Jak znaleźć pracę dla obcokrajowca w Polsce?

Dynamika zmian gospodarczych i politycznych na świecie w ostatnich lata sprawiła, że pod względem zatrudnienia Polska stała się atrakcyjnym krajem dla obcokrajowców. Jak wynika z danych ZUS z końca 2022 roku, cudzoziemcy stanowią już 6,5% wszystkich ubezpieczonych. Oznacza to względną otwartość polskiego rynku pracy na osoby spoza kraju. Z drugiej strony, aby dać pracę cudzoziemcom w wielu przypadkach należy postarać się o specjalne zezwolenie. Czy znalezienie pracy dla obcokrajowca jest trudne? To zależy od wielu kwestii.

Na przełomie ostatnich lat liczba ubezpieczonych obcokrajowców w Polsce stale rosła i aktualnie wynosi już ponad 1 mln 63 tys. 300 osób (dane ZUS z grudnia 2022 roku). To w porównaniu do stycznia 2022 roku wzrost o 191,7 tys. zatrudnionych. Ze względu na braki kadrowe i długą listę zawodów deficytowych w kraju, polski pracodawca coraz chętniej zatrudnia cudzoziemca różnej narodowości. Kiedy obcokrajowiec może szukać legalnego etatu w Polsce? Jak znaleźć pracę dla takiej osoby? Gdzie szukać odpowiednich ogłoszeń dla pracowników spoza Polski? Na te pytania odpowiemy w poniższym artykule.

Obcokrajowcy na polskim rynku pracy

Raport Głównego Urzędu Statystycznego wskazuje, że ogólna liczba zatrudnionych w Polsce pod koniec 2022 roku wyniosła 16,8 mln osób, z czego ponad milion stanowią już obcokrajowcy. Według prognoz ZUS, w pierwszym kwartale 2023 takie wskaźniki dotyczące cudzoziemców będą nadal rosły. Z pewnością przyczynią się do tego planowane modyfikacje nowej ustawy o zatrudnieniu obcokrajowców.

Kim są pracujący cudzoziemcy? To jak wskazuje definicja GUS:

„Cudzoziemcy zaliczani do pracujących w Polsce to osoby, które zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zostały zatrudnione przez zakłady pracy lub osoby fizyczne”.

Te osoby z tytułu legalnego wykonywania pracy odprowadzają składki ZUS (ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz ponoszą koszty ubezpieczenia zdrowotnego) i wpływają na regulacje rynku pracy. Ze stanu na koniec września 2022 roku w ZUS, wśród zatrudnionych w Polsce obcokrajowców 59% to pracownicy, 2,5% to prowadzący własną działalność gospodarczą, a pozostali objęci byli innymi formami zatrudnienia. Jacy obcokrajowcy pracują w Polsce? Według danych Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, w lipcu 2022 roku największą grupę stanowili Ukraińcy (735,8 tys. osób), kolejno Białorusini (91,2 tys. osób) i obywatele Gruzji (29,1 tys. osób).

Kiedy obcokrajowiec może pracować?

Aby zdobyć zatrudnienie, obcokrajowiec musi załatwić odpowiednie formalności. Przede wszystkim jego pobyt na terenie kraju powinien być legalny. Aby móc przebywać na terenie rzeczpospolitej polskiej dłużej niż 90 dni, wymagana jest karta pobytu. To dokument, który potwierdza tożsamość i umożliwia przekraczanie granic w Strefie Schengen. Kartę pobytu wydaje się cudzoziemcom, którzy otrzymali zezwolenie na pobyt czasowy lub stały, na pobyt rezydenta długoterminowego UE, na pobyt ze względów humanitarnych i osobom ze statusem uchodźcy. Są też wersje takiego dokumentu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”. Takie karty pobytu są wydawane na podstawie przyznanego pobytu z tytułu:

• pracy,
• pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji,
• pobytu stałego,
• pobytu rezydenta długoterminowego UE,
• pobytu z obywatelem RP,
• pobytu z cudzoziemcem.

