Osoby niepełnosprawne mają przed sobą wiele barier, zarówno tych zewnętrznych, jak i wewnętrznych. W ich przypadku kwestia pracy jest nadzwyczaj ważna – daje poczucie stabilności i tego, że są po prostu potrzebni. Przy tej okazji warto więc rozprawić się z różnymi domysłami na temat zatrudniania i sprawdzić, dlaczego warto inwestować w takich pracowników.

Jedną z grup, zaraz obok osób bez doświadczenia czy seniorów, które na rynku pracy czeka wiele wyzwań, są niepełnosprawni. Choć w wielu przypadkach tacy kandydaci wyróżniają się wysokim wykształceniem i dysponują odpowiednią wiedzą, w oczach pracodawców ich zatrudnianie jest zbyt skomplikowanym procesem. Istnieje wiele stereotypów na ten temat, dlatego w poniższym artykule postaramy się przyjrzeć najważniejszym faktom i mitom. Dokładne wytłumaczenie kwestii związanych z przyjmowaniem osoby niepełnosprawnej jest jednym z czynników wpływających na poprawę ich sytuacji na rynku pracy.

Niepełnosprawni w pracy

Niepełnosprawni stanowią liczną grupę na tle społeczeństwa. Dane Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej wskazują, że w Polsce jest około 3,1 mln osób, które mają 16 lat i posiadają orzeczenie o niepełnosprawności. Wśród nich ponad 1,7 mln osób jest w wieku produkcyjnym, stanowiąc 7,7% ludności Polski w tym wieku.

Zgodnie z informacjami z marca 2023 roku, współczynnik aktywności zawodowej w przypadku niepełnosprawnych wynosił 30%. Co trzecia osoba zmagająca się z niepełnosprawnościami w wieku produkcyjnym decyduje się na podjęcie pracy. Programy rządowe zakładają wzrost tego wskaźnika aż do 45%, dlatego nadal jest jeszcze wiele do zrobienia w tej kwestii. Zmiany, które mają poprawić sytuację niepełnosprawnych na rynku pracy, muszą dotyczyć nie tylko określonych regulacji uzyskiwania orzeczenia, czy korzyści dla pracodawcy, ale też edukacji i wzrostu świadomości, z czym wiąże się niepełnosprawność i dlatego nie jest ona przeciwwskazaniem do podjęcia zatrudnienia.

Osoby z niepełnosprawnościami na rynku pracy – badanie

Aktualną sytuację niepełnosprawnych na rynku pracy pomoże zobrazować również badanie przeprowadzone w lipcu 2023 roku przez SW Research na zlecenie firmy Job Impulse. Wynika z niego, że 63,2% respondentów jest zdania, że osoby z niepełnosprawnością wzbogacają firmy o inny, ważny punkt widzenia. Co jeszcze tacy pracownicy mogą wnieść do miejsca pracy? Wskazywano na empatię (61,8%), otwartość na różnorodność (61,4%) oraz zaangażowanie (60,1%).

Wymieniono też na powody, dla których pracodawcy nie chcą zatrudniać osób niepełnosprawnych. Przeważały opinie takie jak:

  • ze strachu, że takie osoby sobie nie poradzą (60,6%);
  • z obawy o mniejszą produktywność osób z niepełnosprawnościami (59,5%);
  • z braku udogodnień dla osób z niepełnosprawnościami np. budynek bez windy (56,8%);
  • z braku wiedzy o różnych rodzajach niepełnosprawności i możliwościach z nimi związanych (49,0%).

W badaniu podjęto próbę znalezienia rozwiązania powyższego problemu, pytając respondentów o działania, które mogłyby pomóc, aby pracodawcy chętniej zatrudniali osoby z niepełnosprawnościami. Odpowiedzi dotyczyły najczęściej zwiększenia świadomości na temat skali i powszechności zjawiska, które może dotknąć każdego (62,8%), większej liczby dofinansowań do miejsc pracy dla osób z niepełnosprawnością (60,7%), większej liczby kampanii edukacyjnych (50,1%) oraz możliwości skorzystania z bezpłatnego i kompleksowego wsparcia np. warsztatów (40,4%).

