Zawód zaufania publicznego – co to znaczy? Lista zawodów zaufania publicznego

Stosunkowo nowym pojęciem w Polsce jest zawód zaufania publicznego. Określenie to pojawiło się w Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku. Przedstawiamy wykaz zawodów zaufania publicznego i wyjaśniamy, jakie jest znaczenie tego słowa. Czy wolny zawód i zawód zaufania publicznego to tożsame pojęcia?

Co to jest zawód zaufania publicznego?

Zawód zaufania publicznego – co to znaczy? Pojęcie to zostało wprowadzone w 1997 r. Jest to definicja funkcjonująca w Polsce i nieznana w pozostałych krajach europejskich. Biuro Analiz i Dokumentacji w publikacji „Zawody zaufania publicznego, zawody regulowane oraz wolne zawody. Geneza, funkcjonowanie i aktualne problemy” wyjaśnia, że wśród zawodów zaufania publicznego znajdują się „profesje polegające na wykonywaniu zadań o szczególnym charakterze z punktu widzenia zadań publicznych i z troski o realizację interesu publicznego”.

Definicja zawodu zaufania publicznego

Określenie definicji zawodu zaufania publicznego jest stosunkowo trudne. Pomocne okazuje się orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 7 maja 2002 r., według którego „»Zawód zaufania publicznego« to zawód polegający na obsłudze osobistych potrzeb ludzkich, wiążący się z przyjmowaniem informacji dotyczących życia osobistego i zorganizowany w sposób uzasadniający przekonanie społeczne o właściwym dla interesów jednostki wykorzystywaniu tych informacji przez świadczących usługi. Wykonywanie zawodu zaufania publicznego określane jest dodatkowo normami etyki zawodowej, szczególną treścią ślubowania, tradycją korporacji zawodowej czy szczególnym charakterem wykształcenia wyższego i uzyskanej specjalizacji (aplikacja)”.

Warto zapoznać się także z orzeczeniem TK z 2 lipca 2007 r., w myśl którego „»Zawód zaufania publicznego« to zawód polegający na obsłudze osobistych potrzeb ludzkich, wiążący się z przyjmowaniem informacji dotyczących życia osobistego i zorganizowany w sposób uzasadniający przekonanie społeczne o właściwym dla interesów jednostki wykorzystywaniu tych informacji przez świadczących usługi. (…) Wykonywanie zawodu zaufania publicznego określane jest dodatkowo normami etyki zawodowej, szczególną treścią ślubowania, tradycją korporacji zawodowej czy szczególnym charakterem wykształcenia wyższego i uzyskanej specjalizacji (aplikacja)”.

Zawód zaufania publicznego a samorządy zawodowe w Konstytucji

Pojęcie zawodu zaufania publicznego w prawie pojawiło się m.in. w Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997 r. Można je znaleźć w art. 17 wspomnianego aktu prawnego, który dotyczy powoływania Samorządów Zawodów Zaufania Publicznego. Brzmi on następująco:

„1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony”.

Ustawa dotycząca samorządów zawodowych jednocześnie podkreśla, że nie mogą one naruszać wolności wykonywania zawodu ani ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej.

Uczestniczący w konferencji „Zawody zaufania publicznego a interes publiczny – korporacyjna reglamentacja versus wolność wykonywania zawodu” doc. dr hab. Waldemar J. Wołpiuk zwrócił uwagę na fakt, że status zawodów zaufania publicznego nie został uregulowany w żadnej ustawie zasadniczej, co mogłoby pomóc w zrozumieniu art. 17 Konstytucji. Dodaje również, że „Konstytucja w art. 17 ust. 1 nie dostarcza zbyt wielu danych mogących służyć do określenia kryteriów, na podstawie których można by kwalifikować poszczególne zawody do katalogu zawodów zaufania publicznego”.

Cechy zawodu zaufania publicznego

Doc. dr hab. Waldemar J. Wołpiuk zauważa, że w określaniu cech zawodu zaufania publicznego „pomocniczo można posłużyć się literaturą”. Dodaje on, że za kryteria uznaje się na przykład:

• posiadanie szczególnych cech moralnych i deontologicznych, charakterystycznych dla niektórych zawodów;
• konieczność posiadania odpowiedniego wykształcenia, wysokich kwalifikacji zawodowych, doświadczenia;
• niekierowanie się w wykonywaniu zawodu kryterium zysku,
• wykonywanie go przez osobę fizyczną, osobiście;
• związanie usługodawcy i usługobiorcy tajemnicą.

Czasem jako kryterium wymienia się także dużą częstotliwość korzystania z usług osób reprezentujących określony zawód.

Czy wolny zawód i zawód zaufania publicznego to to samo?

Zawód zaufania publicznego i wolny zawód to dwa różne, choć bliskie sobie pojęcia. Co je od siebie odróżnia?

