Wypalenie zawodowe – co to jest? Przyczyny i sposoby walki. Sprawdź!

Wypalenie zawodowe może dopaść pracownika każdej grupy zawodowej. To negatywne zjawisko pojawia się w wyniku doświadczania chronicznego stresu związanego z pracą. Przejawia się w szerokim spektrum objawów. Zobacz, na czym polega syndrom wypalenia zawodowego i jakie są jego przyczyny i konsekwencje tego zjawiska.

Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_78597424_zm%C4%99czony-lub-zestresowany-biznesmen-siedz%C4%85cy-na-chodniku-w-mie%C5%9Bcie-po-jego-pracy-obraz-poj%C4%99cie.html

Wypalenie zawodowe: statystyki

Według raportu STADA „The Future of Your Health„, do 2019 roku 62% Polaków przynajmniej raz doświadczyło symptomów wypalenia zawodowego. Liczba ta wzbudza niepokój – tym bardziej że wypadamy znacznie gorzej niż większość Europejczyków.

Wypalenie zawodowe: kogo dotyczy?

Wypalenie zawodowe dotknąć może pracowników każdego szczebla, w każdym wieku i niezależnie od płci. Największe ryzyko wystąpienia syndromu wypalenia zawodowego dotyczy tych, którzy pracują z ludźmi i muszą dbać o stały kontakt z klientem. Na dolegliwości z tym związane najbardziej narażeni są:

• ratownicy medyczni,
• lekarze,
• nauczyciele,
• psychologowie,
• policjanci,
• strażnicy więzienni,
• prawnicy.

A choć problem ten kojarzy się głównie z korporacjami i dużymi miastami, równie dobrze może przytrafić się osobom pracującym w niewielkich firmach czy w mniejszych miejscowościach.

Jak pokonać wypalenie zawodowe? Możemy próbować się bronić, choćby przez staranny wybór przyszłej profesji. Jednak to może nie wystarczyć. Co zatem zrobić, by nie dotknął nas ten problem?

Wypalenie zawodowe – co to jest?

Co to jest wypalenie zawodowe? Według WHO jest to jednostka chorobowa. Uwzględnienie tego syndromu w klasyfikacji wynika z faktu, że ludzie często zgłaszają się do lekarza po zwolnienie na wypalenie zawodowe. Dodatkowo może to być czynnik potencjalnie wpływający na inne problemy zdrowotne.

Wypalenie zawodowe: definicja

W ICD-11 wypalenie zawodowe opisane jest jako:

Syndrom, który wynika z chronicznego stresu doświadczanego w miejscu pracy, który nie był efektywnie regulowany. Charakteryzują go 3 wymiary:

1) Poczucie braku energii lub wyczerpania;

2) Nasilone dystansowanie się od pracy lub negatywizm, czy cynizm powiązane z pracą;

3) Obniżona wydajność w pracy.

Wypalenie zawodowe odnosi się wyłącznie do kontekstu zawodowego i nie nadaje się do opisywania doświadczeń z innych dziedzin życia.

Syndromem wypalenia zawodowego nazywamy zatem stan zdrowia pracownika, w którym wyczerpanie emocjonalne oraz wyczerpanie fizyczne, związane aktualnie wykonywanymi obowiązkami w środowisku pracy, w sposób widoczny wpływają na obniżenie oceny własnych dokonań i efektywność pracy par excellence.

Jeżeli analizując swój bieżący nastrój, zaczniesz podejrzewać, że symptomy, które zauważasz, mają miejsce również w syndromie wypalenia zawodowego, możesz sprawdzić, czy nie chorujesz na tę przypadłość. Możesz udać się bezpośrednio do właściwego lekarza lub wypełnić kwestionariusz wypalenia zawodowego, dostępny w Internecie.

Wypalenie zawodowe: przyczyny

Jakie są przyczyny wypalenia zawodowego? Są one bardzo różnorodne i zależą od różnego kontekstu. Mogą być uwarunkowane indywidualnie, wynikać z typu osobowości, czy złego zarządzania w miejscu pracy. Do ogólnych przyczyn wypalenia zawodowego można zaliczyć:

• trudności w opanowaniu własnych emocji,
• zachwiane poczucie własnej wartości – niska samoocena,
• przepracowanie – nadmiar obowiązków,
• nadmierna rywalizacja,
• brak sukcesów,
• brak satysfakcji z pracy i wynagrodzenia.

