Restrukturyzacja firmy – na czym polega? Poznaj rodzaje postępowań

Restrukturyzacja firmy jest alternatywą dla ogłoszenia upadłości. Pomaga podnieść się przedsiębiorcom, których biznes znalazł się na granicy zamknięcia. Działania restrukturyzacyjne obejmują szereg czynności mających ustabilizować finanse firmy, zoptymalizować zasoby i poprawić jej konkurencyjność na rynku.

Ogłoszenie upadłości firmy nie zawsze jest jedynym rozwiązaniem. Trwająca restrukturyzacja firmy polega na ratowaniu przedsiębiorstwa poprzez szereg rozwiązań, takich jak zerwanie niekorzystnych umów czy nawet zwolnienia grupowe pracowników. By podjąć działania, firma dłużnika musi wykazywać zdolność restrukturyzacyjną. Posiadają ją m.in. przedsiębiorcy, spółki, stowarzyszenia i fundacje. Spółka cywilna nie ma tej zdolności. Mają ją za to wspólnicy o statusie przedsiębiorcy. Choć dłużnik w ramach postępowań restrukturyzacyjnych pragnie poprawić płynność finansową firmy, to wierzyciele nie mogą zostać stroną pokrzywdzoną.

Restrukturyzacja firmy – co to znaczy?

W przeciwieństwie do upadłości restrukturyzacja firmy ma zapobiec jej likwidacji. Postępowanie restrukturyzacyjne to opcja dla niewypłacalnych firm, nawet tych objętych egzekucją komorniczą. Ustawa o restrukturyzacji firmy (ściślej mówiąc: Ustawa prawo restrukturyzacyjne) wytycza warunki postępowania. Na ich mocy możemy wyróżnić kilka rodzajów postępowań.

Postępowanie restrukturyzacyjne o zatwierdzenie układu

To postępowanie, które prowadzi doradca restrukturyzacyjny. Warunki układu ustala się bezpośrednio z wierzycielami. Sporządzony układ może, lecz nie musi, zostać zatwierdzony przez sąd. Atutem tego rodzaju postępowania jest możliwość odliczenia wierzytelności od podatku. Jak wygląda taka restrukturyzacja firmy? Przykłady działań:

• Pierwszym krokiem jest zawarcie umowy z doradcą restrukturyzacyjnym.
• Następnie wyznaczamy dzień układowy. Jest to istotne, ponieważ stan z tego dnia będzie miał wpływ na uprawnienia wierzycieli do głosowania nad układem. Wierzytelności powstałe po dniu układowym nie są nim objęte. Dzień układowy może mieć miejsce najwcześniej trzy miesiące przed dniem, w którym złożono wniosek o postępowanie o zatwierdzenie układu, a najpóźniej – dzień przed. 
• Następnie doradca restrukturyzacyjny przygotowuje spis wierzycieli.
• Kolejnym krokiem jest stworzenie przez doradcę i dłużnika propozycji układowych. 
• Propozycje podlegają głosowaniu przez wierzycieli. 
• Układ przyjmują wierzyciele, którzy posiadają w sumie min. ⅔ wierzytelności, które dają prawo do oddania głosu. 
• Wniosek układu trafia do sądu, gdzie czeka na zatwierdzenie.

Wady i zalety postępowania restrukturyzacyjnego o zatwierdzenie układu

Zaletą postępowania jest swoboda działania osoby zadłużonej. Ma ona stosunkowo dużą możliwość kontroli przebiegu postępowania na samym jego początku. Postępowanie ma niewielki wpływ na samo funkcjonowanie przedsiębiorstwa. Wadą jest konieczność poparcia układu przez ponad połowę wierzycieli (z ⅔ wierzytelności). Przed zatwierdzeniem układu dłużnik nie jest chroniony przed działaniami egzekucyjnymi.

Firma w restrukturyzacji a przyspieszone postępowanie układowe

Osoba zadłużona musi okazać wierzycielom plan restrukturyzacji firmy, a także przygotować spis wierzytelności i terminarz płatności. Do tego postępowania sąd przydziela niezależnego doradcę restrukturyzacyjnego.

• Postępowanie rozpoczynamy od sporządzenia wniosku, który należy złożyć do sądu wraz ze wstępnym planem restrukturyzacyjnym, bilansem, wykazem majątku, spisem wierzycieli itp.
• Sąd weryfikuje wniosek i następuje otwarcie przyspieszonego postępowania układowego. 
• Po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego nadzorca sądowy kolejny zaraz sporządza spis wierzytelności. 
• Złożenie zastrzeżeń do spisu. 
• Sąd zwołuje zgromadzenie wierzycieli do głosowania nad układem, po czym wydaje postanowienie.
• Nadzorca sądowy kontroluje wykonywanie układu. 
• Po wywiązaniu się z ustaleń postępowanie zostaje zakończone.

