Uchylenie obowiązku alimentacyjnego ma miejsce w kilku sytuacjach. Alimenty mają zapewnić środki na utrzymanie dziecka. Zdarza się jednak, że w życiu świadczeniobiorcy zajdą zmiany, które sprawią, że alimenty nie będą mu już przysługiwać. O jakich zmianach mowa? Znaczenie ma także sytuacja samego płatnika alimentów. Co zwalnia z płacenia alimentów?
Prawo rodzinne wymusza na rodzicach obowiązek zapewnienia wsparcia finansowego dziecku lub byłemu partnerowi. Dlatego też niezależnie od tego, czy rodzice planują być razem, czy nie, rodzic musi wspierać je finansowo. Takie wsparcie stanowią alimenty. Świadczenie ma zapewnić dziecku godziwe warunki życia i rozwoju. Zdarzają się jednak sytuacje, które zwalniają z konieczności płacenia alimentów. Kiedy tak się dzieje?
Spis treści
Kiedy wygasa obowiązek alimentacyjny?
Alimenty zasądzone są osobom bliskim na rzecz innych osób z rodziny, które nie mają środków na utrzymanie. W przypadku rodzin najczęściej to rodzić niemieszkający z dzieckiem zobowiązuje się lub sąd zobowiązuje go do płacenia na rzecz dziecka alimentów. Jeśli rodzice nie podejmą porozumienia, to alimenty stanowią z góry ustaloną przez sąd kwotę. Wysokość alimentów uzależniona jest od potrzeb dziecka i możliwości finansowych osoby zobowiązanej do płacenia alimentów. Czym są alimenty, dokładnie określa art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania (obowiązek alimentacyjny) obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo.
O alimenty mogą się starać dzieci, które nie mogą się jeszcze same utrzymać, rodzice, ale także dziadkowie, wnukowie, czy rodzeństwo, jak i były małżonek. Wbrew pozorom do wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego nie dochodzi w momencie osiągnięcia przez dziecko pełnoletniości. Obowiązek alimentacyjny nie jest z góry określony czasowo. Ważne kryterium stanowi osiągnięcie przez dziecko zdolności do samodzielnego utrzymania się. Nie można tak po prostu przestać płacić alimentów, gdyż jest to przestępstwo. Osoba, która nie wypełnia swojego zobowiązania, może zostać objęta postępowaniem egzekucyjnym. Z kolei dziecko może wówczas otrzymać świadczenie z funduszu alimentacyjnego.
Zmiana sytuacji finansowej osoby zobowiązanej do płacenia alimentów
Zwolnionym z obowiązku płacenia alimentów można zostać ze względu na własną sytuację lub sytuację osoby, która alimenty otrzymuje. Argumentem do zmniejszenia wysokości alimentów, a w wyjątkowych sytuacjach nawet umorzenia obowiązku świadczenia alimentacyjnego jest znaczne pogorszenie się sytuacji materialnej osoby płacącej alimenty. Tak się może zdarzyć, gdy rodzic straci pracę, pogorszy się jego stan zdrowia i będzie musiał opłacać leczenie. Może wówczas wystąpić do sądu z wnioskiem o zmniejszenie wysokości świadczenia.
Obowiązek alimentacyjny rodzica a pozbawienie wolności
Decyzją sądu może być zmniejszenie świadczenia alimentacyjnego lub nawet uchylenie obowiązku płacenia alimentów w sytuacji, gdy rodzic dziecka zostanie pozbawiony wolności. Jednak jest to uzależnione od konkretnej sytuacji, m.in. od tego, czy przestępstwo zostało popełnione umyślnie, jaka była szkodliwość czynu, jaka jest sytuacja materialna więźnia. Jednak bardziej prawdopodobny scenariusz zakłada egzekucję alimentów z nieruchomości i ruchomości skazanego.
Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego
Na mocy art. 144 (1) Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego z płacenia alimentów można zostać zwolnionym, jeśli żądanie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Co to właściwie oznacza?
Zobowiązany może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem uprawnionego, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Nie dotyczy to obowiązku rodziców względem ich małoletniego dziecka.
To może być np. sytuacja, w której dziecko zachowuje się wobec rodzica w sposób karygodny. Narusza jego godność, naraża zdrowie, czy dobra osobiste rodzica. Wówczas rodzic może domagać się uchylenia alimentów na rzecz dziecka.
Co zwalnia z płacenia alimentów? Porozumienie stron
Rodzice dziecka mogą także dojść wspólnie do porozumienia, które obejmie zmianę warunków alimentów lub zrzeczenie się ich. Oczywiście taka umowa musi zostać zatwierdzona przez sąd. Jeśli tak się stanie, rodzic zostanie zwolniony z płacenia alimentów.
Do sądu rodzinnego należy wystąpić z wnioskiem o zatwierdzenie ugody. Wniosek składa się do sądu rejonowego, do którego zostałby także złożony pozew o alimenty w razie niezatwierdzenia ugody (sąd właściwy dla miejsca zamieszkania dziecka).
Zmiany w opiece nad dzieckiem a alimenty
Zwolnienie z płacenia alimentów jest możliwe także w sytuacji, gdy zmianie ulegnie sytuacja opieki nad dzieckiem. Dziecko może zostać przekazane do innej osoby. Osoba dotychczas płacąca alimenty może uzyskać wyłączną opiekę nad dzieckiem. Alimenty musi opłacać rodzic, który nie sprawuje takiej opieki nad małoletnim. Zatem zmiany w opiece nad dzieckiem mogą przyczynić się do obniżenia kwoty alimentów lub do całkowitego zwolnienia z obowiązku ich płacenia.
