Restrukturyzacja to pojęcie niezwykle szerokie. W ogólnym znaczeniu dotyczy sytuacji przedsiębiorstwa, w której pojawiają się kłopoty finansowe. Postępowanie restrukturyzacyjne reguluje prawo restrukturyzacyjne. Jednak w ramach tego procesu znajdziemy wiele innych działań naprawczych. Sprawdź, co to jest restrukturyzacja i jakie są etapy postępowania restrukturyzacyjnego.
Pojawienie się restrukturyzacji zwykle wiąże się z jednym zagadnieniem – problemami z płynnością finansową. Pojęcie to ma naturę prawną, bardziej formalną, która dotyczy postępowania restrukturyzacyjnego, ale też bardziej ogólną, skupiającą się na poprawie rentowności przedsiębiorstwa i metodach z tym związanych. W artykule dowiesz się, czym jest restrukturyzacja – co to za proces i jak przebiega. Wyjaśnimy, czym różni się restrukturyzacja przedsiębiorstwa od restrukturyzacji kredytu, a także jakie są rodzaje postępowania restrukturyzacyjnego. Poznaj etapy postępowania restrukturyzacyjnego oraz korzyści płynące z jego przeprowadzenia.
Restrukturyzacja – co to jest?
Gdy podmiot traci płynność finansową, wówczas jedną z opcji jest restrukturyzacja. Co to jest za proces? Definicja restrukturyzacji została zawarta w Dzienniku Ustaw. Restrukturyzacja to:
„gwałtowne zmiany w aktywach, pasywach lub organizacji przedsiębiorstwa. Celem restrukturyzacji jest stworzenie przesłanek do wzrostu wartości przedsiębiorstwa. Restrukturyzacja jest równoważna z transformacją. W Polsce od 2016 r. postępowanie restrukturyzacyjne wobec przedsiębiorców reguluje ustawa z dnia 15 maja 2015 roku”.
Ogólnie rzecz biorąc, pojęcie to odnosi się do działań naprawczych i oddłużania podmiotu, który boryka się z problemami finansowymi.
Restrukturyzacja w sensie prawnym
Restrukturyzacja może być rozumiana jako postępowanie sądowe, polegające na tym, że podmiot zadłużony w porozumieniu z wierzycielami określa nowy układ spłaty długów. Ma to na celu zmniejszenie zadłużenia i wstrzymanie postępowań egzekucyjnych. Takie postępowanie restrukturyzacyjne ma odpowiednie regulacje zawarte w przepisach prawa restrukturyzacyjnego. W tym przypadku całym procesem kierują sformalizowane procedury. Podjęcie restrukturyzacji ma zmniejszyć zadłużenie podmiotu i poprawić jego status finansowy.
Restrukturyzacja przedsiębiorstwa
Termin ten dotyczy również działań, które mają zwiększyć rentowność przedsiębiorstwa nie tylko w sensie prawnym, ale też marketingowym lub ekonomicznym. To oznacza, że można podjąć mniej sformalizowane kroki do odbudowy finansowej biznesu. Zmiany w tej kwestii mogą dotyczyć użycia nowych technologii, modyfikacji zatrudnienia czy samego produktu.
Podmiot restrukturyzacji
Uwzględniając formalną stronę postępowania restrukturyzacyjnego, podmiotami, które według Kodeksu cywilnego mogą być poddane takiemu procesowi, są:
- osoby fizyczne,
- osoby prawne,
- jednostki organizacyjne, które mają nadaną przez prawo zdolność prawną (np. spółka akcyjna, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością).
W każdym wypadku podmiot musi prowadzić działalność gospodarczą albo zawodową.
Restrukturyzacja firmy a restrukturyzacja kredytu
Jak wspomnieliśmy wyżej, restrukturyzacja przedsiębiorstwa zarówno w sensie prawnym, jak i bardziej ogólnym, ma uchronić firmę przed bankructwem oraz usprawnić finanse. Transformacja przedsiębiorstwa ma pomóc w oddłużeniu firmy.
Ze względu szeroki zakres pojęcia restrukturyzacji, często wykorzystuje się ten proces w problemach związanych ze spłatą kredytu. W takiej sytuacji kredytobiorca wnioskuje o zmianę warunków umowy (wypowiedzenie umowy i zawarcie nowej umowy). Bank powinien uwzględnić podanie, jeśli jest ono zasadne względem sytuacji finansowej czy gospodarczej kredytobiorcy.