Biuro Analiz i Dokumentacji określa wolny zawód jako „zawód wykonywany na podstawie odpowiedniego wykształcenia, samodzielnie (co nie oznacza, że koniecznie indywidualnie) i na własną odpowiedzialność w sposób niezależny zawodowo, w celu oferowania usług intelektualnych lub koncepcyjnych w interesie klienta, lub w interesie publicznym”.

Zawód zaufania publicznego a wolny zawód – różnice

W tym przypadku można mówić o pewnej misji. Przedstawiciele wolnych zawodów powinni przestrzegać kodeksów deontologicznych.

Osoby wykonujące wolne zawody obowiązuje tajemnica zawodowa; są to profesje, w których ponosi się dużą odpowiedzialność za swoją pracę. Wolne zawody to w zdecydowanej większości (⅔) zawody regulowane, czyli takie, które mogą wykonywać osoby posiadające wymagane kwalifikacje oraz zezwolenie.

Niektórzy przedstawiciele wolnych zawodów są jednocześnie przedstawicielami zawodów zaufania publicznego. Dobrym przykładem jest pracownik, który posiadł uprawnienia inżyniera budownictwa. Obowiązki wykonywane przez takiego pracownika, spełniają kryteria obu pojęć.

Choć pojęcie „wolny zawód” w Polsce nie posiada definicji prawnej, ma ono najdłuższą historię: zdaniem prawników po raz pierwszy wykorzystano je w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej w 1927 r. Można znaleźć je również w ustawie Ordynacja podatkowa z 29 sierpnia 1997 r. oraz ustawie Kodeks spółek handlowych z 15 września 2000 r.

Poszukujesz zatrudnienia? Praca w Szczecinie czeka na Ciebie!

Zawód zaufania publicznego: przywileje

Podczas starania się o kredyt hipoteczny zawód zaufania publicznego jest sprzyjającą okolicznością. Przedstawiciele tych profesji powinni pamiętać o podkreśleniu, czym się zajmują. Dlaczego? Jeden z przysługujących zawodom zaufania publicznego w Polsce przywilejów to preferencyjne warunki oferowane przez banki.

Wśród szczególnych uprawnień przedstawicieli zawodów zaufania publicznego można wymienić również immunitet materialny oraz prawo uwierzytelniania dokumentów.

Zawody zaufania publicznego – lista

Biuro Analiz i Dokumentacji zwraca uwagę na fakt, że aktualnie w polskim systemie prawnym obowiązują ustawy, które powołują samorządy zawodowe dla wybranych profesji. Oto aktualny wykaz zawodów zaufania publicznego oraz osób zaufania publicznego

• adwokat,
• radca prawny,
• notariusz,
• komornik,
• kurator sądowy,
• lekarz,
• lekarz weterynarii,
• lekarz dentysta,
• farmaceuta,
• pielęgniarka,
• położna,
• diagnosta laboratoryjny,
• psycholog,
• biegły rewident,
• doradca podatkowy,
• rzecznik patentowy,
• architekt,
• inżynier budownictwa,
• urbanista,
• fizjoterapeuta.

Znalezienie się zawodu zaufania publicznego na liście możliwe jest wtedy, gdy spełnione zostaną określone w Konstytucji RP kryteria.

Jaka jest opinia społeczeństwa dotycząca zawodów zaufania publicznego?

Centrum Badania Opinii Społecznej sprawdziło, jakie jest zdanie Polaków na temat zawodów zaufania publicznego. Przykłady najczęściej wymienianych profesji, które zdaniem ankietowanych powinno się zaliczyć do tej grupy, to: lekarz, sędzia, polityk, nauczyciel czy prawnik. Również osoba składająca podanie o przyjęcie do służby w policji powinna zdawać sobie sprawę z wyjątkowej odpowiedzialności społecznej. Jak można zauważyć, tylko część z nich pokrywa się z faktycznym wykazem.

Zapytani o skojarzenia z zawodem zaufania publicznego często wymieniali również cechy, które ich zdaniem go charakteryzują – głównie pozytywne, w tym m.in. etykę zawodową i standardy moralne, działanie w interesie społeczeństwa, zaufanie społeczne. 25% ankietowanych nie potrafiło wyjaśnić swoich skojarzeń lub nie wiedziało, czym jest zawód zaufania publicznego.

Zdaniem opinii publicznej kompetencje samorządów zawodów zaufania publicznego powinny być węższe, a ich działalność nadzorowana przez organy administracji rządowej. Wyniki badań wskazują, że według społeczeństwa o włączeniu profesji na listę zawodów zaufania publicznego powinny decydować przede wszystkim nienaganna postawa moralna i etyczna, wysoka jakość usług, obowiązywanie tajemnicy zawodowej oraz istnienie więzi zaufania między klientem a przedstawicielem danego zawodu.

Pełnienie zawodu zaufania publicznego samo w sobie uznawane jest za przywilej. Wiąże się z nim duża odpowiedzialność i liczne obowiązki (jak choćby konieczność ciągłego podnoszenia kwalifikacji czy też posiadania ubezpieczenia OC).