Mity na temat zatrudniania niepełnosprawnych

Pracodawcy w kwestii zatrudnienia osób niepełnosprawnych mają wiele obaw. Niektóre z nich np. nadążanie za zmieniającymi się przepisami może stanowić pewien problem, jednak zdecydowana większość z nich jest przesadzona, działając na niekorzyść grupy zmagającej się z różnymi barierami. Warto pamiętać, że krzywdzące podejście nie tylko pogarsza sytuację niepełnosprawnych na rynku pracy, ale też wpływa na kondycję psychiczną takich kandydatów. Praca jest dla nich motywacją, sensem i wzmocnieniem poczucia własnej wartości. Sprawdźmy mity dotyczące zatrudniania niepełnosprawnych, które trzeba wyjaśnić, aby ich sytuacja zaczęła zmieniać się na lepsze. 

1. Zatrudnienie osoby niepełnosprawnej pochłania dużo czasu

Jest to mit, ze względu na to, że zawsze zatrudnienie jakiegokolwiek pracownika wymaga określonych nakładów czasowych. Nawet jeśli pracodawca tłumaczy się nadmiarem pracy, przez co nie może zaznajomić się z procedurami zatrudnienia osób niepełnosprawnych, takie zadanie można przekazać pracownikom kadr. Warto też skorzystać z pomocy różnych fundacji i stowarzyszeń, dzięki którym samo znalezienie, jak i zatrudnienie osoby niepełnosprawnej staje się znacznie łatwiejsze.

2. Zatrudnienie takiej osoby jest trudne i kosztowne

To bardzo stereotypowe podejście. Zatrudnienie osoby niepełnosprawnej dotyczy praktycznie tych samych kroków co w przypadku w pełni sprawnego kandydata  – przechodzenia badań medycyny pracy czy wdrożenia w funkcjonowanie firmy.

Pracodawcy często boją się również poniesionych kosztów, tłumacząc, że budynek, w którym mają swoją siedzibę, nie jest przystosowany do osób niepełnosprawnych. Tutaj najważniejsze są trzy kwestie:

1. Po pierwsze nie wszyscy niepełnosprawni mają ten sam rodzaj ograniczeń. Niektóre osoby borykają się tylko z niewielkimi barierami związanymi ze sprawnością, a nawet ciężko odróżnić ich od zwykłych pracowników. W takim przypadku nie trzeba inwestować w kosztowne remonty i przedsięwzięcia.

2. Po drugie pracodawca może starać się o dofinansowanie stanowiska pracy i jego wyposażenia. W związku z tym nie musi martwić się o dodatkowe wydatki tym bardziej, że jak wskazaliśmy w punkcie pierwszym, w wielu przypadkach posiadany przez kandydata stopień niepełnosprawności nie wymaga inwestycji w odpowiednie przystosowanie budynku.

3. Po trzecie w wielu sytuacjach istnieje możliwość zatrudnienia osoby niepełnosprawnej w formie telepracy, czyli pracy zdalnej. Wykonując obowiązki z własnego miejsca zamieszkania, pracodawca nie musi przystosowywać swojej siedziby. Wystarczy, że dostarczy pracownikowi określony sprzęt i zapewni mu pomoc w tym zakresie. Wciąż także będzie mógł starać się o dofinansowanie np. w przypadku wynagrodzenia. 

3. Osoba z ograniczeniami będzie mniej kompetentna

Wśród pracodawców istnieje niestety błędne przekonanie, że osoby niepełnosprawne nie będą w stanie wykazać się odpowiednimi kompetencjami i umiejętnościami. Choć często nie mają do czynienia z takim pracownikiem, samo określenie “niepełnosprawny” kojarzy im się z ograniczeniami i brakami. A przecież takie osoby w wielu sytuacjach niewiele różnią się od w pełni sprawnych kandydatów. Co więcej, ich chęć do podjęcia pracy idzie w parze ze stałym dokształcaniem się. Często takie osoby są wysoce wykształcone i dysponują fachową wiedzą. Stereotypowe myślenie niestety przeszkadza w traktowaniu niepełnosprawnych indywidualnie, dając im możliwość wykazania się w miejscu pracy.

4. Dodatkowe przerwy i urlop dezorganizują pracę firmy

Pracodawcy boją się, że pracownik niepełnosprawny ze względu na swoje schorzenia będzie często nieobecny, a dodatkowe przerwy i urlop źle wpłyną na pracę firmy. Nic bardziej mylnego.

