Przeglądając oferty pracy można łatwo zauważyć, że pracodawcy w sekcji „wymagania” wpisują często różne cechy świadczące o różnorodnych sposobach myślenia potencjalnego pracownika. Spośród najpopularniejszych można wyróżnić: umiejętność rozwiązywania problemów i wyciągania wniosków czy myślenie kreatywne, analityczne, strategiczne, logiczne.
Wszystkie wymienione cechy psychologia zalicza właśnie do myślenia dywergencyjnego i konwergencyjnego. W jaki sposób mogą one pomóc w codziennej pracy oraz czy można je wyćwiczyć? Zapraszamy do lektury!
Myślenie dywergencyjne – co to takiego?
W 1967 roku amerykański psycholog Joy Paul Guilford zajmujący się badaniami nad ludzką inteligencją i kreatywnością wprowadził dwa, awangardowe jak na tamte czasy, pojęcia: myślenie dywergencyjne oraz myślenie konwergencyjne.
Myślenie dywergencyjne zostało wówczas określone jako to, które generuje wiele odpowiedzi i pomysłów na jeden problem czy też na jedno pytanie. W tym przypadku najważniejsza jest kreatywność oraz wyobraźnia. Samo pojęcie „dywergencja” oznacza rozbieżność, co zatem łatwo wskazuje, że w sytuacji gdy jest jeden problem, może pojawić się wiele możliwości na jego rozwiązanie. Jest to zatem myślenie twórcze.
Ten sposób myślenia najczęściej wykorzystywany jest podczas wszelkiej twórczości: malowania, pisania, komponowania czy śpiewania, gdzie jest wiele sposobów na przekazanie emocji, a każdy jest dozwolony, dobry i możliwy do zrealizowania. W przypadku bardziej przyziemnych zadań biurowych można zauważyć taki rodzaj myślenia podczas opracowywania strategii biznesowych czy komunikacyjnych, rozwiązywania otwartych problemów naukowych albo podczas pracy nad nowymi produktami i usługami.
Myślenie dywergencyjne – cechy
W myśleniu dywergencyjnym (myślenie out of the box) najważniejsze są po prostu kreatywność i otwartość. Wychodzenie poza znane schematy, eksplorowanie rozmaitych przestrzeni i terytoriów czy łączenie ze sobą odległych wątków – to wszystko się do tego zalicza. Osoby, które mają rozwinięte myślenie dywergencyjne, potrafią podać wiele ciekawych pomysłów na rozwiązanie skomplikowanego problemu, które na pierwszy rzut nie mają z nim żadnego związku.
Jakie cechy i umiejętności są przydatne w kształtowaniu myślenia dywergencyjnego?
oryginalność myślenia – umiejętność wymyślania i tworzenia innowacyjnych pomysłów, niekonwencjonalnych, które często wychodzą poza znane schematy,
giętkość myślenia – umiejętność podawania zróżnicowanych pomysłów, które często znacząco się od siebie różnią,
płynność myślenia – umiejętność wymyślania wielu pomysłów i nowych rozwiązań jednocześnie, dzięki czemu pomaga to w znalezieniu idealnego rozwiązania problemu.
Test na myślenie dywergencyjne
Jakie jest najpopularniejsze zadanie na sprawdzenie zdolności do myślenia dywergencyjnego podczas rozmowy kwalifikacyjnej? Specjaliści od HR wykorzystują test, w którym zadaniem jest wymienienie przez uczestnika jak największej ilości nietypowych zastosowań dla ołówka, cegły, krzesła czy spinacza biurowego. Takie zadanie w szybki sposób pokaże, czy rekruter ma do czynienia z osobą twórczą, którą cechuje myślenie rozbieżne czy wręcz przeciwnie.
Wady i zalety myślenia dywergencyjnego
Myślenie dywergencyjne ma wiele korzyści, zwłaszcza w kontekście kreatywności i innowacyjności. Otwarte podejście umożliwia generowanie oryginalnych pomysłów i rozwiązań, co wspiera elastyczność poznawczą, umożliwiając myślenie w wielu kierunkach i rozważanie różnych opcji. Dzięki temu problemy mogą być analizowane w sposób bardziej złożony i wszechstronny, co sprzyja lepszemu zrozumieniu zarówno samego problemu, jak i jego otoczenia.