Wypalenie zawodowe może być wynikiem wielu różnych czynników jednocześnie, takich jak nadmierna presja w pracy, brak równowagi między życiem zawodowym a prywatnym, czy poczucie stagnacji zawodowej. Nadmierne obciążenie pracą, niskie wynagrodzenie i brak perspektyw na rozwój to jedne z czynników, które najczęściej doprowadzają pracownika do wypalenia zawodowego.

Symptomy wypalenia zawodowego

Objawy wypalenia zawodowego mogą być różne. Jednak najczęściej osoby, które borykały się z tą dolegliwością, wymieniały następujące symptomy:

• niechęć do pracy,
• znaczny spadek energii,
• drażliwość,
• problemy z koncentracją,
• bezsenność,
• bóle głowy.

Typy wypalenia zawodowego

Barry Farber zaproponował 3 podtypy wypalenia zawodowego – każdy z nich wiąże się z odmienną charakterystyką źródeł wystąpienia tego syndromu:

• klasyczne wypalenie,
• wypalenie z powodu braku wyzwań,
• wypalenie przez wyczerpanie – poddanie się.

Poniżej przedstawiamy poszczególne etapy wypalenia zawodowego opisane dla każdego z powyższych typów wymienionych przez Farbera. Przyczyną wypalenia zawodowego może być bowiem wiele czynników.

Klasyczne wypalenie:

• wysokie zaangażowanie w radzenie sobie z piętrzącymi się trudnościami w wykonywanej pracy;
• zbyt wiele zadań naraz lub zbyt długie godziny pracy,
• coraz większy wysiłek prowadzący ostatecznie do wyczerpania energii i spadku odporności, przez co jesteśmy zmuszeni pójść na zwolnienie lekarskie;
• poczucie winy, gdy cele nie mogą być zrealizowane, próba sprostania zbyt wysoko postawionym oczekiwaniom;
• nadmierna ambicja, wyjątkowo silna potrzeba osiągnięć, niska świadomość własnych ograniczeń lub ignorowanie ich;
• strategie radzenia sobie z problemami nastawione na ich rozwiązanie przy jednoczesnym braku strategii nakierowanych na rozładowanie napięcia emocjonalnego.

Wypalenie z powodu braku wyzwań:

• typ wypalenia zawodowego, o którym mówi się znacznie rzadziej, a działa równie szkodliwie;
• najczęściej dotyczy obowiązków powtarzalnych, wykonywanych w sposób rutynowy;
• monotonia, brak pozytywnej stymulacji, patologiczna nuda – brak satysfakcji z pracy;
• brak możliwości rozwoju w organizacji;
• obojętność, wykonywanie zadań bez zaangażowania i przy możliwie najmniejszym wysiłku;
• brak identyfikacji z firmą, wysoki cynizm, frustracja, ciągłe narzekanie;
• ambiwalencja: z jednej strony potrzeba zmiany, z drugiej strony poczucie, że nie jest ona możliwa – w efekcie tkwienie w miejscu, poczucie bycia uwięzionym;
• dominuje radzenie sobie poprzez dystrakcję – głównie unikanie myślenia o problemie.

Wypalenie przez wyczerpanie – poddanie się:

• ten rodzaj wypalenia zawodowego najczęściej występuje w miejscach pracy, w których stosowane są nieadekwatne systemy motywacyjne oraz metody kontroli pracy pracowników;
• wysiłki i stres nie wiążą się z żadną nagrodą (choćby w postaci docenienia) lub idą na marne; brak autonomii;
• brak informacji zwrotnych na temat efektów pracy, obojętność wobec starań pracownika;
• znaczny spadek sumienności, niedbalstwo, lekceważenie, zapominanie – szczególnie nasilone w zetknięciu z trudnościami;
• u podstaw leży frustracja, poczucie bezradności, niekompetencji, niskie poczucie skuteczności, subiektywne poczucie braku wpływu;
• pasywność w radzeniu sobie ze stresem – unikanie angażowania się w sytuację problemową.

Etapy wypalenia zawodowego

Ten niekorzystny syndrom pracowników zazwyczaj dzieli się także na dane stadia wypalenia zawodowego. Zniechęcenie do wykonywanych obowiązków to zaledwie pierwszy z nich. W jego trakcie pojawiają się też irytacja i obniżenie nastroju, a niekiedy nawet spadek odporności organizmu.

Kolejne stadium nazywane jest etapem depersonalizacji. Zaczynamy się wtedy mentalnie odcinać od współpracowników i klientów, pojawia się dystans, ciągła irytacja, a nawet cynizm i nieprzyjemne odnoszenie się do innych. Ostatni, trzeci etap, często niesie ze sobą objawy psychosomatyczne. Pojawiają się problemy ze zdrowiem, zaburzenie relacji z ludźmi, również w życiu prywatnym, a nawet depresja.

