Kapitał obrotowy netto, kapitał pracujący: co to właściwie oznacza? Oba te pojęcia używane są zamiennie i dotyczą jednego z najbardziej istotnych wskaźników informujących o stanie płynności finansowej firmy. Dowiedzmy się o tym czegoś więcej!
Kapitał pracujący – w skrócie
Dlaczego analizuje się posiadany przez daną firmę kapitał pracujący netto? Ponieważ dzięki takiemu badaniu możemy określić stopień efektywności wykorzystywania przez daną firmę zasobów. Im wartość kapitału obrotowego jest wyższa, tym dane przedsiębiorstwo jest bezpieczniejsze z punktu widzenia wypłacalności.
Kapitał pracujący – co to?
Przejdźmy zatem do definicji: czym jest kapitał obrotowy? Określamy tak nadwyżkę aktywów obrotowych w stosunku do zobowiązań krótkoterminowych. Inaczej można to ująć w ten sposób, że są to aktywa obrotowe, jakie pozostają po odjęciu zobowiązań bieżących. Do kapitału obrotowego netto zaliczamy wyłącznie te aktywa, które pozostają w firmie nie dłużej niż 12 miesięcy.
W skład kapitału obrotowego wchodzą:
- zapasy (towary, materiały, półprodukty),
- należności krótkoterminowe (z tytułu dostaw i usług, podatków oraz dotacji),
- inwestycje krótkoterminowe (środki pieniężne).
W sytuacji, w której jest ryzyko utraty płynności finansowej, środki będące kapitałem pracującym są używane do ratowania firmy. Zapewniają one także bieżącą działalność w niepewnych warunkach. Dlatego też wartość kapitału obrotowego powinna być wysoka, zwłaszcza w przypadku tych jednostek, które nie mogą liczyć na szybkie pozyskanie kredytu czy pożyczki.
Typy i funkcje kapitału obrotowego
Dla uzyskania pełnego obrazu należy w tym miejscu dodać, że istnieją dwa typy kapitału obrotowego:
- kapitał obrotowy brutto, a więc bieżące aktywa firmy (majątek obrotowy wykorzystywany w działalności aktualnej);
- kapitał obrotowy netto, czyli różnica między kapitałem stałym i majątkiem trwałym lub między aktywami bieżącymi a zobowiązaniami krótkoterminowymi.
Kapitał obrotowy netto może być na różnych poziomach:
- dodatnim (długoterminowy kapitał jest wyższy niż poziom aktywów trwałych),
- zerowym (poziom aktywów i zobowiązań bieżących jest taki sam),
- ujemnym (aktywa obrotowe przewyższają zobowiązania krótkoterminowe).
Więcej na ten temat dowiemy się w dalszej części artykułu.
Wzór na wartość kapitału obrotowego netto
Jak obliczyć wartość kapitału pracującego? Możemy to zrobić na dwa sposoby: wykorzystując podejście kapitałowe lub majątkowe. Aby zastosować którąkolwiek z metod, powinniśmy mieć dane pochodzące z bilansu przedsiębiorstwa. Przyjrzyjmy się formułom obliczania wartości kapitału pracującego (KON).
Podejście majątkowe oblicza się według wzoru:
KON = aktywa bieżące — zobowiązania krótkoterminowe
Natomiast przy podejściu kapitałowym korzystamy z równania:
KON = kapitał stały — aktywa trwałe
Rezultat w obu przypadkach powinien wyjść identyczny. A co jeśli wyniki naszych obliczeń będą się od siebie nieco różnić? To również może się zdarzyć, zwłaszcza wtedy, gdy niektóre elementy bilansu nie są klasyfikowane jako długoterminowe czy krótkoterminowe. Bywa tak jednak dosyć rzadko i wynika to ze stosowania określonych standardów sprawozdawczości finansowej.
Trzecia metoda obliczeń
Czasami obliczenie kapitału obrotowego netto wymaga zastosowania jeszcze jednej, mniej znanej metody. Jest ona stosowana przez praktyków, którzy w wycenie przedsiębiorstwa wykorzystują model DCF, czy inaczej mówiąc przepływy FCFF. Formuła ta nie obejmuje gotówki i jej ekwiwalentów, ponieważ ich wartość jest przedmiotem innych korekt. W takim wypadku stosuje się wzór:
KON = zapasy + należności handlowe + rozliczenia międzyokresowe czynny — zobowiązania handlowe — rozliczenia międzyokresowe bierne
Interpretacja wartości kapitału obrotowego netto
Interpretację wartości kapitału odnosi się przeważnie do jego poziomu. Ważne jest przede wszystkim to, czy jest ona wyższa, czy niższa od zera. Można to przedstawić w następujący sposób:
- KON > 0: rezultat taki to informacja, że przedsiębiorstwo pokrywa część majątku obrotowego długoterminowymi kapitałami. Pokazuje też, że część tych środków zostaje zaangażowana w działalność obrotową. W sytuacji takiej kapitał obrotowy netto jest „poduszką finansową i gwarantuje płynność finansową w momentach kryzysu.