Cudzoziemiec powinien także posiadać odpowiednie uprawnienie do wykonywania pracy (wynika z dokumentu uprawniającego do pracy). Od tej reguły są określone wyjątki. Cudzoziemcy, którzy mogą legalnie pracować i nie muszą posiadać dokumentu uprawniającego do pracy i mający pełny dostęp do polskiego rynku (u dowolnego pracodawcy i na dowolnych warunkach) to m.in. osoby:

• będącej obywatelem Ukrainy legalnie przebywającym w Polsce,
• ze statusem uchodźcy nadanym w Polsce,
• objęte ochroną uzupełniającą w Polsce,
• posiadające zezwolenie na pobyt stały w Polsce,
• posiadające zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE, na pobyt ze względów humanitarnych i na pobyt tolerowany w Polsce,
• korzystające z ochrony czasowej w Polsce,
• posiadające zezwolenie na pobyt czasowy i pracę, ale bez wpisanego pracodawcy, stanowiska, wynagrodzenia, czasu pracy i rodzaju umowy,
• posiadające zezwolenie na pobyt czasowy w celu kształcenia na studiach stacjonarnych, prowadzenia badań naukowych czy w celu połączenia z rodziną.

Pozostałe przypadki, dzięki którym udzielenie zezwolenia nie jest niezbędne do tego, aby podjąć pracę w Polsce przez obcokrajowców, można sprawdzić na stronie Urzędu do Spraw Cudzoziemców.

Karta Polaka

Jedną z możliwości, dzięki której obcokrajowiec może wykonywać pracę w Polsce bez potrzeby uzyskania zezwolenia na pracę, jest założenie Karty Polaka. Jest to dokument potwierdzający przynależność do Narodu Polskiego. Jego ważność to 10 lat (można przedłużyć o kolejne 10 lat). Osobom, które ukończyły 65 lat, wydaje się Kartę Polaka na czas nieokreślony. Kiedy można otrzymać taki dokument?

1. Cudzoziemiec wykazuje podstawową znajomość języka polskiego (na podstawie świadectwa ukończenia szkoły lub studiów w Polsce, dyplomu studiów zagranicznych z wykładanym językiem polskim lub rozmowa z konsulem) oraz kultywowanie polskiej tradycji i zwyczajów.
2. Osoba złoży pisemną deklarację przynależności do Narodu Polskiego.
3. Obcokrajowiec wykazuje, że on lub osoby z rodziny są narodowości polskiej (jedno z rodziców lub dziadków, oboje pradziadków). Może również przedstawić dokument organizacji polskiej czy polonijnej, który zaświadcza o aktywnym zaangażowaniu w rozwój języka i kultury polskiej przez ostatnie 3 lata.
4. Osoba wypełnia oświadczenie, że ani ona, ani nikt bliski nie repatriowali się z terytorium RP (umowy zawarte w latach 1944-1957).

Oprócz możliwości pracy bez konieczności uzyskania zezwolenia, Karta Polaka daje osobie wiele innych możliwości np. odbywanie studiów i innych form kształcenia, świadczenia opieki zdrowotnej w stanach nagłych, a nawet wsparcie finansowe na częściowe pokrycie utrzymania w Polsce (przy złożeniu wniosku o pobyt stały, wypłacane na okres 9 miesięcy).

Zezwolenie na pracę w Polsce

Jeśli nie zostało spełnione żadne z kryteriów podanych w Urzędzie do Spraw Cudzoziemców, które umożliwia obcokrajowcowi pełen dostęp do rynku pracy w Polsce, musi on, oprócz posiadania dokumentu legalizującego pobyt, uzyskać zezwolenie na pracę, które wydawane jest wyłącznie na wniosek pracodawcy.

W zależności od rodzaju firmy oraz funkcji, jaką ma pełnić cudzoziemiec po zatrudnieniu, wydawane są różne typy zezwoleń: A, B, C, D i E. W przypadku pracy sezonowej jest to kategoria S. Pracodawca, który stara się o zezwolenie A, B, C i E na pracę do okresu 3 miesięcy, płaci 50 zł. Z kolei taki dokument, który ma obowiązywać powyżej 3 miesięcy, wymaga opłaty w wysokości 100 zł. W sytuacji, gdy pracodawca zamierza delegować obcokrajowca do Polski w celu realizacji usługi eksportowej (zezwolenie D), ponosi on koszt 200 zł.

Wydanie zezwolenia na pracę w Polsce należy do obowiązku wojewody właściwego do siedziby czy miejsca zamieszkania podmiotu na rzecz którego jest świadczona usługa lub miejsca wykonywania pracy przez cudzoziemca.

Gdzie szukać pracy dla obcokrajowca?

