Przeglądając oferty pracy można łatwo zauważyć, że pracodawcy w sekcji „wymagania” wpisują często różne cechy świadczące o różnorodnych sposobach myślenia potencjalnego pracownika. Spośród najpopularniejszych można wyróżnić: umiejętność rozwiązywania problemów i wyciągania wniosków czy myślenie kreatywne, analityczne, strategiczne, logiczne. Wszystkie wymienione cechy psychologia zalicza właśnie do myślenia dywergencyjnego i konwergencyjnego. W jaki sposób mogą one pomóc w codziennej pracy oraz czy można je wyćwiczyć? Zapraszamy do lektury!
Myślenie dywergencyjne – co to takiego?
W 1967 roku amerykański psycholog Joy Paul Guilford zajmujący się badaniami nad ludzką inteligencją i kreatywnością wprowadził dwa, awangardowe jak na tamte czasy, pojęcia: myślenie dywergencyjne oraz myślenie konwergencyjne.
Myślenie dywergencyjne zostało wówczas określone jako to, które generuje wiele odpowiedzi i pomysłów na jeden problem czy też na jedno pytanie. W tym przypadku najważniejsza jest kreatywność oraz wyobraźnia. Samo pojęcie „dywergencja” oznacza rozbieżność, co zatem łatwo wskazuje, że w sytuacji gdy jest jeden problem, może pojawić się wiele możliwości na jego rozwiązanie. Jest to zatem myślenie twórcze.
Ten sposób myślenia najczęściej wykorzystywany jest podczas wszelkiej twórczości: malowania, pisania, komponowania czy śpiewania, gdzie jest wiele sposobów na przekazanie emocji, a każdy jest dozwolony, dobry i możliwy do zrealizowania. W przypadku bardziej przyziemnych zadań biurowych można zauważyć taki rodzaj myślenia podczas opracowywania strategii biznesowych czy komunikacyjnych, rozwiązywania otwartych problemów naukowych albo podczas pracy nad nowymi produktami i usługami.
Myślenie dywergencyjne – cechy
W myśleniu dywergencyjnym (myślenie out of the box) najważniejsze są po prostu kreatywność i otwartość. Wychodzenie poza znane schematy, eksplorowanie rozmaitych przestrzeni i terytoriów czy łączenie ze sobą odległych wątków – to wszystko się do tego zalicza. Osoby, które mają rozwinięte myślenie dywergencyjne, potrafią podać wiele ciekawych pomysłów na rozwiązanie skomplikowanego problemu, które na pierwszy rzut nie mają z nim żadnego związku.
Jakie cechy i umiejętności są przydatne w kształtowaniu myślenia dywergencyjnego?
oryginalność myślenia – umiejętność wymyślania i tworzenia innowacyjnych pomysłów, niekonwencjonalnych, które często wychodzą poza znane schematy,
giętkość myślenia – umiejętność podawania zróżnicowanych pomysłów, które często znacząco się od siebie różnią,
płynność myślenia – umiejętność wymyślania wielu pomysłów i nowych rozwiązań jednocześnie, dzięki czemu pomaga to w znalezieniu idealnego rozwiązania problemu.
Test na myślenie dywergencyjne
Jakie jest najpopularniejsze zadanie na sprawdzenie zdolności do myślenia dywergencyjnego podczas rozmowy kwalifikacyjnej? Specjaliści od HR wykorzystują test, w którym zadaniem jest wymienienie przez uczestnika jak największej ilości nietypowych zastosowań dla ołówka, cegły, krzesła czy spinacza biurowego. Takie zadanie w szybki sposób pokaże, czy rekruter ma do czynienia z osobą twórczą, którą cechuje myślenie rozbieżne czy wręcz przeciwnie.
Co to jest myślenie konwergencyjne?
Pojęcie „konwergencja” oznacza zbieżność, dzięki czemu w kontekście do myślenia dywergencyjnego łatwo wywnioskować, że polega ono na koncentracji uwagi na jednym problemie czy znalezieniu tylko jednego rozwiązania. Do myślenia konwergencyjnego można zaliczyć takie typy myślenia, jak analityczne czy logiczne, ponieważ bez względu na ilość danych w zadaniu, rozumowanie jest systematyczne, linearne i racjonalne.
Kiedy najczęściej wykorzystywane jest takie myślenie? Taki typ myślenia najczęściej wykorzystywany jest podczas zadań z matematyki na podstawowym poziomie, zadań testowych lub arkuszach maturalnych, gdzie prawidłowa jest tylko jedna odpowiedź, w hasłach w krzyżówkach czy chociażby zadaniach rekrutacyjnych, które polegają na znalezieniu jednego elementu niepasującego do zbioru.