- KON < 0: informuje nas, że wartość zobowiązań bieżących przewyższa wartość majątku obrotowego przedsiębiorstwa. Możemy wysunąć też wniosek, że kapitał stały jest pod względem wartości niższy niż aktywa trwałe. Utrudnia to zachowanie płynności finansowej, ale nie zawsze musi być odbierane w sposób negatywny (terminy płatności niektórych zobowiązań można odsunąć w czasie).
Czy może się zdarzyć, że KON będzie równy zeru? Byłby to duży zbieg okoliczności, najczęściej bowiem wartość KON może równać się liczbie bliskiej zeru.
Ponadto należy tu dodać, że kapitał pracujący przedsiębiorstwa może być wynikiem posiadania wyłącznie kapitałów własnych, kombinacją kapitałów własnych i obcych bądź też samych kapitałów obcych (długoterminowych). Przy czym wykorzystywanie długu będzie się wiązać w powstawaniem kosztów odsetkowych.
Musimy również pamiętać, że optymalny poziom kapitału obrotowego netto zależy między innymi od struktury finansowania oraz kosztów obsługi długu. Zbyt wysoka wartość kapitału pracującego będzie niekorzystna, ponieważ przedsiębiorstwo poniesie duże koszty związane z posiadanymi kapitałami obcymi.
Analiza kapitału pracującego: na czym polega?
Analiza to tak naprawdę weryfikacja, czy wartość kapitału obrotowego netto jest wyższa, czy niższa od zera. Dzięki temu można określić ryzyko utraty płynności finansowej oraz działania, które spowodują, że wielkość tego kapitału ulegnie zmianie.
Przedsiębiorstwo ma oczywiście wpływ na wartość KON. Może ona wzrosnąć, gdy:
- Firma pozyska nowe kapitały własne, np. poprzez samofinansowanie, emisje akcji lub pozyskanie nowego inwestora, który wniesie wkład finansowy;
- Zostaną pozyskane długoterminowe kapitały obce (np. kredyt inwestycyjny, długoterminowa pożyczka, leasing finansowy, emisja dłużnych papierów wartościowych);
- Przedsiębiorstwo odsprzeda zbędne elementy majątku trwałego lub pozbędzie się niektórych inwestycji długoterminowych;
- Nabywca otrzyma kredyt kupiecki o dłuższym terminie spłaty;
- Firma spłaci część kredytów krótkoterminowych, przez co spadnie wartość zobowiązań bieżących.
Natomiast na spadek wartości kapitału obrotowego ma wpływ:
- Zwiększenie wartości majątku trwałego poprzez podjęcie nowych inwestycji, zakup elementów rzeczowego majątku trwałego lub nabycie licencji;
- Pozyskanie nowych zobowiązań krótkoterminowych;
- Zmniejszenie wartości zobowiązań długoterminowych;
- Otrzymanie korzystnych warunków kredytów kupieckich.
Zapotrzebowanie na kapitał obrotowy
Każde przedsiębiorstwo, niezależnie od przyjętej strategii działania, może stanąć przed koniecznością korzystania z kapitału obrotowego. Aby dokładnie określić jego zapotrzebowanie, wystarczy od aktualnej wartości kapitału obrotowego odjąć saldo netto dostępnych środków pieniężnych.
Na wysokość tego zapotrzebowania wpływa szereg czynników, takich jak skracanie terminów spłaty zobowiązań przez dostawców, zwiększona sprzedaż, czy opóźnienia w płatnościach od klientów. Wszystkie te elementy mogą dynamicznie wpływać na potrzebę dostępu do kapitału obrotowego firmy.
Zarządzanie kapitałem obrotowym
Zarządzania kapitałem obrotowym ma jeden cel: utrzymanie równowagi między bezpieczeństwem przedsiębiorstwa z punktu widzenia jego płynności a zyskownością działalności.
Zarządzanie takie można podzielić na 4 najważniejsze elementy:
- Zarządzanie środkami pieniężnymi, czyli utrzymywanie odpowiedniej ilości środków pieniężnych umożliwiających terminową spłatę zobowiązań bez gromadzenia nadmiaru gotówki.
- Zarządzanie zapasami, a więc utrzymywanie ich na takim poziomie, by umożliwić płynną produkcję i zaspokoić zapotrzebowanie na wyprodukowane wyroby, obniżając koszt składania zamówień, transportu i magazynowania.
- Zarządzanie należnościami, oznaczające regulowanie polityki kredytowej przedsiębiorstwa (tak by zachęcić klientów do zakupów, ale też ograniczyć wpływ wydłużonych terminów płatności).
- Zarządzanie długiem krótkoterminowym, polegające na odpowiednim doborze jego źródeł, zapewniając jednocześnie bezpieczeństwo z punktu widzenia zapadalności.