Podjęcie zatrudnienia przez osoby niepełnosprawne już świadczy o ich dużej motywacji do działania. Taki pracownik szczególnie w sytuacji mniejszych ograniczeń sprawnościowych będzie wykonywał swoje obowiązki tak samo solidnie, jak inni zatrudnieni. Jeśli schorzenie ma stały charakter, nie wymaga częstych wizyt u specjalistów.

Zauważmy, że dodatkowa przerwa niewiele zmieni. Sam pracownik niepełnosprawny może zrezygnować z niej, jeśli nie czuje takiej potrzeby. Ponadto sprawnym osobom zdarza się również robić “nieoficjalne” przerwy, co nie ma większego wpływu na funkcjonowanie firmy. Podobnie jest z urlopem. Niepełnosprawny pracownik bywa częściej w pracy niż osoba w pełni sprawna. Poza tym okres urlopu i tak musi być ustalony wraz z pracodawcą, który wybierze taki termin, w którym nieobecność nie będzie stanowić problemu dla firmy.

Fakty na temat zatrudniania niepełnosprawnych

Nie ulega wątpliwości, że zatrudnienie osoby niepełnosprawnej wiąże się z wieloma korzyściami nie tylko w kwestii wizerunkowej, ale również tej finansowej. Choć na dodatkowe uprawnienia pracownicze osób z niepełnosprawnością wskazują przepisy rozdziału 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 100, z późn. zm.) i rozporządzenia do tej ustawy, pracodawca zyskuje wiele możliwości. Poniżej przedstawiamy listę faktów, które związane są z wyborem niepełnosprawnego na pracownika firmy.

1. Zatrudnienie osoby niepełnosprawnej – dofinansowania

Pracodawcom, którzy zdecydują się na zatrudnienie osoby niepełnosprawnej, oferowane jest wsparcie w różnych kwestiach. Najważniejsze jest:

1. Dofinansowanie do wynagrodzenia – Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych co miesiąc wypłaca pracodawcy dofinansowanie do wynagrodzenia osoby niepełnosprawnej. Jego wysokość zależy od stopnia niepełnosprawności i wynosi:

  • 500 zł – orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności;
  • 1350 zł – orzeczenie o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
  • 2400 zł – orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.

2. Zwrot kosztów przystosowania stanowiska pracy – dotyczy to wydatków na adaptację pomieszczeń, nabycia urządzeń oraz zakupu i autoryzacji oprogramowania czy urządzeń i technologii wspomagających. Wysokość dofinansowania nie może przekraczać 20-krotnego przeciętnego wynagrodzenia za każde przystosowane stanowisko.

3. Zwrot kosztów wyposażenia stanowisk pracy – jest to pomoc finansowa umożliwiająca zakup narzędzi pracy i elementów wyposażenia stanowiska pracy, czyli elementów takich jak krzesła, biurka, lampki. Maksymalne dofinansowanie nie może przekraczać 15-krotności przeciętnego wynagrodzenia.

4. Zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracownika wspomagającego osobę niepełnosprawną – dotyczy pokrycia wynagrodzenia lub szkolenia osoby, która pomaga niepełnosprawnemu pracownikowi w pracy.

5. Refundacja kosztów szkolenia osoby niepełnosprawnej – pracodawca, który sam zorganizuje lub kupi szkolenie, może starać się o refundację kosztów. W przypadku małych lub średnich firm refundacja nie może przekroczyć 70% kosztów szkolenia, a u dużych przedsiębiorstw pokrywa do 60% kosztów szkolenia.

6. Dodatkowa pomoc w przypadku zakładów pracy chronionej (firmy spełniające warunki art. 28 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych) – dofinansowanie do 50% oprocentowania kredytów bankowych, jeśli są one wykorzystane na cele związane z  rehabilitacją zawodową i społeczną niepełnosprawnego pracownika. Możliwy jest także zwrot kosztów transportowych, administracyjnych oraz budowy lub przebudowy dotyczących modernizacji obiektów i pomieszczeń zakładu.

7. Obniżenie lub zwolnienie z wpłat na PFRON – istnieje możliwość zwolnienia z wpłat, jeśli pracodawca zatrudnia w danym miesiącu przynajmniej 25 osób w przeliczeniu na etaty, z czego co najmniej 6% albo 2% stanowią osoby z niepełnosprawnością.

