Przedsiębiorcy mają względem ZUS określone obowiązki. Problemy z regulowaniem płatności z tytułu składek sprawiają, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych może odpowiednio egzekwować powstałe należności. Co się stanie, gdy przedsiębiorca nie dotrzymuje terminów płatności składek lub ich w ogóle nie płaci? Jak wygląda egzekucja należności z ZUS i z czym to się wiąże?
Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_12362919_liczenie-banknot%C3%B3w.html
Dużym problemem dla przedsiębiorcy jest niedotrzymywanie terminów płatności składek. ZUS ma bowiem pełne prawo do dochodzenia długu na drodze prawnej. Jest to możliwe na różne sposoby. ZUS może to zrobić w formie egzekucji z rachunków bankowych, jak i egzekucji z ruchomości bądź nieruchomości. Sprawę komplikuje fakt, że według ustawy o ordynacji podatkowej w związku małżeńskim odpowiedzialność za zaległe należności obejmuje majątek odrębny podatnika, jak i majątek wspólny z małżonkiem.
Kiedy ZUS może rozpocząć ten proces? Jak wygląda proces postępowania egzekucyjnego ZUS i egzekucji sądowej? Kto może być pociągnięty do odpowiedzialności za długi? Jakie ulgi można stosować w postępowaniu egzekucyjnym? Na te pytania odpowiadamy w poniższym artykule.
Kiedy ZUS może dochodzić swoich należności?
Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte przez ZUS w różnych przypadkach. Dotyczy to nieopłaconych w terminie należności z tytułu składek, odsetek za zwłokę, kosztów egzekucyjnych lub sądowych. W myśl art. 24 § 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych:
„Składki oraz odsetki za zwłokę, koszty egzekucyjne, koszty upomnienia i dodatkowa opłata, zwane dalej „należnościami z tytułu składek”, nieopłacone w terminie podlegają potrąceniu ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych wypłacanych przez Zakład lub ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji lub egzekucji sądowej”.
Egzekucja powyżej wymienionych należności z tytułu składek i innych opłat w zależności od rodzaju postępowania może być prowadzona przez organ taki jak:
- dyrektor Oddziału ZUS;
- naczelnik urzędu skarbowego;
- komornik sądowy.
Kto może zapłacić za długi w ZUS?
Odpowiedzialność podatkowa, a więc i dług względem ZUS ciąży nie tylko na samym podatniku, ale również na małżonku i osobach trzecich. Jak wskazuje art. 110 Ordynacji podatkowej:
„§ 1. Rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym”.
Ponadto ustawodawca wskazuje, że należności dotyczą także:
- małżonka dłużnika po rozwodzie;
- członka rodziny płatnika składek stale współpracującego przy prowadzeniu działalności gospodarczej dłużnika typu rodzeństwo lub rodzice;
- nabywcę przedsiębiorstwa, zorganizowanej części przedsiębiorstwa, określonych składników majątku;
- byłych wspólników.
Zakres odpowiedzialności względem nieopłaconych składek jest więc bardzo szeroki.
Zobacz też: Zajęcie komornicze pensji: do kiedy obowiązuje, limity potrąceń, obowiązki pracodawcy
Jak wygląda egzekucja należności z ZUS?
Dochodzenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu niezapłacenia należności w terminie rozpoczyna od przesłania upomnienia w formie wezwania do zapłaty. Jeżeli pismo to nie przynosi rezultatów, a przedsiębiorca nadal nie wyrównuje należności, ZUS ma prawo podjąć dalsze, poważniejsze w skutkach dla dłużnika czynności.
ZUS dochodzi swoich praw względem nieopłaconych składek przez konkretnych przedsiębiorców za pomocą odpowiednich regulacji. Jest to:
- postępowanie egzekucyjne w trybie egzekucji administracyjnej;
- sądowe postępowanie egzekucyjne z udziałem komornika sądowego.
Istnieje również możliwość ustanowienia hipoteki przymusowej lub zastawu ustawowego.
To od samego wierzyciela zależy, jakie postępowanie zostanie podjęte. ZUS ma możliwość zarówno zajęcia wynagrodzenia za pracę, jak i przejęcia należącej do dłużnika nieruchomości.
Warto podkreślić, że według art. 24 § 4, należności z tytułu składek ulegają przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia, w którym stały się wymagalne. Działa to z zastrzeżeniem ust. 5-6.