Wady i zalety przyspieszonego postępowania układowego w restrukturyzacji firmy

Zaletą postępowania układowego przyspieszonego jest oczywiście czas. Przebiega ono szybko, a dłużnik jest w pewnym stopniu chroniony przed egzekucjami. Ponadto Sędzia-komisarz ma prawo do cofnięcia zajęć rachunków bankowych dłużnika. Dłużnik ma dużą swobodę w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Niestety, w praktyce nawet przyspieszone postępowanie potrafi ciągnąć się przez długie miesiące. Dłużnik do wielu działań, które wykraczają poza zwykły zarząd, potrzebuje zgody nadzorcy. Dłużnik nie jest chroniony przed egzekucjami wierzycieli spoza układu. Sędzia może je zawiesić na maksymalnie 3 miesiące. W tym celu dłużnik musi złożyć wniosek.

Postępowanie restrukturyzacyjne układowe

Zawarcie układu możliwe jest dopiero po sporządzeniu spisu wierzytelności. Wierzyciel ma prawo złożyć sprzeciw w razie nieujęcia go w spisie. 

• Jak w poprzednim typie, postępowanie rozpoczynamy od sporządzenia wniosku, który – wraz z dokumentami – należy złożyć do sądu. 
• Sąd rozpoznaje wniosek. Istnieje możliwość zabezpieczenia majątku (przed ewentualnym naruszeniem mienia).
• Sąd wydaje postanowienie o rozpoczęciu postępowania układowego. 
• Nadzorca sądowy sporządza spis wierzytelności (istnieje możliwość wniesienia sprzeciwu w kwestii spisu).
• Następnie powołane zostaje zgromadzenie wierzycieli, którzy głosują nad układem. 
• Gdy układ zostanie zatwierdzony i uprawomocniony, nadzorcą układu staje się nadzorca sądowy. 
• Po wywiązaniu się z ustaleń postępowanie zostaje zakończone. 

Jesteś z Lublina? Na GoWork.pl znajdziesz interesujące oferty pracy. Odwiedź zakładkę oferty pracy w Lublinie

Program restrukturyzacji firmy – wady i zalety postępowania układowego

Do zalet tego postępowania można zaliczyć możliwość ucieczki przed windykatorami wierzycieli objętych układem. Dłużnik w dużym stopniu zachowuje kontrolę nad własną firmą. Niestety, postępowanie nie chroni przed działaniami windykacyjnymi wierzycieli spoza układu.

Postępowanie restrukturyzacyjne sanacyjne

Ten rodzaj postępowania to próba ucieczki przed egzekucją komorniczą. Dłużnik ma prawo do zrywania umów, które mogłyby pogłębić zadłużenie firmy. Może także zredukować liczbę pracowników czy podjąć inne działania, które mają poprawić jego sytuację ekonomiczną. Działania dłużnika są oceniane i, jeśli są skuteczne, następuje zawarcie układu z wierzycielami. 

• Należy złożyć wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego (ewentualnie także wniosek o zabezpieczenie majątku). Wniosek może złożyć dłużnik, a nawet jego wierzyciel czy kurator. 
• Sąd rozpoznaje wniosek i otwiera postępowanie. 
• Pierwszym krokiem po otwarciu postępowania jest stworzenie spisu inwentarza wraz z oszacowaniem oraz planu restrukturyzacyjnego. Zarządca sporządza także spis wierzytelności (istnieje możliwość wniesienia do niej sprzeciwu).
• Sędzia-komisarz zatwierdza program restrukturyzacji firmy.
• Zarządca realizuje plan restrukturyzacji.
• Spis wierzytelności zostaje zatwierdzony.
• W ciągu 12 miesięcy od momentu rozpoczęcia postępowania musi odbyć się zgromadzenie wierzycieli, na którym będą głosować za układem. 
• Po uprawomocnieniu postanowienia dłużnik odzyskuje prawo do zarządzania własnym majątkiem.
• Zarządca co trzy miesiące składa do sądu sprawozdanie o postępach w realizacji planu restrukturyzacji. 

Firma w restrukturyzacji a wady i zalety postępowania sanacyjnego

Minusem tego postępowania jest duża ingerencja w przedsiębiorstwo przez zarządcę sądowego, a także czas trwania postępowania – nawet kilka lat. Dłużnik jest restrykcyjnie kontrolowany przez sąd i wierzycieli. Postępowanie sanacyjne jest bardzo złożone i przenika w głąb przedsiębiorstwa, więc kontrahenci mogą niechętnie nawiązywać umowy z taką firmą. Jednak postępowanie sanacyjne ma także zalety. Należy do nich prawo zarządcy do zerwania umów niekorzystnych dla dłużnika, niezależnie od ich postanowień, prawo do sprzedaży nieobciążonego majątku dłużnika, a także ochrona przed egzekucją wierzytelności objętych zastawem czy hipoteką.

Jeśli wierzytelność w 15% ma charakter sporny, możliwy jest wybór jednego z dwóch ostatnich rodzajów restrukturyzacji.

