Czynny żal to jedno z przewidzianych w polskim prawie narzędzi, w ramach którego podatnik który dopuścił się czynu zabronionego przez Kodeks Karny Skarbowy może uniknąć kary, o ile tylko poinformuje Urząd Skarbowy o swoim przewinieniu i zobowiąże się do jego naprawy. Czynny żal może dotyczyć niezłożenia deklaracji w terminie, niewłaściwego prowadzenia księgowości i innych wykroczeń skarbowych. Naczelnik Urzędu Skarbowego anuluje nam wszelkie kary gdy otrzyma nasz czynny żal. Wzór dokumentu wraz z omówieniem znajdziesz w dalszej części artykułu.
Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_7974123_koperty-i-puste-copyspace-pokazywanie-dzia%C3%A5%E2%80%9Aalno%C3%A5%E2%80%BAci-poczty-koncepcji.html
Bycie uczciwym wobec Urzędu Skarbowego daje szanse na uniknięcie kary przy niedopełnieniu swoich obowiązków. Skruchę z powodu popełnienia czynu zabronionego czy niedopełnienia obowiązków podatkowych wyraża się w tej sytuacji poprzez czynny żal. Czym jest taki dokument? Jak napisać czynny żal? Wzór w przypadku czynnego żalu – co musi zawierać zgłoszenie? Kto może skorzystać z czynnego żalu? Co o nim mówią przepisy? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć w niniejszym materiale.
Niezapłacenie podatku w terminie – czynny żal pomoże!
Zapomnieliście rozliczyć PIT w terminie? A może popełniliście błąd, którego wcześniej nie zauważyliście? To może być problem. Jak ratować się przed konsekwencjami przy popełnieniu przestępstwa skarbowego? To wymaga konieczności składania czynnego żalu do Urzędu Skarbowego.
Na czym polega czynny żal i jak go napisać? Co daje nam złożenie go do „skarbówki” i jakie powody swojego zachowania należy w nim podać? Tego dowiecie się od eksperta prawnego GoWork.pl w kolejnym odcinku naszego cyklu „Pracodawca to (nie) Twój wróg”!
SPRAWDŹ TEŻ: Rodzaje formularzy PIT w Polsce który PIT dla kogo? Do kiedy się rozliczyć?
Czynny żal – definicja
Czym jest czynny żal? Według definicji jest to dobrowolne zaniechanie lub zapobieżenie skutkowi popełnienia przestępstwa skarbowego. Innymi słowy, jest to przyznanie się przez nas do winy, zaprzestanie popełniania przestępstwa i zgłoszenie chęci do uregulowania wszelkich spraw z Urzędem Skarbowym.
Czynny żal składany jest na piśmie, w którym należy przyznać się do winy, wskazać jej powody oraz zobowiązać się do uregulowania zobowiązania. Celem ujawnienia czynu zabronionego jest powstrzymanie wszczęcia przeciwko nam postępowania karno-skarbowego.
Szukasz pracy we Wrocławiu? Sprawdź najlepsze oferty na GoWork.pl!
Czynny żal podatnika – w jakich sytuacjach pomoże?
Przed jakimi kłopotami może uchronić nas czynny żal? Przedsiębiorcy, jak i osoby prywatne, najczęściej korzystają z niego w przypadku spóźnionego złożenia zeznania podatkowego. Czynny żal służy także do naprawiania sytuacji takich jak:
nierzetelne prowadzenia ksiąg podatkowych;
nierzetelne wystawianie faktur;
niezapłacenie lub nieodpowiednie zapłacenie podatku dochodowego (PIT lub CIT), lub podatku VAT;
bezprawne stosowanie obniżonych stawek podatku VAT;
zatajenie przed organami podatkowymi prawdziwych rozmiarów prowadzonej działalności gospodarczej.
Czynny żal – kiedy jest skuteczny?
Aby czynny żal nie został uznany za niedopuszczalny, musi zostać on złożony, zanim właściwy organ samodzielnie udokumentuje popełnienie przestępstwa lub wykroczenia skarbowego.
Czynny żal będzie skuteczny także wtedy, gdy przyznacie się do błędu przed rozpoczęciem przez organ ścigania innej czynności zmierzającej do wykrycia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego – takiej jak przeszukania, czynności sprawdzającej, czy kontroli.
Obowiązkowym warunkiem skuteczności złożonego czynnego żalu będzie także natychmiastowe uiszczenie zaległej opłaty, ponieważ jego zastosowanie nie zwalnia z obowiązku uregulowania powstałych zaległości czy odsetek.