Postępowanie w trybie egzekucji administracyjnej
Egzekucji administracyjnej dokonuje się względem przepisów ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. 2023 r. poz. 852).
Egzekucja administracyjna jest podejmowana w określonej sytuacji. Jeśli minął termin płatności, a wierzyciel przesłał pisemne upomnienie, wzywając do zapłaty z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, po upływie 7 dni od odebrania pisma ZUS (dyrektor oddziału ZUS jako organ egzekucyjny), może rozpocząć egzekucję administracyjną. Co zawiera takie upomnienie? Według art. 15. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych:
„§ 1a. Upomnienie zawiera pouczenie zobowiązanego, że w przypadku niewykonania w całości obowiązku w terminie 7 dni od dnia doręczenia upomnienia zobowiązany ma obowiązek zawiadomienia wierzyciela, a po doręczeniu zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego – również organu egzekucyjnego, o zmianie adresu jego miejsca zamieszkania lub siedziby.
§ 1b. Upomnienie zawiera imię i nazwisko, stanowisko służbowe oraz podpis osoby upoważnionej do działania w imieniu wierzyciela. Upomnienie generowane automatycznie może nie zawierać podpisu tej osoby”.
Zajęcie konta bankowego dłużnika to jeden z najczęściej używanych środków w egzekucji należności pieniężnych. Bank musi więc ustalić, w którym banku dłużnik ma konto, a następnie składa do danej instytucji wniosek o zajęcie środków z konta zadłużonego przedsiębiorcy.
Kiedy tak się dzieje, ZUS wzywa wierzyciela, aby bez jego zgody nie dokonywał wypłat z rachunku dłużnika. Dochodzi wtedy do blokady rachunku bankowego, a także przejęcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego typu renta lub emerytura, renty socjalnej oraz wierzytelności pieniężnych. Bez zgody ZUS dłużnik nie może wykonać wypłat z konta bankowego do wysokości zajętej wierzytelności, a bank przekazuje odpowiednią kwotę do pokrycia egzekwowanej należności lub ewentualnie powiadamia o problemach związanych z wpłatą (także o nieprowadzeniu rachunku bankowego zobowiązanego).
W administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym bank musi powiadomić o zajęciu wierzytelności pieniężnych inne banki, odziały pocztowe, a także pozostałe instytucje, które są uprawnione do dokonywania wypłat na rzecz dłużnika.
W przypadku zajęcia wynagrodzenia i pozostałych środków na koncie istnieją pewne ograniczenia. Zgodnie z art. 833 § 6 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. (Kodeks postępowania cywilnego), bank powinien udostępnić:
- środki na wypłaty na wynagrodzenia aktualnie zatrudnionych pracowników;
- zasądzone alimenty;
- renty o charakterze alimentacyjnym.
Aby taka sytuacja była jednak możliwa, należy udowodnić, na co przekazywane są pieniądze, przykładowo udostępniając listę płac. Jeśli chodzi o alimenty – wymaga się tytułu stwierdzającego obowiązek zobowiązanego do płacenia alimentów lub renty. Bank dokonuje wypłat alimentów lub renty bezpośrednio do osoby, która pobiera takie świadczenie.
Gdy wszystkie podjęte przez bank działania nie przynoszą oczekiwanych rezultatów, organ egzekucyjny przenosi sprawę do naczelnika urzędu skarbowego. Według art. 93 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji może on przykładowo prowadzić egzekucję z papierów wartościowych, weksli, a także autorskich praw majątkowych.
Postępowanie sądowe
Na wniosek ZUS może być wszczynane także postępowanie sądowe prowadzone przez komornika sądowego. Jest ono możliwe, gdy egzekucja administracyjna zbiega w tym samym elemencie majątku z komornikiem (wyznaczony przez sąd jako organ prowadzący łączną egzekucję), a także w przypadku, kiedy ZUS podłącza się do egzekucji prowadzonej z nieruchomości przez komornika.
Zabezpieczenie składników majątku dłużnika
Możliwa jest sytuacja, w której dłużnik jest niewypłacalny. Wtedy bank ma różne możliwości, ustanawiając:
- hipotekę przymusową, która polega na zabezpieczeniu wierzytelności na każdej nieruchomości należących do osoby zadłużonej (może być to własność pełna lub częściowa, a samo ustanowienie nie wymaga zgody dłużnika);
- zastaw ustawowy, dotyczący rzeczy ruchomych, na zwierzętach i wybranych prawach zbywalnych typu obligacje.