Ile trzeba mieć dzieci, żeby nie musieć płacić alimentów?
Obowiązek alimentacyjny nie jest uzależniony od liczby posiadanego potomstwa. Jest to o tyle istotne, że można się spotkać z wątpliwościami osób płacących alimenty, co do zasadności ich uiszczania, jeśli mają wiele dzieci. Wszystkie dzieci, zarówno te urodzone w małżeństwie, jak i konkubinacie mają prawo do świadczeń alimentacyjnych.
Przyznane środki nie mogą doprowadzić do pokrzywdzenia któregoś z dzieci. Jeśli rodzic ma kilkoro dzieci, może to wpłynąć jedynie na wysokość zasądzonych świadczenie alimentacyjnych. Należy jednak pamiętać, że analogiczne prawo ma osoba pobierająca świadczenie – może złożyć wniosek o podwyższenie alimentów.
Dziecko jest w stanie utrzymać się samodzielnie
Na uchylenie alimentów wpływ może mieć także zmiana sytuacji osoby, na którą zasądzono alimenty. Przykład stanowi sytuacja określona w art. 133 § 3 KRiO.
Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Obowiązek alimentacyjny rodziców trwa także wtedy, gdy pełnoletnie dziecko nie może się samodzielnie utrzymać. Wyjątek stanowi sytuacja, w której dochody z majątku dziecka wystarczają do codziennego utrzymywania. Wówczas może dojść do uchylenia obowiązku alimentacyjnego. Mowa jednak o majątku będącym własnością dziecka, a nie rodziców. To może być np. majątek nabyty w drodze dziedziczenia, darowizna, czy wygrana. Nawet jeśli dziecko pójdzie do pracy w momencie pobierania nauki, to alimenty na dorosłe dziecko i tak trzeba płacić, gdyż to nauka stanowi wówczas priorytet.
Obowiązek alimentacyjny trwa także wtedy, gdy alimenty na dziecko dotyczą osoby nieuleczalnie chorej. Natomiast możesz przestać płacić alimenty, jeśli sąd przychyli się do twojego wniosku, gdy udowodnisz, że dziecko jest już zdolne do samodzielnego utrzymywania.
Co, gdy dziecko nie chce pójść do pracy?
Obowiązek alimentacyjny nałożony na rodzica może zostać zniesiony, gdy dziecko jest zdolne do codziennego utrzymania, lecz nie chce tego robić. Mowa o sytuacji, w której dziecko już jest pełnoletnie, nie uczy się, może iść do pracy i samo się utrzymać, lecz nie dąży do tego. Jednak to osoba płacąca alimenty musi w tym przypadku postarać się, by udowodnić, że dziecko rzeczywiście jest w stanie ponosić koszty swojego utrzymania. To może być na przykład umowa o pracę.
Kiedy można przestać płacić alimenty na żonę, czy męża?
Zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego, czasem małżonek musi płacić alimenty po rozwodzie na żonę, ponieważ w związku z rozpadem małżeństwa druga strona może popaść w niedostatek. Obowiązek alimentacyjny wówczas wygasza, gdy żona zawrze nowy związek małżeński. Obowiązek alimentacyjny bez rozstrzygnięcia winy za rozpad małżeństwa wygasa po pięciu latach. Jednak w razie np. choroby sąd może przedłużyć ten termin.
Co więcej, obowiązek alimentacyjny w razie wyłącznej winy męża skutkuje dożywotnim obowiązkiem alimentacyjnym – albo do czasu zawarcia nowego małżeństwa przez żonę. Warto jednak pamiętać, że sąd nie orzeka w kwestii alimentów po rozwodzie na żonę, czy męża z urzędu, lecz na wniosek. Jeśli strona płacąca alimenty wejdzie związek małżeński, to nie ma to wpływu na zwolnienie z obowiązku płacenia alimentów. Może natomiast stanowić argument do ich obniżenia.
Jak uchylić obowiązek alimentacyjny?
Jeśli uważasz, że w twoim przypadku obowiązek płacenia alimentów powinien zostać zniesiony, to możesz się o to postarać. Aby doszło do uchylenia alimentów, musisz mieć wyrok sądu. Przygotuj pozew o uchylenie alimentów, jeśli:
- dziecko jest w stanie samo się utrzymać;
- posiada dochody pozwalające do jego codziennego utrzymania;
- rodzice obowiązani do płacenia alimentów dokonują obowiązku, lecz wiąże się to z nadmiernym uszczerbkiem;
- dorosłe dziecko nie stara się samodzielnie utrzymać;
- żądanie alimentów jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego.
Przygotowując pozew o uchylenie alimentów, dodaj także informację na temat ewentualnego żądania ich obniżenia. Jeśli nie uda się uchylić obowiązku alimentacyjnego, mimo przesłanek, możesz postarać się o zmniejszenie świadczenia. Wniosek należy złożyć do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania pozwanego (do wydziału rodzinnego sądu rejonowego).
Złożenie wniosku jest płatne. Kwota jest uzależniona od wartości przedmiotu sporu, który stanowią świadczenia alimentacyjne za cały rok. Możesz także złożyć wniosek o udzielenie zabezpieczenia na czas trwania postępowania. To oznacza np. obniżenie kwoty alimentów, czy zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Takie rozwiązanie jest korzystne, jeśli rzeczywiście przesłanki są na tyle silne, by doprowadzić do zwolnienia z płacenia alimentów. Ponieważ jeśli sąd przychyli się do wniosku, to bardzo trudno jest odzyskać środki wpłacone już w czasie trwania sprawy.
