W swojej najnowszej publikacji Polski Instytut Ekonomiczny w swoim tygodniku wskazuje na istotny problem – ludzie w wieku produkcyjnym są coraz starsi. Jest to proces, który dotyka wielu krajów i nie ogranicza się do Polski. Jakie zmiany należy wprowadzić, by rynek pracy mógł sobie poradzić ze starzejącym się społeczeństwem?
Starzenie się społeczeństwa w Polsce i na świecie
Zjawisko starzenia się społeczeństwa jest typowe dla wielu regionów na świecie. Jego początku można doszukiwać się wśród krajów o wysokim dochodzie. Z kolei według WHO obecnie w krajach o niskim i średnim dochodzie można zauważyć mocne zróżnicowanie populacji pod względem wieku na korzyść seniorów. Dane Światowej Organizacji Zdrowia wskazują, że w 2020 roku liczba osób w wieku 60 lat i powyżej była znacznie wyższa niż dzieci poniżej 5 lat. W okresie lat 2015-2050 odsetek ten ma wzrosnąć z 12 do 22%.
W Polsce problem starzejącego się społeczeństwa jest coraz bardziej widoczny. GUS informuje, że od 1990 roku współczynnik dzietności utrzymuje się poniżej 2. Rodzi to przypuszczenia, że w przyszłości pojawi się kłopot z zastępowalnością pokoleń. PIE zauważa, że seniorzy stanowią coraz większą część populacji. W okresie 2000-2022 liczba osób, które uzyskały wiek poprodukcyjny, czyli minimum 60 lat w przypadku kobiet oraz 65 lat w przypadku mężczyzn, zwiększyła się, uzyskując poziom 23%.
Według instytutu prognozowany odsetek osób w wieku 45-64 lata biorąc pod uwagę ludność w wieku produkcyjnym w 2023 roku, w Polsce wynosi 40%. Szacunki wskazują, że ma on wzrosnąć do 48,4% w roku 2040.
Coraz starsze społeczeństwo a grupa produkcyjna
Nie ma możliwości, by coraz większa grupa starszych osób nie wpłynęła na profil wieku grupy produkcyjnej, która stanowi formę potencjalnej siły roboczej na rynku pracy. Zmiany widać w tej kwestii zarówno w Polsce, jak i w wielu innych krajach. Wśród członków Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju udział osób w wieku 45-64 lata w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym (15-64 lata) w latach 1990-2023 wzrósł z wartości 28% do aż 40%. Nie inaczej jest w naszym kraju. W 1990 roku odnotowano w Polsce 31,57% osób w wieku 45-64 lat względem populacji w wieku produkcyjnym. W 2023 roku wskaźnik ten miał wzrosnąć do 40%, a w dalszej perspektywie w 2040 roku ma wynosić nawet 48,4%.
Potrzebne zmiany na rynku pracy
Rynek pracy nie jest łaskawy wobec osób starszych. W swojej publikacji PIE wskazuje na informację, że choć w krajach OECD zatrudnienie uzyskuje najwyższe wartości, w przypadku osób w wieku około 45 lat jednak mocno spada, kiedy pracownicy osiągają wiek 50 lat.
Menadżerowie z krajów organizacji biorą pod uwagę krzywdzące stereotypy wskazujące na mniejszą zdolność do nauki i obsługi nowych technologii u starszych osób. Z drugiej strony pracownicy w wieku powyżej 45 lat świetnie radzą sobie z obowiązkami (czasami nawet lepiej niż młodsi pracownicy).
Nie da się obojętnie przejść wobec pogłębiającego się procesu starzenia. Członkowie OECD przygotowali propozycje, dzięki którym sytuacja mogłaby ulec poprawie. Starsi pracownicy powinni rozwijać swoje umiejętności, nawet jeśli wiąże się to z przebranżowieniem. Szanse na zatrudnienie zwiększy też korzystanie z serwisów społecznościowych typu LinkedIn. Same chęci jednak nie wystarczą. Potrzebne jest wsparcie od strony pracodawców. Niezbędne jest dodatkowo prowadzenie polityki publicznej w taki sposób, by zachęcać starsze osoby do rozwoju, a jednocześnie usuwać bariery, które w tej kwestii się pojawiają. Podejmowanie współpracy w tym zakresie jest niezbędne, by wykorzystać potencjał doświadczonych pracowników i przystosować się do nieuchronnych zmian w dziedzinie demografii.