Teoretycznie w sytuacji chęci podjęcia etatu w naszym kraju, cudzoziemiec ma do wyboru różne kanały dotarcia do różnych ofert pracy i potencjalnego pracodawcy, podobnie jak w przypadku kandydatów z Polski. W praktyce jednak, dla obcokrajowca znalezienie odpowiedniego zajęcia jest znacznie trudniejsze. Wynika to często z nieznajomości języka (polskiego i angielskiego) oraz specyfiki lokalnego rynku pracy. Ponadto w wielu przypadkach sam proces zatrudnienia może wydłużyć, a nawet skomplikować przygotowanie odpowiednich dokumentów. Te problemy próbuje rozwiązać strona rządowa. W związku z tym stale nowelizowane są ustawy o zatrudnieniu cudzoziemców. Przykładowo planowane zmiany dotyczą ułatwienia podjęcia pracy i jej zmianę bez konieczności wyrabiania dokumentów od początku.

Obcokrajowiec poszukujący zatrudnienia musi jednak uzbroić się w cierpliwość, ponieważ w zależności od posiadanych kwalifikacji, odzew od pracodawców może być bardzo różny. Ważne jest również to, aby docierać do potencjalnego pracodawcy wieloma różnymi kanałami jednocześnie, co pozwoli zwiększyć szansę na sukces w procesie rekrutacji.

Agencje pracy tymczasowej i stałej

Agencja pracy jest bardzo pomocna w szukaniu pracy. Skorzystanie z niej jest wygodnym rozwiązaniem zarówno dla pracodawcy, jak i obcokrajowca. To ona w rzeczywistości stanowi podmiot zatrudniający cudzoziemca (na podstawie umowy), który musi zadbać o wszystkie formalności umożliwiające podjęcie legalnej pracy. Wszelkie umowy, warunki, zasady wjazdu i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej muszą być przełożone na język zrozumiały dla obcokrajowca. Cudzoziemiec może na różne sposoby podjąć pracę, wykorzystując:

• oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi,
• zezwolenie na pracę typu A,
• zwolnienie z posiadania zezwolenia na pracę (przysługuje m.in. osobom, które mają status uchodźcy).

Zwykle każda agencja pracy dysponuje szeroką bazą pracodawców, dlatego może dostosować kwalifikacje i predyspozycje obcokrajowca do aktualnej sytuacji na rynku. Z pomocą takiej placówki wykonywanie pracy przez cudzoziemca będzie w pełni legalne. Z kolei zatrudniający zyskuje elastyczność – zwiększanie lub zmniejszanie zapotrzebowania na kandydatów, ciągłość zatrudnienia nawet jeśli chodzi o pracę sezonową oraz brak skomplikowanych formalności, które pozostają po stronie agencji.

Serwisy internetowe

Dla obcokrajowca Internet będzie największą bazą ofert pracy. Portale typu GoWork dysponują ogłoszeniami dostosowanymi do profili cudzoziemców. Pracodawcy mogą więc od razu przekazywać w ofercie informację o możliwości zatrudnienia np. obywateli Ukrainy. Rozbudowane wyszukiwarki potrafią wskazać dokładnie te ogłoszenia, które przeznaczone są również dla obcokrajowców. Poszukując pracy w takich serwisach, warto skorzystać z opcji powiadomień. Wystarczy spersonalizować wyniki wyszukiwania, a gdy pojawi się nowe ogłoszenie, które je odzwierciedla, osoba zostaje o tym szybko poinformowana. Korzystanie z serwisów internetowych z ofertami pracy to spora oszczędność. Jednym kliknięciem aplikuje się na wybrane ogłoszenia, co jest łatwe i wygodne. Im więcej wysłanych dokumentów, tym większa szansa, że obcokrajowiec znajdzie dla siebie odpowiednie zatrudnienie.

Media społecznościowe

To kolejny, nowoczesny sposób szukania pracy dla obcokrajowca. Wiele serwisów społecznościowych wspiera zatrudnienie takich osób, tworząc bazę ofert dostosowanych do różnych kwalifikacji. Znajdują się tam różne poradniki z wieloma istotnymi informacjami o ofertach pracy dla cudzoziemców. Z kolei specjalne grupy czy fora dla obcokrajowców to nie tylko baza z ofertami zatrudnienia, ale także miejsce wymiany doświadczeń i informacji między kandydatami. Aby mieć szansę znaleźć w mediach społecznościowych wartościową pracę, cudzoziemiec powinien dobrze przygotować swój profil – uzupełnić doświadczenie i umiejętności. Warto obserwować profile wybranych firm, aby w razie publikacji ciekawej oferty, móc na nią od razu aplikować.

