z tytułu umów zlecenia do momentu osiągnięcia z nich wynagrodzenia przynajmniej w wysokości minimalnej. Gdy przedsiębiorca objęty podstawą wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu działalności w wysokości 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia zawarł umowę zlecenia, to podlega ubezpieczeniom społecznym z obu umów, czyli ze zlecenia i z tytułu prowadzonej działalności.

Jeśli wynagrodzenie zleceniobiorcy osiągnie przynajmniej kwotę minimalnej krajowej, to składki ZUS może opłacać tylko od zlecenia, a z działalności na ubezpieczenie zdrowotne. Jeśli za podstawę wymiaru składek z działalności uznamy 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia za pracę, to przedsiębiorca nie musi opłacać składek społecznych z umowy zlecenia. Wówczas potrącona jest jedynie składka zdrowotna. Jeśli wynagrodzenie zleceniobiorcy jest przynajmniej równe 60% prognozowanego wynagrodzenia, to może wybrać, z którego tytułu woli podlegać obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.