Podatek od darowizny

Otrzymując od innej osoby przedmioty materialne lub środki finansowe w formie darowizny trzeba liczyć się z tym, że w wybranych przypadkach należy zapłacić podatek. Nie jest on jednakowy dla wszystkich, bowiem zależy m.in. od grupy podatkowej. Sprawdzamy, ile wynosi podatek i w jakich sytuacjach można uniknąć jego opłacenia.

Sytuacja z uzyskaniem darowizny, czyli sposobem wzbogacenia się podlega prawnym regulacjom. W określonych w ustawach przypadkach istnieje konieczność odprowadzenia należnego podatku, jednak istotne są tu cechy takiej okoliczności – szczególnie wartość darowizny czy grupa podatkowa. Czym jest darowizna? Kiedy trzeba zapłacić od niej podatek? Ile wynosi? W jaki sposób zapłacić podatek od darowizny?

Darowizna – co to jest?

Zanim zajmiemy się tematem podatku, należy wyjaśnić, czym według prawa jest darowizna. Zgodnie z treścią art. 888 Kodeksu cywilnego, w przypadku umowy darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Następnie art. 890 Kodeksu cywilnego mówi, że oświadczenie darczyńcy ma być złożone w formie aktu notarialnego. Z drugiej strony umowa darowizny, która jest zawarta bez tej formy, staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

Jednocześnie warto tu wskazać bezpłatne przysporzenia, które nie są darowizną. Zgodnie z treścią art. 890 Kodeksu cywilnego sytuacja, w której nie mamy do czynienia z darowizną, następuje:

„1) gdy zobowiązanie do bezpłatnego świadczenia wynika z umowy uregulowanej innymi przepisami kodeksu;
2) gdy kto zrzeka się prawa, którego jeszcze nie nabył albo które nabył w taki sposób, że w razie zrzeczenia się prawo jest uważane za nienabyte”.

Przepisy dotyczące uiszczenia odpowiedniej opłaty znajdziemy w Ustawie z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z treścią art. 1 podatek od darowizny dotyczy osób fizycznych, które mają okazję do nabycia własności rzeczy i praw majątkowych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z tytułu:

„1) dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
2) darowizny, polecenia darczyńcy;
3) zasiedzenia;
4) nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5) zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6) nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności”.

Opłacenie podatku dotyczy również przypadku, w którym dochodzi do nabycia praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci, a także nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci.

Zgodnie z powyższymi ustaleniami, podatek płacą osoby fizyczne, które nabyły darowiznę pieniężną, dotyczącą rzeczy i praw majątkowych na podstawie podpisanej umowy darowizny. Majątek uzyskany w ten sposób podlega podatkowi od spadków i darowizn, który na ogół jest mniejszy niż podatek dochodowy PIT.

Obowiązek podatkowy

W przypadku nabycia darowizny art. 5 i 6 ustawy wskazuje, że obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy lub praw i powstaje:

1) z chwilą złożenia przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego;

2) z chwilą spełnienia przyrzeczonego świadczenia w przypadku podpisania umowy bez zachowania przewidzianej formy.

Należy podkreślić też, że obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma, kiedy osoba nabywająca darowiznę na podstawie wymienionego pisma nie zgłasza jej w celu opodatkowania lub zwolnienia od podatku.

Z kolei umowa darowizny nieruchomości, dotycząca przykładowo mieszkania, działki, czy garażu, musi być dokonana w formie aktu notarialnego. Co więcej, jeżeli umowę darowizny zawiera się u notariusza, to on pobiera opłatę na poczet podatku lub stosuje zwolnienie od podatku, jeśli istnieje taka możliwość.

Sprawdź też: Umowa darowizny samochodu – jak ją napisać? Najważniejsze informacje o umowie darowizny pojazdu

Od czego zależy podatek od darowizny?

Istotną rolę w kwestii ustalania podatku od darowizny pełni grupa podatkowa, do której należy nabywca. Podział ten stosuje się na podstawie osobistego stosunku obdarowanego do darczyńcy.

Według art. 14. ust. 3 (Dz.U.2023.1774 t.j.) do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:

1) do I grupy podatkowej – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;

2) do II grupy podatkowej – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;

3) do III grupy podatkowej – pozostałych nabywców.

Kwota wolna od podatku

W przypadku podatku ważna jest nie tylko grupa podatkowa, ale także kwota darowizny. To właśnie od niej zależy, czy uzyskany majątek zmieści się w limicie ustalanym prawnie. W przypadku przekroczenia kwoty wolnej od podatku będzie trzeba odprowadzić odpowiedni podatek od darowizny.