Dlatego, gdy zaczynamy odczuwać wyraźną niechęć do pracy i obniżenie samopoczucia, musimy zacząć działać. Rozpoznanie, na jakim etapie wypalenia się znajdujesz, jest kluczowe, aby móc podjąć odpowiednie kroki w celu przeciwdziałania temu stanowi.

Fazy wypalenia zawodowego

W kontekście wypalenia zawodowego można mówić również o pewnych fazach, przez które przechodzi osoba zmierzająca ku wypaleniu:

1) Faza entuzjazmu – na początku pracownik angażuje się w swoje obowiązki z dużą pasją, podejmując się wielu wyzwań, co może prowadzić do nadmiernego przeciążenia pracą.

2) Faza stagnacji – pracownik zaczyna dostrzegać, że jego wysiłki nie zawsze przynoszą oczekiwane efekty. Pojawia się rozczarowanie i spadek motywacji.

3) Faza frustracji – zmęczenie, niechęć do pracy i brak satysfakcji zaczynają dominować. Pracownik może odczuwać, że jego wysiłki są niedoceniane, co prowadzi do wzrostu stresu.

4) Faza apatii – pracownik traci całkowite zainteresowanie swoimi obowiązkami, a praca staje się rutyną. Pojawia się zniechęcenie i brak chęci do działania.

Zrozumienie tych faz pomaga w rozpoznaniu wypalenia na wczesnym etapie i może pozwolić na podjęcie działań, zanim problem się pogłębi.

Wypalenie zawodowe a depresja

Zespół wypalenia zawodowego przypomina depresję – zasadnicza różnica polega na tym, że w tym przypadku problemy są ściśle związane z kontekstem, czyli miejscem wykonywania obowiązków pracowniczych. W innych sytuacjach lub po zmianie stanowiska osoba może nie przejawiać już symptomów wypalenia zawodowego. Zarówno depresja w pracy, jak i wypalenie zawodowe niosą za sobą niekorzystne skutki zdrowotne:

• spadek wydajności, zaangażowania i satysfakcji z pracy,
• większa absencja, częstsze spóźnienia,
• pogorszenie relacji ze współpracownikami i klientami.

Jak rozróżnić wypalenie zawodowe od depresji?

Oba zjawiska mają podobne objawy, takie jak zmęczenie, brak motywacji czy poczucie beznadziejności. Istnieje jednak kilka kluczowych różnic:

1) Źródło problemu – wypalenie zawodowe jest związane bezpośrednio z pracą i obowiązkami zawodowymi. Depresja natomiast może wynikać z wielu czynników, niekoniecznie związanych z pracą.

2) Zakres objawów – wypalenie zawodowe dotyczy głównie sfery zawodowej, natomiast depresja wpływa na wszystkie aspekty życia, w tym relacje międzyludzkie, zainteresowania i codzienne funkcjonowanie.

3) Odwracalność objawów – w przypadku wypalenia zawodowego, objawy mogą ustąpić po odpoczynku lub zmianie pracy. Depresja zazwyczaj wymaga specjalistycznej terapii i leczenia farmakologicznego.

Jeśli symptomy utrzymują się przez dłuższy czas i zaczynają negatywnie wpływać na życie prywatne, warto skonsultować się ze specjalistą, aby wykluczyć depresję.

Wypalenie zawodowe – leczenie

Czy można leczyć wypalenie zawodowe? Oczywiście, że można – a nawet powinno się. Sprawa jest jednak dużo bardziej skomplikowana, niż mogłoby się wydawać, bowiem kiedy pojawiają się pierwsze objawy wypalenia zawodowego, liczyć trzeba się także z możliwością wystąpienia dodatkowych schorzeń.

Firmy, w których wiele pracowników zmaga się z wypaleniem zawodowym, muszą liczyć się z większymi rotacjami, które z kolei skutkują generowaniem dodatkowych kosztów – podobnie jak w przypadku wysokiej absencji. U wypalonych zawodowo pracowników dodatkowo istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia:

• zespołu chronicznego zmęczenia,
• chorób układu krążenia,
• zaburzeń psychicznych,
• nasilonych problemów z koncentracją i pamięcią,
• bezsenności.

Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu?

Zapobieganie wypaleniu zawodowemu wymaga świadomego zarządzania stresem oraz dbania o równowagę między życiem prywatnym a zawodowym. Oto kilka praktycznych wskazówek, jak chronić się przed wypaleniem:

1) Regularne przerwy – niezależnie od intensywności pracy, ważne jest, aby robić krótkie przerwy. Pozwala to na odświeżenie umysłu i zwiększenie produktywności.

