Popyt to pojęcie z zakresu ekonomii dotyczące zachowań konsumenckich na rynku zakupowym. Dowiedz się, jaka jest definicja popytu, jakie czynniki kształtują popyt i jak wygląda wykres tego zjawiska.
Popyt może dotyczyć zapotrzebowania na konkretne produkty wytwarzane na rynku towarów lub sprzedawane w branży e-commerce, ale także działać w obszarze oferowanych usług. Istnieje również popyt na zawody na rynku pracy. Popyt wpływa na wielkość podaży i odwrotnie. Rynek stabilny to taki, w którym funkcjonuje cena równowagi. Dowiedz się, co jest najbardziej istotne w temacie popytu i jak nie zagubić się w dotyczących go zjawiskach rynkowych.
Spis treści
Co to jest popyt? Definicja
Najprostsza definicja popytu mówi, że jest to ilość dóbr i usług, którą nabywcy chcą zakupić i są w stanie tego dokonać przy danej cenie towarów funkcjonującej w określonym czasie na rynku. Popyt to nie tylko sama chęć nabywcy do dokonania transakcji. To chęć, która jest możliwa do zrealizowania, bo nabywca posiada odpowiednią ilość pieniędzy możliwą, aby nabyć dane dobro.
Niektóre rodzaje popytów
Popyt możemy rozpatrywać jako zjawisko indywidualne, dotyczące jednostkowego konsumenta towarów i usług, a także jako popyt rynkowy. Jest to wówczas popyt będący sumą zapatrywania się na dany produkt wszystkich nabywców funkcjonujących na rynku. O popycie globalnym możemy natomiast mówić, gdy analizujemy zachowania wszystkich konsumentów dotyczące wszystkich możliwych dóbr.
Prawo popytu
Cena produktu i danej usługi, funkcjonująca na rynku, ma ścisły związek z wielkością popytu. Prawo popytu to prawidłowość, która mówi, że wzrost popytu następuje wraz ze spadkiem ceny dobra, które konsument chce i jest w stanie nabyć. Analogicznie, wzrost ceny powoduje spadek chęci i możliwości zakupu dobra czy usługi przez konsumentów, a więc również i popytu, który kształtują.
Krzywa popytu
Krzywa popytu to pojęcie z dziedziny ekonomii. Jest to wykres funkcji popytu, który obrazuje jego zachowanie się i zależność od ceny towarów i usług w przedstawieniu graficznym. Kierunek nachylenia krzywej popytu jest opadający:
Popyt a wielkość popytu
Analizując pojęcie popytu, a zwłaszcza jego krzywą, trzeba mieć na uwadze, że istnieje jeszcze pojęcie wielkości popytu (zamiennie rozmiary popytu), które nie jest tożsame z samym popytem. Wielkością popytu, podobnie jak samym popytem, nazywamy ilość dóbr i usług, które nabywca chce i jest w stanie kupić w danym momencie, w którym cena produktu wynosi tyle i tyle. W przeciwieństwie do popytu jest to jednak tylko jeden z elementów funkcji popytu, konkretny punkt na jego wykresie i w czasie, ściśle związany z daną ceną pożądanego dobra. Popyt zaś to cała zmienna funkcja, cały wykres, podporządkowany swojemu prawu i paradoksom, który zmienia się, kiedy cena rośnie i opada.
Czynniki kształtujące popyt
Cena to główny czynnik kształtujący popyt i jego wielkość. Istnieją też jednak inne determinanty popytu, np. czynniki społeczne.
Najczęstsze czynniki kształtujące popyt oprócz samej ceny pożądanych produktów i usług:
- sytuacja gospodarcza regionu branego pod uwagę,
- dochody nabywców produktów i usług,
- zmiana cen dóbr substytucyjnych, czyli zamienników pożądanych produktów dających te same lub podobne efekty z ich zakupu, co w przypadku nabycia głównego dobra,
- ceny dóbr komplementarnych, czyli produktów uzupełniających się i najczęściej nabywanych łącznie, np. komputer i monitor,
- prognozy mówiące o tym, że towar będzie w przyszłości w niższej cenie lub jego cena wzrośnie,
- preferencje konsumentów co do wybieranego towaru i usługi,
- demografia,
- sytuacja polityczna,
- moda kształtująca wybory konsumentów.