Restrukturyzacja kredytu – zmiana warunków
Problemy ze spłatą rat czy wysokością oprocentowania dają możliwość złożenia wniosku o restrukturyzację zadłużenia w banku. Zmiana warunków umowy może polegać na:
- wydłużeniu okresu spłacania kredytu (zmniejszenie wysokości rat) lub jego skrócenie (wyższa rata, ale niższa kwota całościowa);
- zawieszeniu spłaty rat (zawieszenie części rat lub całej raty tzw. wakacje kredytowe);
- przewalutowaniu kredytu (dostępna dla osób, których kredyt podjęty był w obcej walucie);
- negocjacji oprocentowania (gdy klient spłaca terminowo i korzysta z różnych produktów bankowych, kredytodawca może uwzględnić wniosek o zmniejszenie oprocentowania – raty są mniejsze);
- założeniu dodatkowego zabezpieczenia spłaty (np. hipoteka na nieruchomość – mniejsza rata);
- rezygnacji z dodatkowych zabezpieczeń np. ubezpieczenia (obniżenie raty w przypadku, gdy za rezygnację z ubezpieczenia bank nie nalicza wyższej marży).
Etapy postępowań restrukturyzacyjnych
Poruszając temat restrukturyzacji, trzeba wziąć pod uwagę jej poszczególne etapy. Ich specyfika zależy od rodzaju postępowania restrukturyzacyjnego, które opisane są w dalszej części artykułu. Jeśli spółka zdecydowała się na proces restrukturyzacyjny, jego etapy są następujące:
1. Otwarcie postępowania – dłużnik składa wniosek do sądu dotyczący otwarcia postępowania. Zostanie on zatwierdzony, gdy spółka wykaże zagrożenie niewypłacalnością.
2. Powołanie nadzorcy sądowego lub zarządcy – odgrywa ważną rolę w całym procesie restrukturyzacji. Stanowi wsparcie dla dłużnika na różnych etapach. Do jego obowiązków należy powiadomienie wierzycieli o otwarciu postępowania, sporządzenie spisu wierzytelności, współtworzenie propozycji układowych, przeprowadzenie głosowania czy kontakt z wierzycielami. W zależności od rodzaju postępowania, dłużnik może sam wybrać osobę, która zostaje doradcą restrukturyzacyjnym albo to sąd wyznacza konkretnego nadzorcę.
3. Spis wierzytelności, czyli lista długów – zestawienie wszystkich wierzycieli objętych układem. Spisu dotyczą informacje o kwotach zadłużenia i ewentualnych zabezpieczeń na majątku zadłużonego. Dokument ten jest przygotowany przed nadzorcę na podstawie ksiąg rachunkowych i rejestrów. Oprócz podstawowego spisu wierzytelności, wymagane jest przygotowanie spisu wierzytelności spornych.
4. Propozycje układowe – dłużnik przedstawia wierzycielom propozycje, które dotyczą metody i harmonogramu spłat zadłużenia. Można w nich zaoferować umorzenie części zobowiązań czy rozłożenie spłaty na konkretne raty. Ważne są tu umiejętności negocjacji z wierzycielami, bowiem w razie braku ich akceptacji cały proces restrukturyzacji kończy się niepowodzeniem.
5. Głosowanie nad układem – w dalszym toku postępowania, sędzia-komisarz wyznacza termin głosowania wierzycieli na propozycje układowe. Głosowanie odbywa się za pomocą systemu teleinformatycznego (Krajowy Rejestr Zadłużonych) lub osobiście. Zatwierdzenie układu jest możliwe, gdy w głosowaniu weźmie udział 1/5 wierzycieli oraz poparcie wykazuje większość głosujących, którzy dysponują przynajmniej 2/3 sumy wierzytelności. W postępowaniu o zatwierdzenie układu akceptację musi okazać większość wierzycieli posiadających łącznie co najmniej 2/3 sumy wierzytelności uprawniających do głosowania.
Postępowanie restrukturyzacyjne – rodzaje
Prawo restrukturyzacyjne określa cztery rodzaje postępowań restrukturyzacyjnych. Jest to:
1. Postępowanie o zatwierdzenie układu – otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego wykonuje doradca restrukturyzacyjny. Pełni on wtedy funkcję nadzorcy układu. To najszybsza ścieżka prowadzenia restrukturyzacji. Przez ten czas firma zachowuje pełną kontrolę, a jednocześnie jest chroniona przed wypowiadaniem umów czy egzekucją. W tym procesie można starać się o zdjęcie blokady konta bankowego. Krótki czas takiego postępowania restrukturyzacyjnego wymaga podjęcia szybkich działań, takich jak propozycje układowe dla strony wierzycieli czy przeprowadzenie głosowania. Najwięcej czasu trzeba jednak poświęcić na negocjacje z wierzycielami, by były one zakończone szybkim oddaniem głosu.
