Jeżeli w swojej codziennej pracy zajmujesz się zarządzaniem zasobami ludzkimi, to zapewne dostrzegasz, jak bardzo poszczególne osoby różnią się między sobą i jak wpływa to na sposób realizacji codziennych zadań. Jedną z takich różnic jest styl poznawczy.
Z tego artykułu dowiesz się:
- Czym są style poznawcze?
- Jakie wymiary są charakterystyczne dla stylów poznawczych?
- Jak wykorzystać wiedzę o stylach poznawczych w miejscu pracy?
Czym są style poznawcze?
Koncepcja stylów poznawczych wywodzi się z psychologii kognitywnej. Teoria ta po raz pierwszy wprowadzona została przez Allporta w latach 30. ubiegłego wieku. Styl poznawczy to cecha (tendencja), która dotyczy preferowanego stylu przetwarzania informacji w zakresie:
- Percepcji
- Uwagi
- Operacji pamięciowych
- Podejmowania decyzji
- Rozwiązywania problemów
Ludzie różnią się w zakresie sposobu funkcjonowania poznawczego, co znajduje to odzwierciedlenie w codziennym życiu. Każdy ze stylów poznawczych ma swoje mocne i słabe strony. Ich skuteczność zależy od rodzaju zadania. Warto zapamiętać, że style poznawcze nie wykazują żadnego związku z inteligencją. To po prostu odmienne, najczęściej wybierane sposoby przetwarzania informacji. Wybór odbywa się zazwyczaj w trybie automatycznym i nieświadomym.
Preferencje dotyczące stylów poznawczych kształtowane są w okresie dzieciństwa – zarówno na podstawie temperamentu, jak i doświadczeń (w tym także sposobu wychowywania i nauczania). W związku z tym, skłonności te wykazują niską podatność na modyfikację. Nie oznacza to jednak, że inne sposoby myślenia nie są dostępne. Kiedy sytuacja tego wymaga, większość ludzi jest w stanie korzystać z pozostałych stylów poznawczych.
Wymiary stylów poznawczych
Style poznawcze można opisać na podstawie trzech wymiarów:
- Zależność od pola vs Niezależność od pola
- Refleksyjność vs Impulsywność
- Abstrakcyjność vs Konkretność
Zależność od pola vs Niezależność od pola
Zależność od pola wiąże się z:
- Preferowaniem holistycznego sposobu myślenia
- Tendencją do dostosowywania się do zastanych norm społecznych
- Angażowaniem się w zadania wymagające kontaktów interpersonalnych i kooperacji
Niezależność od pola wiąże się z:
- Preferowaniem analitycznego sposobu myślenia
- Większą niezależnością od otoczenia społecznego
- Angażowaniem się w zadania wymagające samodzielności i głębokiego przetwarzania
Refleksyjność vs Impulsywność
Refleksyjność wiąże się z:
- Dłuższym procesem podejmowania decyzji
- Zdolnością do długotrwałego utrzymywania uwagi
- Przygotowywaniem się przed przystąpieniem do działania
- Lepszym zorganizowanie w warunku braku presji czasu
- Wyższą samokontrolą
Impulsywność wiąże się z:
- Krótszym procesem podejmowania decyzji
- Szybszym przełączaniem uwagi
- Zdolnością do improwizacji
- Wyższą spontanicznością
- Dobrym funkcjonowaniem pod presją czasu
Abstrakcyjność vs Konkretność
Abstrakcyjność wiąże się z:
- Preferowaniem zadań złożonych, słabo określonych
- Dobrym radzenie sobie z niejednoznacznością i sprzecznością
- Potrzebą pozyskania większej ilości danych do sformułowania opinii
- Przetwarzaniem informacji przy pomocy tworzenia pojęć
Konkretność wiążę się z:
- Preferowaniem zadań prostych, dobrze określonych
- Wyższą efektywność w przypadku jednoznacznych oczekiwań
- Szybszym wyciąganiem wniosków
- Przetwarzaniem informacji przy pomocy tworzenia wyobrażeń
Style poznawcze w miejscu pracy
Zdaniem Eriki Löfström, badaczki z University of Helsinki, zamiast stosowania oddziaływań mających na celu transformowanie stylów poznawczych pracowników, lepiej pomóc im uświadomić sobie własne zasoby i nauczyć korzystania ze swoich mocnych stron.
W swoim raporcie „Cognitive style and experiences of working environment in small and medium-sized enterprises” Löfström podkreśla, że pracodawcy powinni umożliwiać pracownikom zarządzanie swoją pracą w sposób spójny z preferowanym stylem przetwarzania informacji. Apeluje także, by nie ulegać stereotypom – każda osoba może przejawiać inną kombinację wymiarów stylów poznawczych, niezależnie od cech takich jak np. płeć. Każda osoba powinna mieć możliwość indywidualnego przeanalizowania swoich zasobów.
Style poznawcze można zidentyfikować w oparciu o dane uzyskane z wywiadów, obserwacji lub eksperymentów w formie warsztatów lub gier. Tworząc wskaźniki diagnostyczne, oprzyj się o informacje zawarte w poprzednim punkcie niniejszego artykułu.
