Wychowywanie dzieci to z pewnością pełnoetatowa praca, wymagająca ogromnej uwagi i zaangażowania. W związku z tym, po zakończeniu urlopu macierzyńskiego lub ojcowskiego, rodzice mogą zdecydować się na urlop rodzicielski, który pozwala im na dalszą opiekę nad dzieckiem. Aby skorzystać z tego uprawnienia, należy spełnić określone wymagania formalne.
Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_85579799_bizneswoman-z-c%C3%B3rk%C4%85-w-biurze.html
Czym jest urlop rodzicielski?
Urlop rodzicielski jest urlopem, w którym rodzic, zarówno matka, jak i ojciec dziecka, może pozostać w domu i opiekować się nowo narodzonym dzieckiem. Przysługuje matce lub ojcu zaraz po zakończeniu urlopu macierzyńskiego.
Jest to urlop, który może zostać podzielony między obojga rodziców, a nawet wzięty przez nich równocześnie, co daje im większą elastyczność w organizowaniu czasu opieki nad dzieckiem.
Aby skorzystać z urlopu rodzicielskiego, konieczne jest spełnienie dwóch podstawowych warunków: zatrudnienie na umowę o pracę lub dobrowolne opłacanie składek chorobowych do ZUS-u. Dzięki temu rodzic może liczyć na wynagrodzenie podczas urlopu.
Urlop rodzicielski należy do rodzaju urlopu dobrowolnego i częściowo płatnego z zasiłkiem macierzyńskim. Można go wykorzystać najpóźniej do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat.
W 2023 roku wprowadzono zmiany w przepisach, które wpłynęły na urlop rodzicielski. Został on wydłużony z 32 do 41 tygodni, co daje rodzicom dłuższy okres na opiekę nad dzieckiem. Co więcej, nowelizacja Kodeksu pracy przyznała każdemu z rodziców 9 tygodni urlopu, które są ich wyłącznym prawem. Warto pamiętać, że te 9 tygodni przepada, jeśli nie zostaną one wykorzystane, co podkreśla wagę zaplanowania urlopu w odpowiednim czasie.
Kto może skorzystać z urlopu rodzicielskiego?
Urlop rodzicielski przysługuje zarówno matkom, jak i ojcom nowo narodzonych dzieci, którzy spełniają wymagania dotyczące zatrudnienia. Całkowity czas urlopu wynosi 41 tygodni, który musi być podzielony pomiędzy obojga rodziców.
Z tego czasu, każdy z rodziców ma zagwarantowane 9 tygodni, które są jego wyłącznym prawem. Oznacza to, że jeśli jeden z rodziców nie zdecyduje się na wykorzystanie swojego urlopu, te 9 tygodni przepada.
Dodatkowo, matki mogą zrzec się części swojego urlopu macierzyńskiego na rzecz ojca, pozwalając mu na wykorzystanie do 6 z 20 tygodni. Taka możliwość nazywana jest urlopem tacierzyńskim i jest odrębnym świadczeniem, różniącym się od urlopu ojcowskiego, który jest przyznawany tylko ojcom w pierwszych tygodniach po narodzinach dziecka.
Prawo do urlopu rodzicielskiego ma też pracownik, który przyjął dziecko na wychowanie i wystąpił do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie przysposobienia dziecka, ma
Przysługuje mu on po wykorzystaniu urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo zasiłku macierzyńskiego za okres odpowiadający okresowi urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego (32 lub 34 tygodnie).
Z urlopu rodzicielskiego skorzystać z niego mogą także członkowie najbliższej rodziny w przypadku przyjęcia dziecka na wychowanie.
Długość urlopu rodzicielskiego
Zgodnie z art. 182 (1a) Kodeksu pracy, okres urlopu rodzicielskiego zależy od liczby dzieci urodzonych w danej chwili. Przysługuje on w wymiarze:
41 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka,
43 tygodnie w przypadku porodu mnogiego, czyli urodzenia dwójki lub większej liczby dzieci.