Kiedy czynny żal nie jest możliwy do zastosowania?
Są sytuacje, w których nie można zastosować czynnego żalu do uniknięcia konsekwencji popełnionego przestępstwa lub wykroczenia. Informuje o tym art. 16 Kodeksu karnego skarbowego:
„§ 5. Zawiadomienie jest bezskuteczne, jeżeli zostało złożone:
1) w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego;
2) po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony”.
Warunek nieuwzględnienia czynnego żalu dotyczy również samego sprawcy przestępstwa w przypadku, gdy wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie nakłaniał ją w celu popełnienia przestępstwa skarbowego do wykonania przez nią czynu zabronionego, albo też stworzył grupę, która ma na celu popełnienie przestępstwa skarbowego lub nią kierował.
TO WARTO WIEDZIEĆ: Twój e-PIT 2023 – co to jest? Jak rozliczyć?
Czynny żal – jak napisać?
Co powinno zawierać składane w Urzędzie Skarbowym pismo? Czynny żal nie ma swojego urzędowego wzoru czy formularza, ale powinien zawierać dokładny opis popełnionego czynu. Powinny znaleźć się w nim jednak pewne podstawowe informacje. Jak napisać czynny żal? Nie możecie pominąć elementów takich jak:
dane osoby składającej czynny żal;
adresata, którym jest Naczelnik urzędu skarbowego;
charakter popełnionego czynu i istotne okoliczności czynu zabronionego;
osoby, które miały związek z popełnionym czynem zabronionym;
informacja o tym, czy podatnik naprawił swój czyn, a jeżeli tego nie zrobił – to w jaki sposób i w jakim terminie podatnik zobowiązuje się do jego naprawienia.
Czynny żal – uzasadnienie
Jeśli niezapłacenie podatku lub niezłożenie deklaracji podatkowej w terminie zdarzyło Wam się po raz pierwszy, warto wspomnieć o tym w składanym piśmie. Fakt tego, że zabronionego czynu skarbowego dokonaliście nieświadomie, może zadziałać na Waszą korzyść.
Dobrze wyjaśnić również, że czyn ten wynikał np. z Waszego zapominalstwa, a nie świadomej chęci uchylenia się od obowiązku opodatkowania. Jeśli jednak zdarza nam się to któryś raz z rzędu, musimy wziąć pod uwagę, że Urząd Skarbowy może i tak nałożyć na nas stosowną karę.
W uzasadnieniu można wskazać również na trudną sytuację przedsiębiorcy, niezamierzony błąd, nieświadomość czynu zabronionego czy przeoczenie terminu.
Czynny żal – wzór
Ogólnie nie istnieje jeden urzędowy wzór czy formularz. Jeśli chodzi o czynny żal i przykład, najlepiej sięgnąć do wzoru publikowanego na stronie rządowej, który załączamy poniżej. Znajdziemy w nim niezbędne elementy i pola dokumentu, które należy odpowiednio wypełnić w zależności od sytuacji i powodów popełnienia czynu zabronionego składającego go podatnika.
PRZECZYTAJ TEŻ: Zaległość podatkowa – co to jest? Czy można uniknąć zapłaty?
Jak złożyć czynny żal?
Czynny żal można złożyć na różne sposoby:
przekazać go na piśmie,
przedstawić ustnie do protokołu,
złożyć w formie elektronicznej.
W tym ostatnim przypadku czynny żal, czyli zawiadomienie do finansowego organu postępowania przygotowawczego wysyłany jest na e-PUAP właściwego urzędu skarbowego lub urzędu celno-skarbowego lub przez platformę e-Urząd Skarbowy. Co więcej, dokument przesłany przez Internet musi być podpisany podpisem kwalifikowanym, profilem zaufanym lub podpisem osobistym.
Podczas składania czynnego żalu lepiej unikać załatwienia formalności przez pełnomocnika, który złożyłyby podpis na piśmie do urzędu skarbowego. Może to zostać uznane za zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia karnoskarbowego, a nie dobrowolne przyznanie się do winy sprawcy tego czynu. Istotne jest więc, aby czynny żal był podpisany i złożony osobiście.
Może Cię również zainteresować:
Jak sobie radzić z pracą zmianową? Jaki ma ona wpływ na zdrowie?
Komunikacja wewnętrzna w firmie: Co robić, by była efektywna? Narzędzia komunikacji wewnętrznej
Czynny żal – podstawa prawna
Na czym polega składanie czynnego żalu i przed jakimi konsekwencjami może on nas uchronić? Na te i inne pytania odpowiada nasza ekspertka prawna GoWork.pl, Angelika Kowalczyk!