Warto podkreślić, że ZUS może żądać od zadłużonego przedsiębiorcy ujawnienia majątku, który do niego należy. W szczególności dotyczy to składników, które mogą stanowić przedmiot hipoteki przymusowej lub zastawu. Płatnik składek musi spełnić to żądanie, ponieważ w innym wypadku zostanie pociągnięty do odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań.
Chcesz znaleźć pracę w Opolu? Koniecznie sprawdź najnowsze ogłoszenia w serwisie GoWork.pl!
Zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej
Zgodnie z ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, zadłużonemu przysługuje prawo wniesienia do wierzyciela, za pośrednictwem organu egzekucyjnego, zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej. Organ egzekucyjny doręcza dłużnikowi odpis tytułu wykonawczego i informuje go o możliwości zgłoszenia zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego w terminie siedmiu dni.
Podstawą zarzutu może być m.in.:
- wykonanie lub umorzenie w całości, lub w części obowiązku;
- przedawnienie;
- wygaśnięcie albo nieistnienie obowiązku;
- odroczenie terminu wykonania obowiązku albo brak wymagalności obowiązku z innego powodu czy rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnej;
- błąd co do osoby zobowiązanego;
- niedopuszczalność egzekucji administracyjnej lub zastosowanego środka egzekucyjnego;
- określenie egzekwowanego obowiązku niezgodnie z treścią obowiązku wynikającego z orzeczenia, o którym mowa w art. 3 i 4;
- brak wcześniejszego doręczenia zadłużonemu odpowiedniego upomnienia;
- stosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego;
- prowadzenie egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny.
W kolejnym kroku organ egzekucyjny przekazuje wierzycielowi zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej, a sam wierzyciel wydaje postanowienie, w którym może np. oddalić lub uznać zarzut (w całości lub w części).
Szansa dla przedsiębiorców – ulgi w postępowaniu egzekucyjnym ZUS
Wykonane przez ZUS w ramach postępowania egzekucyjnego działania mogą zostać zmodyfikowane. Jest to możliwe dzięki skorzystaniu ze specjalnej ulgi. Na czym polega jej udzielenie? ZUS na podstawie otrzymanych o płatniku danych określa, czy istnieje zasadność zastosowania takiej regulacji. W swojej decyzji opiera się na:
- wysokości zadłużenia;
- wyglądzie dotychczasowej współpracy przedsiębiorcy w czasie postępowania egzekucyjnego;
- sytuacji finansowej dłużnika.
Przeczytaj też: Pracodawca nie płaci ZUS. Jakie mu grożą konsekwencje?
Kogo dotyczy ulga w postępowaniu egzekucyjnym?
Z ulgi w postępowaniu skorzystać może nie tylko sam dłużnik. Ze względu na to, że wszelkie nieuregulowane należności z tytułu składek przechodzą również na inne osoby, możliwość zmiany postępowania, a więc zastosowania ulgi dotyczy:
- samego płatnika składek;
- innych osób zobowiązanych do uregulowania należności z tytułu składek na podstawie prawomocnej decyzji o przeniesieniu odpowiedzialności (typu spadkobiercy);
- małżonka odpowiadającego z majątku wspólnego;
- ubezpieczonego ponoszącego odpowiedzialność za należności z tytułu składek;
- osoby zobowiązanej do zwrotu nienależnie pobranych lub wypłaconych świadczeń;
- osoby zobowiązanej do zwrotu bezpodstawnie pobranych świadczeń z funduszu alimentacyjnego.
Rodzaje ulg w postępowaniu egzekucyjnym
Postępowanie egzekucyjne z ZUS prowadzone w różnym trybie może zostać zmienione względem ulgi na kilka sposobów. Możliwe jest:
1) Zawieszenie postępowania egzekucyjnego – przez okres zawieszenia ZUS nie podejmuje nowych czynności egzekucyjnych, by odzyskać należności z tytułu składek objętych zawieszonym postępowaniem egzekucyjnym. To sytuacja korzystna dla przedsiębiorcy, ponieważ zyskuje on czas na to, aby zebrać odpowiednie środki finansowe i opłacić należności. Jednocześnie w tym przypadku proces egzekucji nie będzie źle wpływał na bieżące funkcjonowanie firmy. Warto jednak pamiętać, że zawieszenie postępowania egzekucyjnego nie oznacza, że dłużnik zyskuje swobodę w dysponowaniu przejętym przez ZUS składnikiem majątkowym lub środkami finansowymi.