Dodatkowo, myślenie dywergencyjne wspiera adaptację do zmieniających się warunków, co zwiększa szanse na znalezienie skutecznych rozwiązań. Współpraca w grupach również korzysta z tego podejścia, gdyż pozwala na wymianę wielu różnych perspektyw bez natychmiastowej krytyki.
Niemniej jednak myślenie dywergencyjne ma swoje wady. Generowanie wielu pomysłów może prowadzić do przytłoczenia i trudności w podjęciu decyzji, co nazywa się paraliżem decyzyjnym. Często brakuje w nim skupienia, co sprawia, że zespoły mogą oddalać się od głównego celu. Proces ten jest także czasochłonny, co utrudnia jego zastosowanie w sytuacjach wymagających szybkich decyzji.
Dodatkowo, myślenie dywergencyjne wymaga znacznych zasobów zarówno umysłowych, jak i fizycznych, co nie zawsze jest praktyczne. Przejście od etapu szerokiego generowania pomysłów do konwergencyjnego, w którym zawęża się opcje, może również stanowić wyzwanie ze względu na różne wymagane umiejętności.
Co to jest myślenie konwergencyjne?
Pojęcie „konwergencja” oznacza zbieżność, dzięki czemu w kontekście do myślenia dywergencyjnego łatwo wywnioskować, że polega ono na koncentracji uwagi na jednym problemie czy znalezieniu tylko jednego rozwiązania. Do myślenia konwergencyjnego można zaliczyć takie typy myślenia, jak analityczne czy logiczne, ponieważ bez względu na ilość danych w zadaniu, rozumowanie jest systematyczne, linearne i racjonalne.
Kiedy najczęściej wykorzystywane jest takie myślenie? Taki typ myślenia najczęściej wykorzystywany jest podczas zadań z matematyki na podstawowym poziomie, zadań testowych lub arkuszach maturalnych, gdzie prawidłowa jest tylko jedna odpowiedź, w hasłach w krzyżówkach czy chociażby zadaniach rekrutacyjnych, które polegają na znalezieniu jednego elementu niepasującego do zbioru.
Z kolei w życiu zawodowym można wykorzystać rodzaj myślenia konwergencyjnego w sytuacji, kiedy problem ma charakter zamknięty i możliwe jest tylko jedno rozwiązanie. Może to być np. sytuacja, kiedy na podstawie faktów i danych należy przygotować idealne wyjście ze skomplikowanej sytuacji. W tym przypadku zazwyczaj wykorzystuje się koncentrację uwagi, analizowanie dostępnych materiałów, doprecyzowywanie szczegółów oraz metodyczne działanie.
Warto tu zauważyć, że choć strategię myślenia konwergencyjnego można zrozumieć jako coś bardzo poukładanego i systematycznego, to myślenie konwergencyjne jak najbardziej może prowadzić do ciekawych i kreatywnych rozwiązań.
Wady i zalety myślenia konwergencyjnego
Myślenie konwergencyjne ma wiele zalet, szczególnie w kontekście sytuacji wymagających precyzji i efektywności. Dzięki temu podejściu decyzje mogą być podejmowane szybko, co jest kluczowe w środowiskach, gdzie liczy się czas. Skupienie na logicznych i praktycznych rozwiązaniach pozwala na wypracowanie klarownych odpowiedzi, zmniejszając poziom niejednoznaczności i zwiększając dokładność.
Proces myślenia konwergencyjnego upraszcza także złożone problemy poprzez zawężenie opcji do tych najbardziej realistycznych, co czyni je łatwiejszymi do opanowania. Dodatkowo, myślenie to sprzyja orientacji na cele, pomagając zespołom utrzymać koncentrację na wcześniej ustalonych priorytetach.
Niemniej jednak myślenie konwergencyjne nie jest pozbawione wad. Jego największą słabością jest ograniczenie potencjału kreatywnego, co może prowadzić do pomijania innowacyjnych i nietypowych rozwiązań. Stosowanie tego podejścia wiąże się z ryzykiem przeoczenia alternatyw, które mogłyby okazać się skuteczniejsze.