Strategie zarządzania kapitałem obrotowym
Wyróżniamy trzy najważniejsze metody zarządzania kapitałem pracującym:
1) Strategia agresywna: to podejście polega na zachowaniu niskiego stanu aktywów obrotowych w odniesieniu do bieżących zobowiązań. W tym wypadku zmniejsza się udział gotówki i krótkoterminowych papierów wartościowych w aktywach obrotowych przedsiębiorstwa, co stwarza szansę do uzyskania dużych zysków. Działania takie poprawiają rentowność jednostki, ale obniżają poziom płynności finansowej.
2) Strategia konserwatywna: jest to taktyka opierająca się zachowaniu wysokiego stanu aktywów obrotowych przy jednoczesnym dążeniu do zmniejszania kosztów bieżących. Szansa na wysoki zysk jest mniejsza, ale jest to działanie bardziej bezpieczne dla firmy. Ma to jednak wpływ na spadek rentowności przedsiębiorstwa. W metodzie tej chodzi o to, by zmniejszyć udział zobowiązań krótkoterminowych w strukturze zadłużenia firmy. Z kolei majątek obrotowy w dużej części składa się z gotówki i krótkoterminowych papierów wartościowych.
3) Strategia umiarkowana zwana też metodą pośrednią. Chodzi tu o zestawienie konserwatywnej taktyki pasywów z agresywną strategią aktywów lub odwrotnie. Ten sposób uznawany jest za bezpieczny i umożliwiający osiągnięcie zysków.
Minusy kapitału pracującego
Jak mogliśmy już przeanalizować, wartość kapitału obrotowego jest wyznacznikiem kondycji finansowej danego przedsiębiorstwa. Czasami jednak może ona mylnie przestawić sytuację. Kiedy?
Niskie wartości kapitału pracującego nie są w stanie uwzględnić warunków zawartych w umowach podpisanych z kontrahentami czy też wykorzystywanych form finansowania. Dana jednostka może przecież próbować odsunąć spłatę długu w czasie bądź też wykorzystać posiadany kredyt w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym, a tego nie uwzględnia się w bilansie.
Poza tym informacje, jakie otrzymujemy, dokonując analizy kapitału obrotowego netto, zostały przetworzone na ściśle określony moment, np. dzień. Zdarzyć się więc może, że w tym czasie firma ma spore zobowiązania handlowe (np. zakupiła potrzebne materiały). Wynikiem tych działań będzie niższa wielkość kapitału obrotowego netto. Nie będzie jednak takiego problemu, jeśli transakcja ta była planowana już od dawna.
Podkreślmy sobie na koniec, że kapitał obrotowy to bieżące aktywa przedsiębiorstwa, które mogą się charakteryzować niskim stopniem płynności, a pewne należności nigdy nie zostaną spłacone. Zdarza się też, że część zapasów nie może zostać sprzedana, bo wykorzystuje się je do bieżącej działalności. Wszystkie te czynniki powinniśmy wziąć pod uwagę, zlecając obliczenia kapitału pracującego.
Wskaźnik bieżącej płynności jako miara bezpieczeństwa finansowego
Jednym z kluczowych narzędzi analizy kapitału pracującego jest wskaźnik bieżącej płynności, który informuje, czy przedsiębiorstwo posiada wystarczające zasoby do spłaty zobowiązań krótkoterminowych. W praktyce oznacza to stosunek aktywów obrotowych do zobowiązań bieżących. Im wyższy wskaźnik, tym większe bezpieczeństwo finansowe firmy – przyjmuje się, że wartość powyżej 1,2 jest optymalna. Jeżeli wskaźnik spada poniżej tej granicy, może to świadczyć o nadmiernym zadłużeniu lub niewystarczającej płynności, co stwarza zagrożenie dla dalszego funkcjonowania przedsiębiorstwa. Analiza wskaźnika w kontekście zmian sezonowych czy strategii rozwoju pozwala lepiej zarządzać finansami operacyjnymi i unikać ryzykownych decyzji inwestycyjnych.
Rola rotacji zapasów i należności w efektywnym zarządzaniu kapitałem
Efektywne zarządzanie kapitałem pracującym to nie tylko kontrola płynności, ale również optymalizacja poziomu zapasów oraz ściągalności należności. Zbyt duże zapasy mogą oznaczać zamrożenie środków, które mogłyby być lepiej spożytkowane gdzie indziej. Z kolei zbyt niski ich poziom może prowadzić do przerw w produkcji lub opóźnień w realizacji zamówień. Równie istotna jest polityka kredytowa wobec kontrahentów – długi okres oczekiwania na płatność wpływa negatywnie na płynność firmy. Regularne monitorowanie wskaźników rotacji zapasów i należności pozwala na wczesne wykrywanie problemów i wdrażanie środków zaradczych.
Źródło zdjęcia: https://pixabay.com/pl/photos/laptop-praca-kawa-wykres-facet-6062423/