Restrukturyzacja firmy a zwolnienia. Czy można rozwiązać umowę o pracę? 

W postępowaniu sanacyjnym dłużnik może rozwiązać umowy o pracę z pracownikami – tak jak w przypadku, gdy trwa upadłość firmy. Gdy firma jest w restrukturyzacji, prawa pracownika wynikające z Kodeksu pracy są ograniczone. W postępowaniu sanacyjnym pracodawca:

• ma prawo wypowiedzieć umowę o pracę pracownikowi przebywającemu na urlopie, 
• może ją wypowiedzieć pracownikowi, któremu pozostało mniej niż 4 lata do przejścia na emeryturę,
• w niektórych przypadkach ma prawo skrócić okres wypowiedzenia z 3 miesięcy do 1 miesiąca, 
• może rozwiązać umowę z kobietą w ciąży czy w czasie urlopu macierzyńskiego i wychowawczego bez zgody organizacji związkowej.

Restrukturyzacja a pracownicy. Czy należy im się odprawa?

Gdy w firmie pracuje min. 20 pracowników, należy im się odprawa po zwolnieniu, jeśli rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w wyniku działań restrukturyzacyjnych. Jej wysokość jest uzależniona od stażu pracy w firmie. Najkrócej zatrudnieni (do 2 lat) otrzymają jednomiesięczne wynagrodzenie, a najdłużej (ponad 8 lat) – trzymiesięczne. Zatrudnieni w firmie przez ostatnie 2-8 lat otrzymają podwójne wynagrodzenie. Powyższe przepisy nie dotyczą umów cywilnoprawnych. Umowa zlecenie i umowa o dzieło z mocy prawa wchodzą do układu. Są zatem kontynuowane, a strony mogą rozwiązać je w ramach przepisów umowy lub Kodeksu cywilnego.

Firma w restrukturyzacji a kredyt hipoteczny

Niestety, firma objęta restrukturyzacją stanowi spore utrudnienie do uzyskania kredytu hipotecznego. Ten typ kredytu jest udzielany tylko osobom z jasną sytuacją finansową. Restrukturyzacja najczęściej świadczy o stratach firmy, a ponadto stanowi spore obciążenie prawne i ryzyko dla banku. Gdy firma jest w postępowaniu restrukturyzacyjnym, ciężko jest uzyskać jakikolwiek kredyt, szczególnie gdy przedsiębiorstwo ma nieuregulowane zobowiązania czy niekorzystną historię kredytową.

Jak sprawdzić, czy firma jest w restrukturyzacji?

Informacje na temat firm objętych restrukturyzacją publikowane są w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Zatem to tam należy szukać informacji o interesującym podmiocie. Firmę po restrukturyzacji, która ma być Twoim potencjalnym kontrahentem, wyszukasz po numerze NIP, KRS, czy adresie.

Jak złożyć wniosek o restrukturyzację firmy?

Wygląd wniosku o restrukturyzację jest uzależniony od wybranego rodzaju postępowania. Poza postępowaniem sanacyjnym dokument może złożyć jedynie dłużnik. Każdy wniosek o restrukturyzację firmy powinien zawierać analizę problemów finansowych przedsiębiorstwa, propozycję terminów restrukturyzacji, wskazanie środków, które można poddać restrukturyzacji. We wniosku warto zawrzeć plan rozwojowy i ewentualną strategię przedsiębiorstwa. Ostateczny wygląd wniosku o restrukturyzację firmy jest uzależniony od rodzaju wierzytelności, liczby wierzycieli i ogólnej sytuacji dłużnika.

Ile kosztuje restrukturyzacja firmy?

Koszty postępowania restrukturyzacyjnego obejmują opłaty sądowe, czy koszty zastępstwa procesowego (min. 3600 zł), wynagrodzenie nadzorcy czy zarządcy sądowego, a także inne wydatki sądowe. Samo wdrożenie restrukturyzacji również niesie za sobą koszty, np. konieczność wypłaty odpraw pracownikom. Złożenie wniosku o wszczęcie postępowania wynosi 1000 zł, a w przypadku postępowania sanacyjnego – 200 zł. Każde obwieszczenie to koszt 500 zł.

Wynagrodzenie nadzorcy sądowego składa się z kilku elementów. Jest uzależnione od liczby wierzycieli i sumy wierzytelności. Może wynieść nawet dwunastokrotność podstawy przeciętnego wynagrodzenia.

Restrukturyzacja firmy to dobre rozwiązanie dla tych, którzy nie chcą zamykać swojej działalności, lecz ją ratować. Należy jednak pamiętać, że nie każdy wniosek o restrukturyzację firmy zostanie zatwierdzony. Sądy dokładnie je analizują, gdyż niektóre podmioty o dobrej kondycji finansowej mogłyby traktować restrukturyzację firmy jako sposób na umorzenie części zobowiązań.