Badacze Richard Riding i Stephen Rayner w swojej publikacji „Cognitive styles and learning strategies: Understanding style differences in learning behaviour” podkreślają, że zespoły warto kształtować w sposób komplementarny: tak, aby znalazły się w nich osoby posiadające cechy z przeciwstawnych biegunów poszczególnych wymiarów stylów poznawczych. Dzięki temu pracownicy zyskają lepszą świadomość mocnych stron – zarówno własnych, jak i współpracowników. Przełoży się to na możliwość wykorzystania ich w zadaniach wymagających zróżnicowanego podejścia.
Podobnego zdania jest Meredith Belbin, teoretyk zarządzania zespołami. Twierdzi on, że zespoły składające się z osób o odmiennych stylach poznawczych osiągają lepsze wyniki, niż zespoły o niskim stopniu wewnętrznej różnorodności. Takie grupy posiadają zrównoważone siły i są w stanie radzić sobie z szerszym spektrum wyzwań.
Podsumowując: wiedza na temat stylów poznawczych preferowanych przez poszczególnych pracowników może:
- Ułatwić wspieranie ich rozwoju
- Poprawić wydajność i satysfakcję poprzez umożliwienie realizowanie zadań w sposób spójny z posiadanymi zasobami
- Tworzyć skuteczne, zrównoważone kompetencyjnie zespoły.
Jak style poznawcze wpływają na efektywność pracy?
Każdy pracownik posiada unikalny styl poznawczy, który definiuje, w jaki sposób przetwarza informacje i podejmuje decyzje. Styl poznawczy wpływa na efektywność pracy, ponieważ determinuje, jakie metody nauki i pracy są dla danej osoby najbardziej skuteczne. Osoby o analitycznym stylu poznawczym lepiej radzą sobie w sytuacjach wymagających logicznego myślenia i rozwiązywania problemów, podczas gdy osoby o bardziej intuicyjnym stylu poznawczym mogą preferować zadania wymagające kreatywności. Rozumienie własnego stylu poznawczego oraz stylów poznawczych innych osób w zespole może pomóc w lepszym rozdzielaniu zadań i optymalizacji procesów pracy.
Jak zidentyfikować swój styl poznawczy?
Zrozumienie, jak przetwarzamy informacje, pozwala na bardziej efektywną naukę i pracę. Aby zidentyfikować swój styl poznawczy, warto skorzystać z dostępnych narzędzi, takich jak testy poznawcze czy kwestionariusze psychologiczne. Istnieje kilka popularnych stylów poznawczych, w tym styl analityczny, intuicyjny, werbalny czy wizualny. Osoby o stylu wizualnym uczą się najlepiej poprzez obrazy i wykresy, podczas gdy osoby werbalne preferują tekst i słowa. Zidentyfikowanie swojego stylu pozwala dostosować metody nauki i pracy do własnych preferencji, co może znacznie zwiększyć efektywność i satysfakcję z wykonywanych zadań.
Jakie są różne style poznawcze i jak wpływają na proces podejmowania decyzji?
Style poznawcze to indywidualne preferencje, które wpływają na sposób, w jaki przetwarzamy informacje, rozwiązujemy problemy i podejmujemy decyzje. Wyróżnia się kilka głównych typów stylów poznawczych, takich jak styl analityczny, który polega na szczegółowej analizie faktów i dowodów przed podjęciem decyzji, oraz styl globalny, który skupia się na ogólnych obrazach i szerszych kontekstach. Osoby z różnymi stylami poznawczymi podchodzą do tych samych problemów w odmienny sposób, co może prowadzić do różnych wyników w pracy zespołowej i przy rozwiązywaniu problemów. Rozpoznanie swojego stylu poznawczego i umiejętność dostosowywania go do sytuacji pozwala na bardziej efektywne działanie w różnych kontekstach zawodowych. Na przykład, w sytuacjach wymagających szybkich decyzji, osoby z bardziej globalnym stylem poznawczym mogą być bardziej skuteczne, podczas gdy w przypadku rozwiązywania trudnych, skomplikowanych problemów, osoby o stylu analitycznym mogą okazać się bardziej efektywne.
Wykorzystanie różnorodnych stylów poznawczych w pracy zespołowej
Zrozumienie różnorodnych stylów poznawczych jest kluczowe w pracy zespołowej, ponieważ pozwala na lepszą współpracę i efektywne rozwiązywanie problemów. Zespoły zróżnicowane pod względem stylów poznawczych mogą być bardziej innowacyjne, ponieważ członkowie zespołu wnoszą różne perspektywy i metody podejmowania decyzji. Współpraca osób z różnymi stylami poznawczymi pozwala na łączenie analitycznego podejścia z bardziej kreatywnymi, globalnymi rozwiązaniami. Jednak ważne jest, aby w zespole panowała otwartość na różne podejścia i wzajemny szacunek. Wiedza o tym, jaki styl poznawczy dominował w danym zespole, może pomóc w przypisaniu odpowiednich ról, które będą najbardziej zgodne z preferencjami członków grupy. To z kolei może prowadzić do zwiększenia efektywności pracy zespołowej i lepszego wykorzystania talentów poszczególnych osób.
Źródło zdjęcia: https://pl.123rf.com/photo_64249257_grupa-ludzi-r%C3%B3%C5%BCnej-p%C5%82ci-i-pochodzenia-etnicznego-stoi-przed-tablic%C4%85-i-my%C5%9Blenia-cztery-szkice.html