Z kolei w życiu zawodowym można wykorzystać rodzaj myślenia konwergencyjnego w sytuacji, kiedy problem ma charakter zamknięty i możliwe jest tylko jedno rozwiązanie. Może to być np. sytuacja, kiedy na podstawie faktów i danych należy przygotować idealne wyjście ze skomplikowanej sytuacji. W tym przypadku zazwyczaj wykorzystuje się koncentrację uwagi, analizowanie dostępnych materiałów, doprecyzowywanie szczegółów oraz metodyczne działanie. Warto tu zauważyć, że choć strategię myślenia konwergencyjnego można zrozumieć jako coś bardzo poukładanego i systematycznego, to myślenie konwergencyjne jak najbardziej może prowadzić do ciekawych i kreatywnych rozwiązań.
Myślenie dywergencyjne i konwergencyjne – jak przydaje się w pracy?
Na podstawie powyższych opisów można mylnie pomyśleć, że takie rozróżnienie sposobów myślenia może się nigdy i w niczym nie przydać. Nic bardziej mylnego! Jak już zostało na wstępie wspomniane, myślenie dywergencyjne i konwergencyjne czy chociażby myślenie krytyczne są niezwykle pożądanymi oraz poszukiwanymi umiejętnościami w różnych ogłoszeniach o pracę, nie tylko w tych na stanowiska biurowe.
Ważne też, aby dopatrzeć się i zrozumieć, jaki typ myślenia przejawia dana osoba. Dzięki temu będzie ona mogła w prawidłowy sposób ćwiczyć i szkolić swoje wrodzone umiejętności. Wiedza o swoich zaletach pozwoli również poprowadzić karierę zawodową w prawidłowym kierunku i mądrze wybierać, czym taka osoba chce się zajmować i co osiągnąć. Prawidłowe dopasowanie umiejętności oraz wiedzy do zawodu jest niezwykle kluczowe, aby osiągać prawdziwe zadowolenie i radość z życia zawodowego.
Osoba z rozwiniętym myśleniem konwergencyjnym doskonale odnajdzie się w zawodach dokładnych i skrupulatnych, jak logistyka, budownictwo czy księgowość, zaś trudnością może okazać się praca w branży marketingowej. Z kolei osoba z rozwiniętym myśleniem dywergencyjnym lepiej sprawdzi się w branżach kreatywnych i zawodach artystycznych, jak praca w mediach, marketingu czy projektowaniu, spore trudności może napotkać w informatyce czy bankowości.
Powyższe przykłady są bardzo ogólne i oczywiście przerysowane, aby w ten sposób zaprezentować, jaki wpływ na wybrany zawód mogą mieć poszczególne predyspozycje. W rzeczywistości w każdym zawodzie niezbędne są oba typy myślenia, a szczególnie przydatne będą w obrębie jednego zespołu. Bez odrobiny kreatywności i odwagi wszystkie uporządkowane i przemyślane pomysły nie mogłyby zostać wcielone w życie, zaś brak usystematyzowania oraz ładu sprawiłyby, że nawet najwspanialszy projekt pozostałby jedynie chaosem, który nigdy nie zostanie urzeczywistniony. Z tego też powodu w ogłoszeniach często można znaleźć wśród wymagań oba z powyższych procesów myślenia.
Czy można wyćwiczyć myślenie dywergencyjne i konwergencyjne?
Skoro oba typy myślenia są tak ważne w życiu zawodowym, to istnieje możliwość ich wyćwiczenia? Jak najbardziej jest to możliwe, choć tak jak do wszystkiego, niezbędna jest cierpliwość i systematyczność.
W przypadku osób, które lepiej radzą sobie w myśleniu dywergencyjnym, zalecane jest wyćwiczenie myślenia konwergencyjnego. W tej sytuacji sprawa może być nieco łatwiejsza, gdyż cała edukacja szkolna była nakierowane właśnie na taki proces myślowy, w związku z czym w dorosłym życiu wystarczy jedynie pielęgnować tę zdolność i rozwiązywać krzyżówki, łamigłówki, sudoku, układać puzzle czy grać w logiczne planszówki.
O wiele trudniej może być w przypadku wyćwiczenia myślenia dywergencyjnego. W takiej sytuacji należy wyzbyć się wszelkich zasad i zapomnieć o regułach, o wszystkim tym, co należy i co powinno się robić. Pomocny może być „powrót” do dzieciństwa, kiedy wszystko było możliwe, a jedyną przeszkodą był koniec wyobraźni i fantazji. Na początku każdej lekcji dobrze jest się rozluźnić, oczyścić umysł i pozwolić mu wędrować, poznawać nowe i odkrywać nieodkryte. Fantazjować i gdybać, bez zbędnego zastanawiania się, czy coś ma sens. Początkowo taki sposób podejścia do problemu może wielu wydawać się niedorzecznym, ale z czasem ćwiczenia przyniosą pożądane rezultaty.
Jakie są zatem ćwiczenia na pobudzenie myślenia dywergencyjnego? Doskonałym ćwiczeniem jest wspomniane już wymyślanie różnych zastosowań do przedmiotów. Warto także otworzyć swój umysł i poszukać związku między z pozoru odległymi od siebie przedmiotami. Jak np. doniczka od kwiatka i koło samochodowe. Co ciekawe, kreatywny sposób myślenia przychodzi łatwiej osobie, która jest zrelaksowana, wypoczęta i w dobrym nastroju.