2. Pracodawca ma obowiązki względem niepełnosprawnego pracownika

W kwestii zatrudnienia sprawnej osoby i niepełnosprawnego pracownika, różnic jest niewiele. Jest to:

1. Czas pracy – pracownik niepełnosprawny nie może pracować dłużej niż 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Osoba z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności może maksymalnie pracować 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Krótszy wymiar czasu pracy nie powoduje zmniejszenia wynagrodzenia. Osoby niepełnosprawne nie mogą też pracować w nocy i w godzinach nadliczbowych. Trzeba jednak podkreślić, że ograniczenia dotyczące norm czasu pracy nie dotyczą sytuacji, gdy taka osoba jest zatrudniona przy pilnowaniu oraz gdy na wniosek pracownika lekarz wyda na to zgodę.

2. Dodatkowa przerwa – przy pracy powyżej 6 godzin niepełnosprawnemu przysługuje przerwa trwająca 15 minut, która wlicza się do czasu pracy oraz dodatkowa 15-minutowa przerwa w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek (bez względu na czas pracy).

3. Dodatkowy urlop – wynosi on 10 dni roboczych. Dodatkowe wolne dni nie przysługują niepełnosprawnemu w sytuacji, gdy ma prawo do urlopu wypoczynkowego, który przekracza 26 dni roboczych.

4. Uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym lub przeprowadzenie badań i zabiegów – w przypadku orzeczenia o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy umożliwiającego uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym. Takie zwolnienie przysługuje maksymalnie przez 21 dni i nie więcej niż raz w roku. Pracownik może też wykonać w tym czasie badania, poddać się zabiegowi lub uzyskać czy naprawić zaopatrzenie ortopedyczne.

W ogólnym rozumieniu pracodawca musi osobie niepełnosprawnej zapewnić niezbędne racjonalne usprawnienia. Są to zmiany konieczne do dostosowania szczególnych potrzeb niepełnosprawnego, wynikające z jego indywidualnych ograniczeń.

Mit: Zatrudnienie osoby niepełnosprawnej wiąże się z wysokimi kosztami

Jednym z najczęściej powtarzanych mitów jest przekonanie, że zatrudnianie osób z niepełnosprawnościami jest drogie. Pracodawcy obawiają się konieczności dostosowania stanowiska pracy czy inwestowania w dodatkowy sprzęt, co rzekomo miałoby znacznie podnieść koszty. Fakt jest jednak taki, że wiele z tych obaw jest bezpodstawnych.

W rzeczywistości istnieją różne formy wsparcia finansowego, które pomagają pokryć koszty przystosowania stanowiska pracy. Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON) oferuje dofinansowania na adaptację miejsc pracy, co znacząco redukuje obciążenia finansowe pracodawców. Dodatkowo, wielu pracowników niepełnosprawnych nie wymaga specjalnych dostosowań – są w pełni samodzielni i nie potrzebują dodatkowego wsparcia w miejscu pracy.

Formy wsparcia dla pracodawców:

  • Dofinansowanie z PFRON na przystosowanie miejsca pracy
  • Ulgi podatkowe dla firm zatrudniających osoby niepełnosprawne
  • Refundacja części wynagrodzenia dla pracowników z orzeczeniem o niepełnosprawności

Mit: Osoby niepełnosprawne nie są wydajne w pracy

Kolejnym powszechnym mitem jest przekonanie, że osoby niepełnosprawne mają niższą produktywność niż ich pełnosprawni współpracownicy. Jest to stereotyp, który nie znajduje odzwierciedlenia w rzeczywistości. Wiele osób z niepełnosprawnościami posiada umiejętności i kwalifikacje, które czynią ich równie wydajnymi pracownikami co osoby pełnosprawne.

Badania wykazują, że pracownicy z niepełnosprawnościami są lojalni i zaangażowani, a ich absencje są często niższe niż wśród pozostałych grup pracowników. Ich motywacja i chęć udowodnienia swoich kompetencji często sprawiają, że są wysoce efektywni na swoich stanowiskach.