2) Zarządzanie czasem – planowanie zadań i wyznaczanie priorytetów pozwala uniknąć nadmiernego obciążenia obowiązkami.

3) Równowaga między pracą a życiem prywatnym – czas po pracy powinien być poświęcony na odpoczynek, hobby i spędzanie czasu z rodziną. To kluczowe, aby zapobiec przeciążeniu emocjonalnemu.

4) Rozwijanie umiejętności radzenia sobie ze stresem – techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, joga czy mindfulness, mogą pomóc w utrzymaniu równowagi psychicznej.

Dbanie o zdrowie psychiczne powinno być priorytetem, zwłaszcza w zawodach narażonych na wysoki poziom stresu.

Profilaktyka wypalenia zawodowego

Przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu jest istotne w danej organizacji. Zdrowe podejście do pracy i dobre samopoczucie w firmie pomaga zachować równowagę i dobrą kondycję psychiczną. Jakie działania wprowadzić w życie, aby zapobiec wypaleniu zawodowemu?

Dbajmy o higienę snu i życia prywatnego, otaczajmy się roślinami, które redukują poziom stresu. Poświęćmy czas na oglądanie komedii i spotkania ze znajomymi, w końcu śmiech odpręża. Wykorzystajmy urlop dla podratowania zdrowia i znajdźmy sobie  angażujące hobby. A jeśli nie lubimy swojej pracy? Zmieńmy ją jak najszybciej.

Wypalenie zawodowe: co robić?

Wypalenie zawodowe to nie tylko niechęć do wykonywania obowiązków zawodowych. Może ono prowadzić do poważnych problemów ze zdrowiem, zarówno psychicznym, jak i fizycznym! Dlatego obserwacja swojej kondycji psychicznej jest bardzo ważna na każdym stanowisku pracy. Dobre samopoczucie i przytomna reakcja na pierwsze syndromy pomoże zwalczyć wypalenie zawodowe i szybko wrócić do pełni sił.

Ważne jest to, aby nie bać się działać jak najwcześniej. Jeśli od dłuższego czasu czujemy niezadowolenie z pracy i a skala zmęczenia stale się zwiększa, dobrym rozwiązaniem jest przebranżowienie. Nauka nowych umiejętności na różnych kursach, czy szkoleniach pozwoli spojrzeć na własną karierę od całkiem innej strony.

Jak skutecznie zapobiegać wypaleniu zawodowemu?

Zapobieganie wypaleniu zawodowemu to kluczowy krok w utrzymaniu zdrowia psychicznego i emocjonalnego, zwłaszcza w świecie, gdzie stres i presja pracy są powszechne. Pierwszym krokiem do zapobiegania wypaleniu zawodowemu jest regularne monitorowanie swojego poziomu stresu i dostrzeganie pierwszych sygnałów przeciążenia. Może to obejmować dłuższą niż zwykle irytację, zmniejszoną produktywność, a także poczucie wyczerpania. Pracodawcy również odgrywają istotną rolę w zapobieganiu wypaleniu wśród pracowników, zapewniając wsparcie, elastyczne godziny pracy oraz dostęp do programów zdrowia psychicznego.

Odpowiednia organizacja pracy i priorytetów jest kolejnym krokiem, który może pomóc w redukcji stresu. Ustalanie realistycznych celów, delegowanie zadań i dbanie o regularne przerwy są skutecznymi sposobami, by nie dopuścić do przeciążenia. Ważne jest, aby nie ignorować zdrowia fizycznego – regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta i sen mają ogromny wpływ na naszą zdolność radzenia sobie z trudnościami zawodowymi.

Dodatkowo, utrzymanie równowagi między życiem prywatnym a zawodowym to jeden z kluczowych aspektów, które pomagają zapobiegać wypaleniu. Oddzielenie obowiązków zawodowych od czasu spędzanego z bliskimi może pomóc zredukować stres i poprawić nastrój. Warto także włączyć do swojej rutyny techniki relaksacyjne takie jak medytacja, mindfulness czy głębokie oddychanie, które wspierają redukcję napięcia i poprawiają ogólne samopoczucie.

Terapie i metody leczenia wypalenia zawodowego

Gdy symptomy wypalenia zawodowego stają się wyraźne, warto rozważyć różnorodne terapie i metody leczenia, które mogą pomóc odzyskać równowagę. Terapia poznawczo-behawioralna jest jedną z najczęściej stosowanych metod, skupiającą się na identyfikacji i zmianie negatywnych wzorców myślenia oraz nauce technik radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. Uczestnictwo w terapii indywidualnej z wykwalifikowanym terapeutą może również pomóc zrozumieć źródła wypalenia i wypracować mechanizmy obronne przed stresem.