Jak wskazuje art. 9 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, opodatkowaniu podlega nabycie, od jednego zbywcy, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej:

1) 36 120 zł – w przypadku nabywcy z I grupy podatkowej;

2) 27 090 zł – w przypadku nabywcy z II grupy podatkowej;

3) 5733 zł – w przypadku nabywcy z III grupy podatkowej.

Wyżej wymienione wysokości kwoty wolnej od podatku obowiązują od 1 lipca 2023 roku i podlegają zmianom zgodnie z rozporządzeniami.

Może Cię zainteresować również:

Ile wynosi podatek od darowizny?

Omawianą należność oblicza się od kwoty nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku. Mają tu zastosowanie regulacje z Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 czerwca 2023 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek.

Stawki podatku wskazane w Rozporządzeniu są następujące:

Zwolnienie z opłaty podatku od spadków i darowizny

Zgodnie z zapisami ustawy, możliwość zwolnienia z podatku od darowizny niezależnie od jej wartości dotyczy osób z zerowej grupy podatkowej. Są to małżonkowie, zstępni (dzieci i wnuki), wstępni (rodzice i dziadkowie), pasierb, rodzeństwo, ojczym, macocha. Aby z niej skorzystać, należy jednak spełnić określone warunki określone w art. 4a, a więc:

1) zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi Urzędu Skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego;

2) w przypadku nabycia środków finansowych otrzymanie darowizny pieniężnej należy udokumentować dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym.

Jak opłacić podatek od darowizny?

Jak wspomnieliśmy wyżej, w przypadku, gdy wartość darowizny to suma wyższa od kwoty wolnej od podatku, musi nastąpić zgłoszenie darowizny do Urzędu Skarbowego oraz opłacenie podatku. Wymagane jest też udokumentowanie darowizny np. gdy otrzymuje się darowiznę pieniężną, trzeba uzyskać dowód przekazania środków przelewem bankowym, czyli potwierdzenie wykonania przelewu.

Formularz do zeznania podatkowego

Zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych SD-3 należy złożyć do właściwego Urzędu Skarbowego. Jest ono wymagane, gdy:

1) suma wartości majątku nabytego od tej samej osoby w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, przekracza kwotę wolną od podatku;

2) jako osoba z najbliższej rodziny (małżonek, zstępny, wstępny, pasierb, rodzeństw, ojczym, macocha) nie spełniono warunków do skorzystania ze zwolnienia podatkowego, czyli w terminie 6 miesięcy nie zostało zgłoszone nabycie rzeczy i praw majątkowych lub nie złożono ich udokumentowania.

Z kolei załącznik SD-3/A zawiera informację o pozostałych podatnikach, a w przypadku składania zeznania drogą elektroniczną jest on wypełniany jako odrębny formularz.

Formularze podatkowe SD-3, jak i załącznik SD-3/A są dostępne online na stronie podatki.gov.pl.

Kiedy nie trzeba składać zeznania podatkowego o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych?

Biorąc pod uwagę sytuacje, w których dopuszcza się brak podatku od darowizny, zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych nie musi być składane w Urzędzie Skarbowym, kiedy:

1) wartość rynkowa darowizny nie jest wyższa niż kwota wolna od podatku (przy spełnieniu warunku sumowania wartości majątku nabytego od tej samej osoby w ciągu 5 lat poprzedzających ostatnie nabycie);

2) darowizna miała formę formie aktu notarialnego.

Szukasz pracy w Poznaniu? Wejdź na GoWork.pl i znajdź idealną ofertę dla siebie już teraz!

Wymagane dokumenty

Oprócz wyżej wymienionego zeznania wymagane są również dodatkowe dokumenty, na podstawie których określa się podstawę opodatkowania.

Istotna będzie więc tutaj sporządzona umowa darowizny. W dokumentach muszą znaleźć się bowiem informacje o tym, co jest przedmiotem darowizny np. samochód, pieniądze oraz kim jest darczyńca i jaki zachodzi stopień pokrewieństwa lub powinowactwa między nim a obdarowanym. Niezbędne jest też potwierdzenie, że darczyńca był właścicielem przekazywanego majątku. Podstawą w tym przypadku może być umowa sprzedaży samochodu lub dowód rejestracyjny.

Złożenie dokumentów

Wyżej wymienione dokumenty można złożyć na trzy sposoby:

1) elektronicznie, korzystając z usługi e-Deklaracje – wymagany jest podpis danymi autoryzacyjnymi lub kwalifikowanym podpisem elektronicznym;

2) w formie papierowej, składając go bezpośrednio w urzędzie skarbowym;

3) wysyłając wypełniony formularz i dokumenty pocztą.

Wymagane zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw SD-3 z ewentualnie dołączonymi załącznikami SD-3/A i pozostałymi dokumentami należy złożyć odpowiedniemu naczelnikowi urzędu skarbowego w czasie 1 miesiąca od dnia, w którym powstał obowiązek podatkowy.