Warto zauważyć, że rodzice dzieci z niepełnosprawnościami, które powstały w trakcie ciąży lub porodu, mogą skorzystać z wydłużonego urlopu rodzicielskiego: 65 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka i 67 tygodni w przypadku większej liczby dzieci.
Co istotne, podział urlopu rodzicielskiego jest częściowo określony przez przepisy. Każdy z rodziców musi wykorzystać co najmniej 9 tygodni swojego urlopu, ale może przeznaczyć na niego nawet 32 tygodnie. Urlop rodzicielski można wykorzystać jednorazowo lub podzielić go na maksymalnie cztery części, z których każda, oprócz pierwszej, nie może trwać krócej niż 8 tygodni.
Warto pamiętać, że urlop rodzicielski musi być wykorzystany przed ukończeniem przez dziecko 6. roku życia. Po tym czasie, prawo do urlopu wygasa.
Czy możliwe jest przerwanie urlopu? Tak, rodzice mają możliwość przerwania urlopu rodzicielskiego. Aby to zrobić, należy złożyć odpowiedni wniosek do pracodawcy, co najmniej 21 dni przed planowanym powrotem do pracy.
Urlop rodzicielski – ile płatny?
Urlop rodzicielski jest płatny, co odróżnia go od urlopu wychowawczego. W przypadku, gdy wniosek o urlop rodzicielski zostanie złożony w terminie, czyli w ciągu 21 dni od porodu, rodzic otrzyma zasiłek macierzyński w wysokości 80% swojej podstawy wymiaru, czyli 80% wynagrodzenia zasadniczego. Jeśli jednak wniosek zostanie złożony po tym terminie, zasiłek wyniesie jedynie 60% podstawy wymiaru.
Warto dodać, że gdy rodzic łączy urlop macierzyński z urlopem rodzicielskim, za urlop macierzyński otrzymuje 100% podstawy wymiaru, natomiast za urlop rodzicielski stawka wynosi 60%.
Za cały okres urlopu rodzicielskiego pracownik może otrzymać wynagrodzenie, co korzystnie wpływa na bezpieczeństwo finansowe rodziny.
Urlop rodzicielski a urlop macierzyński
Urlop macierzyński i wymiar urlopu rodzicielskiego są ze sobą ściśle powiązane, a ich pełne wykorzystanie wiąże się z określonymi zasadami. Przed wprowadzeniem zmian w przepisach, powszechnie mówiło się o tzw. rocznym urlopie macierzyńskim lub rodzicielskim, który obejmował łącznie 52 tygodnie.
Dziś, okres urlopu macierzyńskiego trwa 20 tygodni, z czego matka musi wykorzystać minimum 14 tygodni, a pozostałe 6 tygodni może przekazać ojcu dziecka, jeśli zdecyduje się na to.
Po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, rodzic może przejść na urlop rodzicielski, który jest kontynuacją macierzyńskiego. Oba urlopy są płatne i łączy je zasiłek macierzyński, którego wysokość różni się w zależności od terminu złożenia wniosku.
Jeśli planujesz wykorzystanie urlopu rodzicielskiego od razu po macierzyńskim, możesz złożyć jeden wspólny wniosek u pracodawcy, w którym określisz, jak długo chcesz korzystać z tego urlopu i czy drugi rodzic będzie również z niego korzystał.
Wniosek o udzielenie urlopu rodzicielskiego
Wniosek o urlop rodzicielski należy złożyć na piśmie, dostarczając go pracodawcy w terminie 21 dni od dnia porodu. W przypadku, gdy tylko jeden rodzic będzie korzystał z tego urlopu, warto dołączyć oświadczenie drugiego rodzica.