2) Zwolnienie spod egzekucji składników majątkowych – dotyczy to sytuacji, w której część należnych przedsiębiorcy środków finansowych kontrahent nie przesyła do ZUS, lecz dłużnik sam może je przekazać na potrzeby wymienione we wniosku.
3) Dokonywanie wypłat z rachunków bankowych – mimo przejęcia przez ZUS konta bankowego dłużnika, może on wypłacić z rachunku określone kwoty, które są niezbędne do pokrycia koniecznych wydatków.
4) Uchylenie czynności egzekucyjnych – działania podjęte w trakcie postępowania nie powodują określonych skutków, np. uchylenie zajęcia wynagrodzenia pozwala na wypłatę pensji w pełnej wysokości.
To, jaki rodzaj ulgi przypadnie przedsiębiorcy, ZUS ustala w trybie indywidualnym.
Korzyści z ulgi w postępowaniu egzekucyjnym
Ulgi w postępowaniu egzekucyjnym to narzędzie, które może znacząco ułatwić sytuację finansową osób lub firm, które zmagają się z zadłużeniem. Ich główną zaletą jest możliwość chwilowego złagodzenia obciążeń, co pozwala na lepsze zarządzanie środkami i przygotowanie się do spłaty zaległości.
Zawieszenie postępowania egzekucyjnego jest jednym z najważniejszych elementów ulgi. Dzięki niemu ZUS wstrzymuje podejmowanie nowych działań w celu odzyskania należności. To daje dłużnikowi czas na zgromadzenie potrzebnych środków lub dobrowolne uregulowanie długu, jednocześnie umożliwiając firmie dalsze funkcjonowanie bez zakłóceń. Warto jednak pamiętać, że zawieszenie nie oznacza swobodnego dysponowania majątkiem zajętym przez ZUS.
Innym istotnym elementem jest zwolnienie spod egzekucji określonych składników majątkowych. Na przykład część wierzytelności pieniężnej, którą miałby przekazać kontrahent, może pozostać do dyspozycji dłużnika. Środki te można przeznaczyć na cele wskazane we wniosku o ulgę, co zwiększa elastyczność w zarządzaniu finansami.
Zgoda na dokonywanie wypłat z zajętych rachunków bankowych to kolejna korzyść. Pomimo trwającego zajęcia, dłużnik może wypłacić określone kwoty, niezbędne do pokrycia najważniejszych wydatków. To rozwiązanie szczególnie ważne dla osób prywatnych oraz firm, które muszą realizować bieżące zobowiązania, takie jak opłaty czy wynagrodzenia.
Uchylenie czynności egzekucyjnych, takich jak zajęcie wynagrodzenia, pozwala na cofnięcie skutków już podjętych działań. Na przykład pracodawca może wypłacić pełną kwotę wynagrodzenia, co poprawia sytuację finansową dłużnika. Należy jednak pamiętać, że uchylenie czynności nie oznacza anulowania kosztów egzekucyjnych związanych z wcześniejszymi działaniami.
Wszystkie te ulgi są przyznawane przez ZUS indywidualnie, w zależności od sytuacji danego dłużnika. Okres zawieszenia, wysokość wypłat z rachunków czy zakres zwolnienia majątku są dostosowane do potrzeb i możliwości wnioskodawcy. Dzięki temu ulgi w postępowaniu egzekucyjnym mogą być skutecznym narzędziem w radzeniu sobie z zadłużeniem.
Dokumenty wymagane do udzielenia ulgi w postępowaniu egzekucyjnym
W zależności od rodzaju ulgi, ZUS wymaga złożenia wniosku i określonych dokumentów. Istnieje również możliwość skorzystania z formularza REZ (wniosek o zawieszenie postępowania egzekucyjnego), REM (wniosek o zwolnienie spod egzekucji składników majątkowych) lub REU (wniosek o uchylenie czynności egzekucyjnych).