Inną skuteczną metodą może być mindfulness, czyli uważność, która uczy, jak skoncentrować się na teraźniejszym momencie i zredukować wpływ stresu na organizm. Praktykowanie mindfulness regularnie może przynieść wyraźną poprawę zdrowia psychicznego, redukując napięcie oraz poprawiając zdolność koncentracji.

W leczeniu wypalenia zawodowego konieczne jest też przewartościowanie dotychczasowych nawyków i podejścia do pracy. Kluczowe jest zrozumienie, że perfekcjonizm i nadmierne ambicje mogą prowadzić do poczucia przemęczenia i bezsilności. W walce z wypaleniem pomocne mogą być działania na poziomie organizacyjnym, takie jak elastyczne podejście do urlopów, zmiana godzin pracy czy nawet rotacja stanowisk. Ważna jest także refleksja nad stylem zarządzania i dopasowanie go do potrzeb pracowników, by lepiej wspierać ich zdrowie psychiczne i zawodowe.

W niektórych przypadkach grupowe terapie są pomocne, ponieważ pozwalają na dzielenie się doświadczeniami z osobami, które również zmagają się z wypaleniem. Wsparcie społeczne od innych, którzy rozumieją, co przeżywamy, może być potężnym narzędziem w procesie leczenia.

Farmakoterapia również może być rozważana, gdy wypalenie współwystępuje z depresją lub lękiem. Konsultacja z psychiatrą pozwoli ocenić, czy leki mogą być odpowiednim wsparciem w trudnych momentach. Leczenie wypalenia zawodowego powinno być dopasowane indywidualnie, w zależności od potrzeb osoby oraz stopnia zaawansowania objawów.

Wypalenie zawodowe a życie osobiste – jak odzyskać równowagę?

Wypalenie zawodowe często przenika do życia osobistego, wpływając na relacje z bliskimi oraz ogólne samopoczucie. Wiele osób zmagających się z wypaleniem zawodowym zauważa, że ich energia i emocjonalna wytrzymałość w życiu codziennym drastycznie spadają, co prowadzi do napięć rodzinnych i społecznych. Pierwszym krokiem do odzyskania równowagi między życiem zawodowym a osobistym jest rozpoznanie źródła problemu i wprowadzenie zmian w harmonogramie pracy.

Rozdzielenie życia zawodowego od osobistego może pomóc w minimalizacji negatywnego wpływu stresu. Ustalanie granic – takie jak wyłączenie powiadomień związanych z pracą poza godzinami pracy – to krok, który pomoże chronić nasz czas prywatny. Dbanie o regularne przerwy, wakacje oraz spędzanie czasu na hobby i zainteresowaniach to ważne elementy, które mogą pomóc odzyskać energię.

Kolejnym krokiem jest nauka asertywności, która pozwoli lepiej komunikować swoje potrzeby w pracy oraz w domu. Otwarta komunikacja z bliskimi o przeżywanych trudnościach może pomóc im zrozumieć sytuację oraz zaoferować wsparcie emocjonalne. Warto pamiętać, że bliskie relacje mogą być buforem przed stresem, dlatego regularny kontakt z rodziną i przyjaciółmi jest kluczowy w procesie odzyskiwania równowagi.

Wpływ wypalenia zawodowego na zdrowie psychiczne i fizyczne

Wypalenie zawodowe wpływa nie tylko na efektywność pracy, ale także na zdrowie psychiczne i fizyczne pracownika. Objawia się ono m.in. chronicznym stresem, problemami ze snem, zmniejszoną motywacją oraz spadkiem satysfakcji z wykonywanych obowiązków. Długotrwałe wypalenie może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak depresja czy choroby układu krążenia.

Skuteczne strategie przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu

Aby zapobiegać wypaleniu zawodowemu, warto wdrożyć zdrowe nawyki pracy, takie jak regularne przerwy, odpowiednia organizacja czasu oraz utrzymywanie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym. Pomocne mogą być także techniki relaksacyjne, jak medytacja czy joga. Pracodawcy mogą wesprzeć pracowników poprzez elastyczne godziny pracy oraz programy wsparcia psychologicznego, co przyczynia się do lepszego samopoczucia i wydajności zespołu.

Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_159247925_wyczerpany-biznesmen-zakrywaj%C4%85cy-twarz-r%C4%99kami-siedz%C4%85c-w-miejscu-pracy-w-rozmyciu-ruchu-transparentu.html