Wzór wniosku o urlop rodzicielski powinien zawierać następujące informacje:
1) Miejscowość i datę złożenia wniosku,
2) Imię i nazwisko pracownika,
3) Dane pracodawcy,
4) Prośbę o udzielenie urlopu rodzicielskiego,
5) Imię i nazwisko dziecka,
6) Datę porodu,
7) Okres urlopu, z datą początkową i końcową,
8) Oświadczenie, że drugi rodzic będzie korzystać z urlopu, jeśli dotyczy,
9) Podpis pracownika.
Kiedy trzeba złożyć wniosek o urlop rodzicielski?
Wniosek o urlop rodzicielski należy złożyć w terminie maksymalnie 21 dni od dnia porodu. Ten czas jest istotny nie tylko dla formalności, ale także dla ustalenia wysokości zasiłku macierzyńskiego, który przysługuje rodzicowi.
Złożenie wniosku w tym okresie gwarantuje, że przez cały czas trwania urlopu rodzicielskiego, pracownik otrzyma zasiłek w wysokości 81,5% podstawy wymiaru. Przepisy nie wskazują natomiast konkretnego terminu na złożenie wniosku o urlop macierzyński, ponieważ ten przysługuje z mocy prawa od dnia porodu.
Urlop rodzicielski a urlop wychowawczy
Urlop rodzicielski i wychowawczy to dwa różne rodzaje urlopów przysługujących rodzicom, jednak różnią się one pod wieloma względami. Główna różnica między nimi polega na tym, że urlop macierzyński i rodzicielski są płatne, a urlop wychowawczy – nie.
Urlop rodzicielski jest kolejnym etapem po zakończeniu urlopu macierzyńskiego lub tacierzyńskiego i jest płatny. Oznacza to, że rodzice otrzymują zasiłek macierzyński przez czas jego trwania. Z kolei urlop wychowawczy to kolejny etap urlopu na dziecko, który nie jest płatny. Jest to dobrowolna forma urlopu, która różni się również czasem trwania w porównaniu do urlopu rodzicielskiego.
Warto dodać, że oba urlopy, rodzicielski i wychowawczy, są fakultatywne – oznacza to, że rodzice mogą z nich skorzystać, ale nie mają obowiązku ich wykorzystywania, w przeciwieństwie do urlopu macierzyńskiego, który jest obowiązkowy.
Czy w czasie urlopu rodzicielskiego można pracować?
Urlop rodzicielski jest przeznaczony głównie na sprawowanie opieki i wychowanie dziecka, ale przepisy prawa umożliwiają jego łączenie z pracą. Rodzice, którzy chcą skorzystać z tego uprawnienia, mogą pracować w niepełnym wymiarze czasu pracy, nie przekraczając 1/2 etatu.
Co zrobić, aby pracować w czasie urlopu rodzicielskiego?
Aby połączyć urlop z pracą, pracownik musi złożyć odpowiedni wniosek do swojego pracodawcy co najmniej 21 dni przed planowanym powrotem do pracy.
Warto wiedzieć, że pracodawca nie jest zobowiązany do zaakceptowania wniosku. Jeśli odmówi, pracownik ma wybór: może wziąć cały przysługujący urlop lub wrócić do pracy bez korzystania z niego.
Jeśli pracownik zdecyduje się na łączenie urlopu z pracą, jego urlop zostanie wydłużony proporcjonalnie do czasu, w którym pracuje. Maksymalny czas wydłużenia wynosi 82 tygodnie w przypadku jednego dziecka, a 86 tygodni, gdy urodziły się więcej niż jedno dziecko.
Warto również pamiętać, że wydłużony urlop jest udzielany w tygodniach, a jeśli wydłużony okres nie odpowiada pełnemu tygodniowi, czas urlopu zostanie przeliczony na dni.
Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_92240575_m%C5%82oda-wielozadaniowa-biznesmenka-ubrana-w-garnitur-pracuj%C4%85ca-z-laptopem-i-dokumentami-siedz%C4%85ca-z.html