Na czym polega złożenie czynnego żalu? Czy to to samo, co samodonos?
Czynny żal to instytucja uregulowana w art. 16 ustawy z dnia 10 września 1999 r. – Kodeks karny skarbowy (dalej: Kodeks karny skarbowy).
„Nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu”.
Zgodnie z tym przepisem, nie podlega karze popełnienie przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, kiedy sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu. Taką sytuację można inaczej określić samodonosem – sprawca „ujawnia istotne okoliczności” popełnionego przez siebie samego czynu.
Jak napisać czynny żal do Urzędu Skarbowego?
Czynny żal w postępowaniu karnym skarbowym polega zatem na tym, że:
może go złożyć tylko sprawca – nie np. osoba trzecia, ale również nie osoba, która kierowała/poleciła/nakłoniła (do) wykonania/e(m) tego przestępstwa/wykroczenia (dot. zatem przestępstw popełnionych przez więcej niż jedną osobę);
czyn objęty czynnym żalem stanowi przestępstwo lub wykroczenie skarbowe określone w Kodeksie karnym skarbowym – nie w innej ustawie;
wyłącza karalność – czyn nadal stanowi przestępstwo/wykroczenie, ale sprawca nie zostanie za niego ukarany;
zostaje złożony już po popełnieniu przestępstwa/wykroczenia skarbowego – nie w jego trakcie lub jeszcze przed, ale wcześniej niż w momencie, gdy organ ścigania będzie miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa/wykroczenia skarbowego (tzn. gdy inna osoba/organ wniosła już zawiadomienie o popełnieniu tego przestępstwa/wykroczenia) oraz, co za tym idzie, do rozpoczęcia przez organ ścigania czynności służbowej w związku z popełnieniem tego przestępstwa/wykroczenia, np. przeszukania czy kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa lub wykroczenia skarbowego (chyba że czynności te nie dały uprzednio podstaw do wszczęcia postępowania);
następuje zawiadomienie właściwego organu powołanego do ścigania danego przestępstwa – czyli organu wskazanego w Kodeksie karnym skarbowym;
ujawnione zostają „istotne okoliczności czynu” – czyli np. czas, miejsce, sposób, a w szczególności osoby biorące udział w popełnieniu przestępstwa/wykroczenia.
Czynny żal składa się do naczelnika urzędu skarbowego albo naczelnika urzędu celno-skarbowego. Można go dostarczyć na piśmie w formie listownej lub elektronicznej i ustnie do protokołu.
TO TEŻ MOŻE CIĘ ZAINTERESOWAĆ: Złożony PIT a wezwanie do urzędu skarbowego. Co oznacza?
Co daje nam złożenie czynnego żalu, zanim Urząd Skarbowy skontaktuje się z nami?
Jak zostało wskazane powyżej, czynny żal wyłącza karalność, a zatem sąd odstępuje od ukarania sprawcy danego czynu. Aby jednak tak się stało, sprawca, obok złożenia samodonosu zawierającego wszystkie powyższe elementy, powinien jeszcze spełnić jeden warunek, tj. w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ postępowania przygotowawczego uiścić w całości wymagalną należność publicznoprawną uszczuploną popełnionym czynem zabronionym (art. 16 § 2 Kodeksu karnego skarbowego).
Jeżeli zatem sprawcą jest podatnik, który uporczywie nie wpłaca w terminie podatku, wypełniając tym samym znamiona wykroczenia określonego w art. 57 Kodeksu karnego skarbowego, musi uprzednio uregulować ów uszczuplony podatek, by można było wobec niego zastosować odstąpienie od wymierzenia kary. W takiej sytuacji, jeżeli zostaną wypełnione wszystkie określone powyżej przesłanki, sąd obligatoryjnie odstępuje od wymierzenia kary.
ZOBACZ TEŻ: PIT: ulga na leki 2023. Kto może skorzystać?
Czy złożenie czynnego żalu ochroni mnie przed konsekwencjami prawnymi takimi jak nierozliczenie PIT-u?
Zgodnie z art. 54 § 1 Kodeksu karnego skarbowego, podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania, lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.
Czynny żal – uzasadnienie
To, jakie skutki wywrze złożenie czynnego żalu w sytuacji niezłożenia deklaracji podatkowej, zależy od tego, czy podatnik nie rozliczył PIT-u umyślnie, „uchylając się od opodatkowania”, czy dlatego, że np. zwyczajnie zapomniał.