Bezpośredni kontakt z firmą

W sprawie pracy cudzoziemiec może skontaktować się bezpośrednio z firmą, która go interesuje. Jest to szczególnie istotne w sytuacji, gdy kandydat spoza kraju ma określone kwalifikacje np. do pracy na budowie. Kontaktując się bezpośrednio z firmą budowlaną, można otrzymać informację zwrotną o zapotrzebowaniu na potencjalnego pracownika. Podobnie jest w przypadku napływu kobiet z Ukrainy. Jeśli mają one doświadczenie z pracą na produkcji, najlepiej jest szukać większych zakładów produkcyjnych w mniejszych miejscowościach, który jako potencjalny pracodawca zwykle regularnie wykazuje zapotrzebowanie na pracowników.

Targi Pracy

To regularnie organizowane przez firmy, agencje i instytucje spotkania kandydatów z przedstawicielami wybranych firm. Bezpośredni kontakt z wieloma potencjalnymi pracodawcami naraz daje cudzoziemcom możliwość zaprezentowania się z jak najlepszej strony. Aby wziąć udział w takich targach, należy zarejestrować się w bazie. Później zostaje jedynie zapoznanie się z działalnością firm, które biorą udział w wydarzeniu i odpowiednim przygotowaniu swojego CV (najlepiej w kilku wersjach dla każdej firmy). Na targach czy giełdach pracy, w których uczestniczą międzynarodowe przedsiębiorstwa, cennym kandydatem są obcokrajowcy dobrze władający językami obcymi.

Biuro karier

Jest to dobre miejsce na poszukiwanie pracy dla studentów z innych krajów. Praktycznie każda uczelnia ma swoje akademickie biuro karier. W ich kompetencji leży organizacja szkoleń, doradztwo, a także wyszukiwanie praktyk i staży, dzięki którym kandydat ma okazję do zdobycia doświadczenia. Ułatwia mu to fakt, że student studiów dziennych nie musi posiadać zezwolenia na pracę, by podjąć zatrudnienie.

Organizacje i fundacje wspierające obcokrajowców

Na rynku pracy działa już wiele organizacji i fundacji, które zajmują się działaniem na rzecz obcokrajowców. Ich zadaniem jest zwykle dostarczanie informacji, pomoc prawna i psychologiczna czy organizowanie spotkań integracyjnych. Placówki te umożliwiają podjęcie różnych szkoleń, warsztatów i kursów (np. z języka polskiego) oraz wspierają osoby w procesie poszukiwania zatrudnienia. Pomagają też w wielu innych kwestiach typu znalezienie domu, przygotowanie zajęć dla dzieci i dorosłych, a nawet zbiórki rzeczowe lub pieniężne. Przykładem takich pomiotów jest Fundacja Centrum Badań Migracyjnych, Fundacja „Centrum Edukacji Obywatelskiej” czy portal Zielona Linia prowadzony przez Komendę Główną Ochotniczych Hufców Pracy podlegająca pod Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej.

Polecenia znajomych

Cudzoziemiec, który ma rodzinę i znajomych w Polsce może śmiało poszukać zatrudnienia, korzystając z ich poleceń. Warto wypytać, czy firma zatrudniająca bliskie nam osoby nie potrzebuje nowego pracownika. Tutaj w kontakcie ze znajomymi pomocne są media społecznościowe. Do takiej formy poszukiwania pracy zachęcać może zyskujący na popularności program poleceń pracowniczych. Gdy pojawi się oferta pracy odpowiednia również dla cudzoziemca, pracownik polecający odpowiedniego kandydata na wolne miejsce otrzymuje przewidziane przez pracodawcę wynagrodzenie.

Ze względu na spory deficyt w wybranych zawodach, stały napływ cudzoziemców oraz coraz łatwiejszy legalny pobyt (uproszczenie dokumentów), sytuacja będzie sprzyjała ich zatrudnieniu. Nie ulega wątpliwości, że wiele osób wybiera nasz kraj, ponieważ obcokrajowcy w Polsce zarabiają coraz lepiej. Atrakcyjna dla cudzoziemca wysokość wynagrodzenia jest tak samo zachęcająca, jak dla pracownika polskiego. Poprawa warunków bytowych czy możliwość rozwoju kariery to bowiem czynniki, który w pierwszej kolejności decyduje o podjęciu pracy.