2. Przyspieszone postępowanie układowe – w tym trybie postępowania dłużnik składa do sądu wniosek o otwarcie postępowania. Przyspieszone postępowanie układowe w dalszych krokach polega na wyznaczeniu przez sąd nadzorcy sądowego (doradcy restrukturyzacyjnego). Taka osoba jest odpowiedzialna za wsparcie dłużnika w procesie postępowania, a więc stworzenie planu układowego czy przeprowadzenie głosowania wśród wierzycieli instytucjonalnych i prywatnych. W przypadku przyspieszonego postępowania układowego proces trwa krócej niż w przypadku standardowej wersji (postępowanie układowe), jednak ograniczeniem jest tu sytuacja, w której suma wierzytelności spornych jest większa niż 15% wszystkich wierzytelności objętych układem, która uniemożliwia otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego.
3. Postępowanie układowe – tutaj proces toczy się podobnie jak w przypadku modelu przyspieszonego. Różnicą jest tu fakt, że do utworzonego przez doradcę restrukturyzacyjnego spisu wierzytelności, wierzyciele mogą zgłaszać swój sprzeciw. Są one rozpatrywane i rozstrzygane przez sędziego-komisarza. Jeśli długów i sprzeciwów jest sporo, mogą one znacznie wydłużyć czas całego procesu. Postępowanie układowe jest wykorzystywane w przypadku, gdy suma wierzytelności spornych jest większa niż 15%.
4. Postępowanie sanacyjne – jest najdłuższe i najbardziej złożone, jednak dłużnik może wiele zyskać. Ten typ postępowania dotyczy przekształcenia strukturalnego biznesu na podstawie planu restrukturyzacyjnego. W toku procesu podmiot zyskuje ochronę przed egzekucją. Doradca restrukturyzacyjny powołany przez sąd może wykonać rewizję umów, przeprowadzić sprzedaż nieobciążającą majątku czy zredukować zatrudnienie. W tym typie postępowania restrukturyzacyjnego dłużnik traci kontrolę nad spółką. Zwykle jednak doradca restrukturyzacyjny nie jest w stanie samodzielnie podejmować strategicznych działań związanych z konkretnym biznesem, dlatego decyzje podejmuje w oparciu o konsultacje z dotychczasowym zarządem.
Restrukturyzacja – kiedy warto?
Sam proces restrukturyzacji ma być korzyścią dla dłużnika lub firmy. Jednak w jakiej formie podejmiemy działania, zależy głównie od kondycji firmy. Jeśli właściciel przedsiębiorstwa zauważy zwiększone straty i pogorszenie się płynności finansowej, wtedy dobrym rozwiązaniem jest restrukturyzacja firmy podjęta na wczesnym etapie i w jej nieformalnym trybie. Ważne jest, aby działania naprawcze podjąć niezwłocznie po zidentyfikowaniu problemów związanych z finansami.
Należy pamiętać, że restrukturyzacja jako postępowanie sądowe jest odpowiednią propozycją dla dłużników z wieloma wierzycielami, dla których pojawiają się prognozy niewypłacalności. To już krok, który należy podjąć przy bardziej skomplikowanych problemach finansowych, w celu ochrony firmy przed jej upadłością.
Postępowanie restrukturyzacyjne – korzyści
Choć restrukturyzacja może wydawać się skomplikowanym procesem, niesie ona wiele korzyści dla przedsiębiorstwa. Proces restrukturyzacji w jej formalnej (sądowej) lub mniej proceduralnej (marketingowej, ekonomicznej) formie umożliwia:
- zyskanie czasu na działania naprawcze (na czas postępowania restrukturyzacyjnego wstrzymane są wszelkie egzekucje, wierzyciele nie mogą wszczynać nowych postępowań);
- zmniejszenie wartości zadłużenia;
- pozyskanie dodatkowych źródeł finansowania;
- uniknięcie rozwiązania umów z wierzycielami (nie można ich rozwiązać po otwarciu postępowania);
- uniknięcie ogłoszenia upadłości.
Restrukturyzacja – podsumowanie
Postępowanie restrukturyzacyjne może być traktowane jako koło ratunkowe szczególnie dla firm, które nie radzą już sobie z narastającymi problemami finansowymi. Nietrafione transakcje i inwestycje często zwiększają listę wierzycieli. Podjęcie formalnych działań sprawia, że dłużnik może wiele zyskać (na przykład umorzyć część długów). Jednocześnie jest on jednak zobligowany do ścisłej współpracy ze wszystkimi wierzycielami oraz organami sądowymi. Jeśli dłużnik nie angażuje się negocjacje i wypracowanie optymalnych rozwiązań, grozi mu umorzenie postępowania. Wtedy wizja ogłoszenia upadłości jest jak najbardziej realna.