Kodeks karny skarbowy w art. 16a wyłącza karalność przestępstwa/wykroczenia skarbowego, jeżeli sprawca złożył prawnie skuteczną, w rozumieniu przepisów ustawy – Ordynacja podatkowa albo ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej, korektę deklaracji podatkowej i w całości uiścił, niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ, należność publicznoprawną uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie. Ten przepis jednakże będzie miał zastosowanie do podatnika, który złożył już deklarację podatkową, nie zaś do tego, który nie rozliczył PIT-u.
Nie podlega karze również podatnik, który złożył zeznanie podatkowe i popełnił w nim błędy lub oczywiste pomyłki powstałe z winy płatnika, lub organu podatkowego (a więc nie z winy samego podatnika), na co wskazuje art. 16b Kodeksu karnego skarbowego.
Co dzieje się w sytuacji, gdy podatnik nie rozliczy PIT-u?
Zgodnie z art. 21 Ordynacji podatkowej, jeżeli w postępowaniu podatkowym organ podatkowy stwierdzi, że podatnik, mimo ciążącego na nim obowiązku, nie zapłacił w całości lub w części podatku, nie złożył deklaracji albo że wysokość zobowiązania podatkowego jest inna niż wykazana w deklaracji, organ podatkowy wydaje decyzję, w której określa wysokość zobowiązania podatkowego.
Jeśli więc podatnik nie złożył PIT-u, bo np. zapomniał, to jego czynny żal będzie skuteczny, gdy zostanie złożony przed wszczęciem postępowania podatkowego w związku z niezłożeniem przez niego deklaracji podatkowej oraz przy spełnieniu wszystkich pozostałych przesłanek (w szczególności, gdy uiści wymaganą należność publicznoprawną, wynikającą z zobowiązania podatkowego). Wówczas może liczyć na odstąpienie od wymierzenia kary.
Jeżeli natomiast podatnik umyślnie nie złożył deklaracji podatkowej, świadomie uchylając się od opodatkowania, nie składając oczywiście czynnego żalu przed wszczęciem postępowania podatkowego, jeżeli jednak wyraża skruchę, może liczyć na ewentualne odstąpienie sądu od wymierzenia mu kary.
Zobacz ciekawy artykuł: Zaległość podatkowa – co to jest? Czy można uniknąć zapłaty?
Czynny żal i Kodeks karny skarbowy
Zgodnie bowiem z art. 19 Kodeksu karnego skarbowego, sąd może odstąpić od wymierzenia kary za przestępstwa skarbowe zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat lub karą łagodniejszą, gdy stopień społecznej szkodliwości popełnionego czynu nie jest znaczny.
Zamiast takiej kary sąd może orzec inny środek karny wymieniony w Kodeksie karnym skarbowym, np. przepadek korzyści majątkowej, jeżeli cele kary zostaną przez ten środek spełnione. Jeżeli zaś w związku z przestępstwem skarbowym nastąpiło uszczuplenie należności publicznoprawnej, tak jak może nastąpić w przypadku nierozliczenia PIT-u, sąd może odstąpić od wymierzenia kary, a nawet środka karnego, jeżeli wymagalna należność została w całości uiszczona przed wydaniem wyroku.
Jak napisać czynny żal? Wzór 2024
Przedsiębiorcy o instytucji czynnego żalu wiedzą dobrze już od wielu lat – niestety, prowadzenie biznesu nie jest proste i często nietrudno o popełnienie błędu czy zapomnienie o czymś istotnym. Czynny żal stanowi stały element polskiej rzeczywistości gospodarczej i na przestrzeni lat nie zmienił się w żaden istotny sposób.
Podstawę prawną dla instytucji czynnego żalu stanowi nadal Kodeks Karny Skarbowy, a zakres praktyczny wykorzystania tego narzędzia pozostaje niezmienny od lat – podobnie zresztą jak czynniki uprawniające do skorzystania z niego. O wszystkim mieliśmy okazję napisać wyżej.
Wobec tego wzór czynnego żalu w 2024 pozostaje taki sam, jak w latach poprzednich. Jeśli chodzi o elementy formalne, to należy go przede wszystkim właściwie zaadresować. Należy uwzględnić datę złożenia czynnego żalu, adresata wiadomości (wskazanie naczelnika właściwego Urzędu Skarbowego), a także oznaczyć nadawcę – będzie to nazwa naszej firmy, imię i nazwisko oraz NIP.