W dynamicznych i niepewnych środowiskach sztywność myślenia konwergencyjnego może utrudniać adaptację do nowych informacji lub wyzwań. Ponadto, w pracy grupowej podejście to może sprzyjać myśleniu grupowemu, gdzie potrzeba konsensusu przewyższa otwartość na alternatywy. Myślenie konwergencyjne może także prowadzić do zbytniego uproszczenia złożonych problemów, co nie zawsze jest korzystne, gdy konieczne jest rozważenie wielu perspektyw.
Myślenie dywergencyjne i konwergencyjne – jak przydaje się w pracy?
Na podstawie powyższych opisów można mylnie pomyśleć, że takie rozróżnienie sposobów myślenia może się nigdy i w niczym nie przydać. Nic bardziej mylnego! Jak już zostało na wstępie wspomniane, myślenie dywergencyjne i konwergencyjne czy chociażby myślenie krytyczne są niezwykle pożądanymi oraz poszukiwanymi umiejętnościami w różnych ogłoszeniach o pracę, nie tylko w tych na stanowiska biurowe.
Ważne też, aby dopatrzeć się i zrozumieć, jaki typ myślenia przejawia dana osoba. Dzięki temu będzie ona mogła w prawidłowy sposób ćwiczyć i szkolić swoje wrodzone umiejętności. Wiedza o swoich zaletach pozwoli również poprowadzić karierę zawodową w prawidłowym kierunku i mądrze wybierać, czym taka osoba chce się zajmować i co osiągnąć. Prawidłowe dopasowanie umiejętności oraz wiedzy do zawodu jest niezwykle kluczowe, aby osiągać prawdziwe zadowolenie i radość z życia zawodowego.
Osoba z rozwiniętym myśleniem konwergencyjnym doskonale odnajdzie się w zawodach dokładnych i skrupulatnych, jak logistyka, budownictwo czy księgowość, zaś trudnością może okazać się praca w branży marketingowej. Z kolei osoba z rozwiniętym myśleniem dywergencyjnym lepiej sprawdzi się w branżach kreatywnych i zawodach artystycznych, jak praca w mediach, marketingu czy projektowaniu, spore trudności może napotkać w informatyce czy bankowości.
Powyższe przykłady są bardzo ogólne i oczywiście przerysowane, aby w ten sposób zaprezentować, jaki wpływ na wybrany zawód mogą mieć poszczególne predyspozycje. W rzeczywistości w każdym zawodzie niezbędne są oba typy myślenia, a szczególnie przydatne będą w obrębie jednego zespołu.
Bez odrobiny kreatywności i odwagi wszystkie uporządkowane i przemyślane pomysły nie mogłyby zostać wcielone w życie, zaś brak usystematyzowania oraz ładu sprawiłyby, że nawet najwspanialszy projekt pozostałby jedynie chaosem, który nigdy nie zostanie urzeczywistniony. Z tego też powodu w ogłoszeniach często można znaleźć wśród wymagań oba z powyższych procesów myślenia.
Czy można wyćwiczyć myślenie dywergencyjne i konwergencyjne?
Skoro oba typy myślenia są tak ważne w życiu zawodowym, to istnieje możliwość ich wyćwiczenia? Jak najbardziej jest to możliwe, choć tak jak do wszystkiego, niezbędna jest cierpliwość i systematyczność.
W przypadku osób, które lepiej radzą sobie w myśleniu dywergencyjnym, zalecane jest wyćwiczenie myślenia konwergencyjnego. W tej sytuacji sprawa może być nieco łatwiejsza, gdyż cała edukacja szkolna była nakierowane właśnie na taki proces myślowy, w związku z czym w dorosłym życiu wystarczy jedynie pielęgnować tę zdolność i rozwiązywać krzyżówki, łamigłówki, sudoku, układać puzzle czy grać w logiczne planszówki.
O wiele trudniej może być w przypadku wyćwiczenia myślenia dywergencyjnego. W takiej sytuacji należy wyzbyć się wszelkich zasad i zapomnieć o regułach, o wszystkim tym, co należy i co powinno się robić. Pomocny może być „powrót” do dzieciństwa, kiedy wszystko było możliwe, a jedyną przeszkodą był koniec wyobraźni i fantazji.