Fakt: Pracodawcy mogą liczyć na wsparcie w zatrudnieniu osób niepełnosprawnych

Wielu pracodawców nie zdaje sobie sprawy z tego, że istnieje rozbudowany system wsparcia przy zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Poza wspomnianymi wcześniej dofinansowaniami, PFRON oferuje również szkolenia i doradztwo, które mogą pomóc firmom w lepszym zrozumieniu specyfiki pracy z osobami z różnymi niepełnosprawnościami.

Pracodawcy mogą także skorzystać z usług agencji pracy specjalizujących się w rekrutacji osób niepełnosprawnych, co znacznie ułatwia proces rekrutacji i adaptacji nowych pracowników. Zatrudnianie niepełnosprawnych to nie tylko kwestia społecznej odpowiedzialności, ale także realna szansa na rozwój i wzrost efektywności zespołu.

Korzyści dla pracodawcy:

  • Zwiększenie różnorodności w firmie, co wpływa na innowacyjność i kreatywność zespołu
  • Możliwość skorzystania z licznych form wsparcia finansowego
  • Poprawa wizerunku firmy w oczach klientów i partnerów biznesowych

Mit: Osoby z niepełnosprawnościami często chorują i biorą zwolnienia

Wielu pracodawców obawia się, że osoby z niepełnosprawnościami będą częściej korzystać ze zwolnień lekarskich. Tymczasem badania pokazują, że pracownicy niepełnosprawni często mają niższe wskaźniki absencji niż ich pełnosprawni koledzy. Wynika to z ich silnej motywacji oraz z faktu, że wielu z nich ma już za sobą długie procesy leczenia i rehabilitacji.

Ponadto, odpowiednie dostosowanie warunków pracy, takie jak elastyczny czas pracy czy możliwość pracy zdalnej, może pomóc w utrzymaniu stabilności zatrudnienia i wydajności pracy tych pracowników. Pracodawcy, którzy dbają o dobre warunki pracy dla wszystkich pracowników, mogą liczyć na ich większe zaangażowanie i lojalność.

Fakt: Zatrudnianie niepełnosprawnych to krok w stronę społecznej odpowiedzialności biznesu

Zatrudnienie osób z niepełnosprawnościami to nie tylko korzyść dla samego pracownika, ale także dla pracodawcy. Firmy, które decydują się na taki krok, budują pozytywny wizerunek społecznie odpowiedzialnego pracodawcy. W dzisiejszym świecie, w którym rośnie świadomość na temat równości i integracji społecznej, pracodawcy, którzy wspierają zatrudnianie osób z niepełnosprawnościami, zyskują zaufanie klientów, partnerów biznesowych i społeczności lokalnych.

CSR (Corporate Social Responsibility) to strategia, która zakłada, że firmy powinny działać nie tylko dla zysku, ale także dla dobra społecznego. Zatrudnienie osób niepełnosprawnych to jeden z kroków w tym kierunku. Z badań wynika, że klienci coraz częściej wybierają firmy, które angażują się w działania na rzecz równości i różnorodności.

Niepełnosprawni na rynku pracy – jeszcze wiele musi się zmienić

Choć istnieją już pewne instrumenty wspierające i zachęcające do zatrudniania osób niepełnosprawnych, kwestia ta nadal wymaga poprawy. Potrzebne są zmiany zarówno w sprawach formalnych, jak i samej świadomości pracodawców.

Jest to ważne z wielu względów. Pracodawcy muszą wziąć pod uwagę fakt, że niepełnosprawni stanowią już 16% światowej populacji. Z kolei luka pracownicza ze względu na starzejące się społeczeństwo, będzie się pogłębiać. Nie każdy niepełnosprawny wymaga też wprowadzenia intensywnych zmian w miejscu pracy, dlatego ich potencjał musi być wykorzystany, by zachować kadrę niezbędną do prawidłowego funkcjonowania firmy.

Zatrudnianie osób niepełnosprawnych jest ważne również pod względem społecznym. Poprawa pewności siebie, możliwość rozwoju, poczucie bycia ważnym – to tylko niektóre czynniki, dzięki którym praca pozwala osobom doświadczonym przez los zachować tak ważne we współczesnym świecie zdrowie psychiczne.

Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_115053324_asian-woman-in-wheelchair-working-with-laptop-in-office.html

Oceń artykuł
4.5/5 (2)