Treść właściwa czynnego żalu powinna zaczynać się od sformułowania „Zawiadomienie o popełnieniu czynu zabronionego”, a zakończyć się powinna podpisem nadawcy komunikatu.
Czynny żal – wzór. Przykład części właściwej
W części właściwej czynnego żalu powinniśmy dokładnie określić przedmiot naszej sprawy, najlepiej zachowując formalny ton. Przy okazji składania zawiadomienia najlepiej niezwłocznie naprawić swój błąd. Oto jak może wyglądać część właściwa czynnego żalu w przypadku niezłożenia deklaracji podatkowej PIT 36:
Na podstawie art. 16 Kodeksu Karnego Skarbowego, zawiadamiam naczelnika Urzędu Skarbowego w [PODAĆ MIEJSCE] o niezłożeniu przeze mnie deklaracji PIT-36 za rok 2024 w wymaganym prawem terminie, a także o braku wpłaty z tego tytułu.
Niniejszego obowiązku dopełniam wraz ze złożeniem tego oświadczenia, uiszczając zarówno zaległy podatek, jak i odsetki ustawowe. Jednocześnie informuję, że niewywiązanie się z wyżej wskazanego obowiązku nie wynikało ze współdziałania z osobą trzecią.
Z poważaniem,
(PODPIS)
Czynny żal – czy może go złożyć księgowa lub biuro rachunkowe?
Złożenie czynnego żalu to sposób dobrowolnego przyznania się do popełnienia czynu zabronionego, który może pomóc w uniknięciu kary lub jej złagodzeniu. Pojawia się jednak pytanie, czy księgowa lub biuro rachunkowe mają prawo złożyć taki żal w imieniu swojego klienta?
Większość dużych firm i mikroprzedsiębiorstw korzysta z usług biur rachunkowych do zarządzania rozliczeniami podatkowymi i składania deklaracji w imieniu swoich klientów. Kiedy dochodzi do popełnienia błędów podatkowych, biuro rachunkowe może mieć możliwość złożenia czynnego żalu, aby zminimalizować konsekwencje.
Choć kwestia ta nie doczekała się jeszcze jednoznacznego stanowiska sądowego, większość ekspertów i orzecznictwa zgadza się, że biuro rachunkowe może złożyć czynny żal w imieniu swojego klienta. Istnieją przepisy, które pozwalają pełnomocnikom działać w imieniu podatników w takich sprawach, ponieważ nie ma wymogu osobistego składania czynnego żalu przez podatnika.
Dodatkowo, jeśli czynny żal jest składany w formie elektronicznej, biuro rachunkowe posiadające dostęp do podpisów elektronicznych swoich klientów, może szybko i bez przeszkód złożyć taki żal. Dzięki temu proces staje się prostszy i bardziej efektywny zarówno dla firm, jak i dla ich pełnomocników.
Podsumowując, biuro rachunkowe ma prawo złożyć czynny żal w imieniu swojego klienta, pod warunkiem, że działa na podstawie pełnomocnictwa. Takie podejście jest zgodne z przepisami prawa, a nowe technologie, jak podpisy elektroniczne, ułatwiają cały proces.
Jak uniknąć błędów przy składaniu czynnego żalu?
Składając czynny żal, ważne jest, aby unikać typowych błędów, które mogą prowadzić do odrzucenia wniosku. Przede wszystkim zadbaj o kompletną dokumentację, w tym dokładne wyjaśnienie sytuacji oraz wskazanie osób odpowiedzialnych za błąd. Unikaj ogólników i niejasnych sformułowań, ponieważ mogą one budzić wątpliwości urzędu. Pamiętaj również o terminowości – czynny żal musi być złożony przed wszczęciem postępowania skarbowego. Dokładne przygotowanie wniosku minimalizuje ryzyko nieprzyjęcia zgłoszenia.
Co zrobić, gdy czynny żal zostanie odrzucony?
Odrzucenie czynnego żalu nie musi oznaczać końca sprawy. Warto dokładnie przeanalizować powody odmowy oraz skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie podatkowym. Możliwe jest złożenie odwołania lub wyjaśnienia do urzędu, podając dodatkowe okoliczności lub dowody. Należy jednak pamiętać, że czas na reakcję jest ograniczony, więc szybkie działanie jest kluczowe. Alternatywnie, można również rozważyć negocjacje z urzędem, zwłaszcza w przypadku skomplikowanych spraw podatkowych.
Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_71053454_zbli%C5%BCenie-stosu-dokument%C3%B3w-biznesowych-na-tle-biznesmena.html