Na początku każdej lekcji dobrze jest się rozluźnić, oczyścić umysł i pozwolić mu wędrować, poznawać nowe i odkrywać nieodkryte. Fantazjować i gdybać, bez zbędnego zastanawiania się, czy coś ma sens. Początkowo taki sposób podejścia do problemu może wielu wydawać się niedorzecznym, ale z czasem ćwiczenia przyniosą pożądane rezultaty.
Jakie są zatem ćwiczenia na pobudzenie myślenia dywergencyjnego? Doskonałym ćwiczeniem jest wspomniane już wymyślanie różnych zastosowań do przedmiotów. Warto także otworzyć swój umysł i poszukać związku między z pozoru odległymi od siebie przedmiotami. Jak np. doniczka od kwiatka i koło samochodowe. Co ciekawe, kreatywny sposób myślenia przychodzi łatwiej osobie, która jest zrelaksowana, wypoczęta i w dobrym nastroju.
Myślenie dywergencyjne a konwergencyjne – różnice
Myślenie dywergencyjne, często nazywane twórczym, polega na generowaniu wielu różnorodnych pomysłów i rozwiązań dla jednego problemu. Jest to podejście charakterystyczne dla artystów, wynalazców czy przedsiębiorców, którzy poszukują innowacyjnych dróg i nie boją się eksperymentować. Z kolei myślenie konwergencyjne skupia się na analizie i wyborze najlepszego rozwiązania spośród dostępnych opcji, co jest typowe dla naukowców czy inżynierów. Oba typy myślenia są niezbędne w procesie twórczym i często się uzupełniają, prowadząc do efektywnych i nowatorskich rozwiązań.
W kontekście edukacji i rozwoju osobistego, warto promować zarówno myślenie dywergencyjne, jak i konwergencyjne. Uczniowie powinni być zachęcani do eksplorowania różnych perspektyw i kreatywnego podejścia do problemów, jednocześnie ucząc się krytycznej analizy i oceny swoich pomysłów. Takie holistyczne podejście do nauczania może przygotować ich do skutecznego radzenia sobie z wyzwaniami współczesnego świata, gdzie innowacyjność i umiejętność adaptacji są kluczowe.
Znaczenie obu typów myślenia w pracy zespołowej. Pracownicy, którzy wykorzystują myślenie dywergencyjne
W środowiskach zawodowych, które stawiają na pracę zespołową, połączenie myślenia dywergencyjnego i konwergencyjnego daje najlepsze efekty (myślenie logiczne). Osoby o umysłach otwartych na nowe rozwiązania często inicjują burze mózgów i są źródłem innowacyjnych koncepcji. Z kolei ci, którzy preferują uporządkowane podejście, potrafią skutecznie filtrować te pomysły, wybierając te najbardziej realistyczne. Dzięki temu zespół nie tylko generuje wiele idei, ale też wdraża te, które mają największe szanse powodzenia. Taka różnorodność intelektualna jest szczególnie cenna w branżach kreatywnych, projektowych, technologicznych i badawczych. Warto więc świadomie budować zespoły o zróżnicowanym stylu myślenia – to właśnie ich współpraca przekłada się na realne innowacje i wzrost efektywności.
Jak rozpoznać własny styl myślenia i go rozwijać?
Zrozumienie, czy dominującym sposobem przetwarzania informacji jest myślenie dywergencyjne czy konwergencyjne, może pomóc w lepszym planowaniu kariery i rozwoju osobistego. Osoby twórcze, które często mają trudność ze skupieniem na jednym rozwiązaniu, mogą pracować nad selekcją i priorytetyzacją pomysłów. Z kolei ci, którzy wolą jasno wyznaczone cele i konkretne instrukcje, mogą ćwiczyć swobodniejsze podejście poprzez uczestnictwo w kreatywnych warsztatach lub technikach burzy mózgów. Dobrym pomysłem jest prowadzenie dziennika refleksji – zapisywanie różnych rozwiązań dla jednego problemu, a potem ich analiza. Dzięki temu rozwijamy elastyczność umysłową i uczymy się balansować pomiędzy intuicją a analizą. Niezależnie od typu, każde podejście można wzbogacić, co czyni nas bardziej wszechstronnymi i odpornymi na zawodowe wyzwania.
Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_93604167_koncepcja-niepowodzenia-kryzysu-stresowego-depresji-w-biznesie-biznesmen-trzyma-si%C4%99-za-r%C4%99k%C4%99-przy.html