Wniosek można złożyć w dowolnym momencie, przesyłając go pocztą do placówki ZUS, składając go osobiście lub przez pełnomocnika, jak również przekazując ustnie w trakcie rozmowy z pracownikiem spisującym odpowiedni protokół.
Oprócz postanowienia w sprawie wypłat z rachunków bankowych, w pozostałych przypadkach można złożyć zażalenie do dyrektora izby administracji skarbowej. Dłużnik ma na to 7 dni od dnia doręczenia upomnienia.
Proces egzekucji należności przez ZUS – jak przebiega postępowanie egzekucyjne?
ZUS wszczyna postępowanie egzekucyjne, gdy osoba fizyczna lub firma nie uregulowała zaległych składek na ubezpieczenie społeczne. W takiej sytuacji Zakład Ubezpieczeń Społecznych podejmuje działania mające na celu odzyskanie długu. Warto zrozumieć, jak wygląda ten proces i jakie kroki podejmuje ZUS, aby zrealizować swoje roszczenia. W pierwszej kolejności ZUS wysyła wezwanie do zapłaty, a jeśli należność nie zostanie uregulowana w terminie, rozpoczyna egzekucję.
Egzekucja należności przez ZUS może obejmować różne formy działania, takie jak zajęcie wynagrodzenia, rachunków bankowych czy ruchomości. Należy pamiętać, że ZUS ma szerokie uprawnienia w zakresie przeprowadzania egzekucji, a niezapłacenie zaległych składek może prowadzić do dużych trudności finansowych. Fundusz ubezpieczeń społecznych ma na celu odzyskanie środków, które są niezbędne do finansowania systemu ubezpieczeń społecznych, w tym rent i emerytur.
Warto również zaznaczyć, że w przypadku trudnej sytuacji finansowej dłużnika, możliwe jest uzyskanie zgody ZUS na wypłacanie pieniędzy w ratach lub zawarcie układu ratalnego, co może ułatwić spłatę zobowiązań. Zgody ZUS wypłacać pieniądze w takim przypadku, gdy dłużnik wykazuje chęć współpracy i regularnie reguluje zaległości. Kluczowe jest, aby osoby objęte postępowaniem egzekucyjnym dbały o bieżące regulowanie należności, ponieważ zaległości wobec ZUS mogą mieć poważne konsekwencje finansowe.
Jakie czynniki decydują o wszczęciu postępowania egzekucyjnego przez ZUS?
ZUS wszczyna postępowanie egzekucyjne, kiedy dłużnik nie uregulował swoich zobowiązań finansowych wobec Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jednak aby ZUS podjął decyzję o rozpoczęciu postępowania egzekucyjnego, muszą wystąpić pewne przesłanki. Głównym czynnikiem, który decyduje o wszczęciu egzekucji, jest brak spłaty zaległych składek na ubezpieczenie społeczne w wyznaczonym terminie. Niezrealizowanie płatności skutkuje wysłaniem przez ZUS wezwania do zapłaty, a brak reakcji ze strony dłużnika skutkuje rozpoczęciem procedury egzekucyjnej.
Dodatkowo, ZUS może zdecydować o wypłacie pieniędzy w przypadku, gdy dłużnik wykaże chęć spłaty zaległości w ratach. Warto zauważyć, że zgody ZUS wypłacać pieniądze w takich przypadkach, ale tylko wtedy, gdy dłużnik wykazuje pozytywne podejście do sytuacji i regularnie spłaca zadłużenie zgodnie z ustalonym planem. Jeśli dłużnik nie współpracuje, ZUS może podjąć kroki w celu odzyskania należnych środków, na przykład poprzez zajęcie wynagrodzenia lub środków na rachunkach bankowych.
ZUS jest instytucją, która działa w interesie wszystkich obywateli, dlatego przeprowadza egzekucję z zachowaniem odpowiednich przepisów i procedur. Fundusz ubezpieczeń społecznych ma za zadanie odzyskiwanie środków, które są przeznaczone na finansowanie świadczeń dla osób uprawnionych do rent i emerytur. Odpowiedzialność finansowa dłużnika ma kluczowe znaczenie dla utrzymania stabilności systemu ubezpieczeń społecznych.
Źródło zdjęcia: https://pixabay.com/pl/photos/pieni%C4%85dze-monety-stos-2180330/
