Nowelizacja Kodeksu pracy, która weszła w życie 26 kwietnia 2023 roku, wprowadziła nowe zasady dotyczące urlopu opiekuńczego. Urlop ten jest skierowany do pracowników, którzy muszą zapewnić osobistą opiekę lub wsparcie członkowi rodziny lub innemu domownikowi, który potrzebuje pomocy ze względu na poważne problemy zdrowotne.

Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_49847799_choroba-m%C5%82ody-cz%C5%82owiek-pomaga-traktowa%C4%87-swoj%C4%85-dziewczyn%C4%99-w-domu.html
Jest wiele przypadków, kiedy osoba z tego samego gospodarstwa domowego potrzebuje wsparcia. W tej sytuacji pracownik może skorzystać ze specjalnego wymiaru dni wolnych. Komu przysługuje urlop opiekuńczy? W artykule przedstawiamy szczegóły dotyczące tego uprawnienia, w tym wymiar urlopu opiekuńczego, zasady jego przyznawania i wymagane dokumenty.
Urlop opiekuńczy w Kodeksie pracy
Zgodnie z artykułem 173¹ Kodeksu pracy, pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni.
Można go wykorzystać w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia członkowi rodziny lub osobie zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga pomocy z powodu poważnych powodów zdrowotnych.
Urlop ten jest przyznawany na dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z ustalonym harmonogramem. Okres urlopu opiekuńczego wlicza się do ogólnego okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Urlop opiekuńczy – komu przysługuje?
Z urlopu opiekuńczego mogą skorzystać tylko osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę. Oznacza to, że osoby zatrudnione na umowach cywilnoprawnych, takich jak umowa zlecenie lub umowa o dzieło, nie mają prawa do tego uprawnienia.
Co ważne, urlop opiekuńczy przysługuje bez względu na staż pracy, wymiar urlopu wypoczynkowego oraz rodzaj umowy o pracę (czy jest to umowa na czas określony, czy na czas nieokreślony).
Na kogo można wziąć urlop opiekuńczy?
Urlop opiekuńczy przysługuje pracownikowi, gdy konieczne jest zapewnienie pomocy lub wsparcia z poważnych względów medycznych osobie bliskiej lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym. Zgodnie z przepisami, uprawnienie to obejmuje:
1) syna,
2) córkę,
3) matkę,
4) ojca,
5) małżonka.
Ponadto, urlop opiekuńczy można wziąć na osobę, która nie jest spokrewniona z pracownikiem, ale mieszka z nim w tym samym domu, na przykład na partnera lub partnerkę. To rozszerzenie daje pracownikowi większą elastyczność w zakresie opieki nad osobami potrzebującymi wsparcia.

Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_119448657_my-favourite-drink-nice-pleasant-girl-holding-a-tea-cup-while-sitting-on-the-sofa-with-her-father.html
Urlop opiekuńczy na dziecko
W związku z nowelizacją Kodeksu pracy, wprowadzoną 8 lutego 2023 roku i obowiązującą od 26 kwietnia tego samego roku, pracownicy mogą skorzystać z urlopu opiekuńczego w celu zapewnienia opieki nad dzieckiem.
Urlop ten jest określony na 16 godzin lub 2 dni w roku kalendarzowym. Główne założenie to umożliwienie pracownikom wspierania rodziny w sytuacjach wymagających szczególnej opieki.
Ważne jest, aby odróżnić płatny urlop na opiekę nad dzieckiem obejmujący 2 dni od bezpłatnego urlopu opiekuńczego, który dotyczy 5 dni, ponieważ to dwa różne rodzaje dni wolnych.
Kto może skorzystać z urlopu opiekuńczego na dziecko?
Urlop opiekuńczy na dziecko jest przeznaczony dla pracowników, którzy wychowują co najmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat. Z urlopu tego mogą korzystać oboje rodzice, choć każdy z nich może wykorzystać tylko jedną wersję tego urlopu.
Często rodzice decydują się podzielić dni wolne, na przykład każdy z rodziców bierze jeden dzień. Ważne jest, że urlop opiekuńczy jest dostępny dla każdego zatrudnionego na umowę o pracę, niezależnie od długości stażu pracy.
Wymiar urlopu opiekuńczego na dziecko
Urlop opiekuńczy, w zależności od potrzeb pracownika, można wziąć w wymiarze 2 dni (lub 16 godzin). Jeśli pracownik pracuje na część etatu, wymiar urlopu jest dostosowany do proporcji czasu pracy.
Oznacza to, że w przypadku pół etatu urlop może być udzielony w mniejszych jednostkach czasowych.
Przykład zastosowania urlopu opiekuńczego
Urlop opiekuńczy można podzielić na mniejsze okresy, na przykład na 2 godziny dziennie przez 8 dni, lub – w przypadku pracy na pół etatu – 2 godziny dziennie przez 4 dni. Warto dodać, że pracownikowi przysługuje pełne wynagrodzenie za czas tego urlopu.
Jakie są zasady związane z urlopem opiekuńczym?
1) Wymiar: 2 dni lub 16 godzin w roku kalendarzowym.
2) Dni robocze: Urlop jest udzielany na dni robocze, zgodnie z obowiązującym harmonogramem.
3) Zachowanie wynagrodzenia: Urlop jest płatny w pełnej wysokości.
4) Niewykorzystany urlop: Niewykorzystany urlop nie przechodzi na kolejny rok i nie przysługuje za niego ekwiwalent pieniężny.
Co zawiera wniosek o urlop opiekuńczy?
Urlopu opiekuńczego udziela się na wniosek pracownika złożony w formie papierowej lub elektronicznej, jednak musi to nastąpić najpóźniej na dzień przed planowaną nieobecnością w pracy. W skład wniosku wchodzą:
1) Imię i nazwisko osoby, której zapewniana jest opieka lub wsparcie.
2) Przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika.
3) Stopień pokrewieństwa z osobą wymagającą pomocy (lub w przypadku braku pokrewieństwa – adres zamieszkania tej osoby).
Pracownik nie musi dostarczać dodatkowej dokumentacji medycznej potwierdzającej stan zdrowia osoby wymagającej opieki.
Urlop opiekuńczy – czy pracodawca może odmówić jego udzielenia?
Jeśli pracownik poprawnie i terminowo złoży wniosek o urlop opiekuńczy, pracodawca nie ma prawa odmówić jego udzielenia. Ważne jest, aby wniosek był prawidłowo przygotowany, ponieważ pracodawca nie może również wymagać przedstawiania dokumentacji medycznej potwierdzającej stan zdrowia osoby, która wymaga opieki.
W przypadku, gdy pracownik planuje wziąć urlop opiekuńczy, na przykład w celu opieki nad dzieckiem, powinien wcześniej poinformować o tym pracodawcę i uzyskać jego zgodę. Jednakże, jeśli sytuacja wymaga natychmiastowej opieki nad dzieckiem, pracownik nie musi uprzedzać pracodawcy z dużym wyprzedzeniem.
W takich przypadkach, nawet jeśli wcześniej nie zgłoszono nieobecności, pracodawca nie ma podstaw, by odmówić udzielenia urlopu opiekuńczego w dniu, w którym pracownik zgłasza chęć skorzystania z tego uprawnienia.
Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_98866880_starszy-niewzruszony-m%C4%99%C5%BCczyzna-w-okularach-le%C5%BC%C4%85cy-na-%C5%82%C3%B3%C5%BCku-patrz%C4%85cy-w-g%C3%B3r%C4%99-i-bior%C4%85cy.html