Popyt a paradoksy
W historii ekonomii zaobserwowano sytuacje, w których popyt zachowywał się inaczej, niż przewiduje to jego prawo, a wraz ze spadkiem ceny dobra, zapotrzebowanie na nie nie rosło, ale również malało i odwrotnie.
Paradoks Giffena
Paradoks Giffena dotyczy konsumentów m.in. dóbr niższego rzędu, czyli np. dóbr żywnościowych podstawowych, gorszej jakości zamienników itp. Najczęściej konsumenci ci reprezentują grupę o niskich dochodach.
Paradoks ten ma miejsce, gdy wraz ze wzrostem ceny produktu następuje wzrost popytu na niego. Dzieje się tak, gdy pożądany produkt, np. chleb nie tanieje, ale wzrost jego ceny przekłada się na wzrost także innych produktów, np. pozostałej żywności. Wówczas chleb jest coraz droższy, ale wciąż pozostaje jednym z najtańszych produktów z tej kategorii na rynku, dlatego nie zmaleje zapotrzebowanie na niego, przeciwnie — następuje wzrost rozmiarów popytu.
Paradoks spekulacyjny
Ten rodzaj paradoksu związany jest z przekonaniem konsumentów, chcących nabyć dany produkt, że jego cena będzie sukcesywnie rosła w przyszłości, więc pomimo tego, że w czasie rzeczywistym faktycznie rośnie, a nie maleje, nabywają produkt, aby kupić go w określonej cenie, w ich przekonaniu tańszej, bo wraz z upływem czasu będzie ona coraz droższa. Wówczas mamy kolejny przypadek, kiedy popyt rośnie przy rosnącej cenie produktu, zamiast maleć.
Efekt owczego pędu
Efekt owczego pędu to ciekawe zjawisko, w wyniku którego popyt również zmniejsza się wraz ze wzrostem ceny danego dobra, ale zdecydowanie wolniej, niż w przypadku sytuacji, w której efekt ten nie oddziałuje.
Konsumenci wytwarzający to zjawisko w mniejszym stopniu kierują się ceną dobra, które chcą zakupić, a bardziej wybierają je tylko dlatego, że w ich przekonaniu „wszyscy to mają” i „wszyscy to kupują”. Jest to przykład zachowań konsumenckich kreowanych przez czynniki społeczne zewnętrzne, takie jak rozwinięta reklama czy moda.
Paradoks Veblena
Paradoks Veblena dotyczy nabywania najdroższych produktów funkcjonujących na rynku, tj. dóbr luksusowych. Zjawisko to ma miejsce wśród najbogatszych przedstawicieli klas konsumentów.
Im niższa cena dobra luksusowego, tym większy spadek po stronie popytu wśród ludzi bogatych. Dzieje się tak, ponieważ osoby majętne chcą nabywać drogie, popularne, czołowe produkty, które są modne i „na topie”, aby móc demonstrować swoje możliwości finansowe, domniemany smak, kunszt i styl dokonywanych zakupów, a to zapewnia wyłącznie nabywanie dóbr luksusowych, których cena wzrasta. Funkcją ceny tych towarów jest tutaj prezentowany prestiż.
Popyt a podaż
Popyt ściśle związany jest także z pojęciem podaży. Podaż jest niejako przeciwieństwem popytu. Więcej o tym pojęciu możesz dowiedzieć się z naszego artykułu poświęconego podaży.
Popyt i podaż oddziałują na siebie i mogą osiągnąć kompromis. Kiedy ma miejsce zrównanie poziomu popytu i podaży, w świecie zakupowym następuje tzw. równowaga rynkowa. To sytuacja, w której ilość towarów i usług, którą sprzedający chcą sprzedać, jest równa ilości, jaką chcą i mogą nabyć konsumenci. Na wykresie punkt równowagi to miejsce, gdzie krzywa podaży przecina się z krzywą popytu. Sytuacja ta formułuje tzw. cenę równowagi (inaczej cenę czyszczącą rynek).
