Zdarzył Wam się wypadek w pracy z winy pracodawcy? Jak w takiej sytuacji starać się o odszkodowanie i na jakich zasadach nam ono przysługuje? Ekspert prawny GoWork.pl tłumaczy, jaka jest odpowiedzialność pracodawcy za wypadek przy pracy.
Wypadek z winy pracodawcy – jakie może mieć przyczyny?
Zły stan techniczny maszyn, brak odpowiednich środków ochrony indywidualnej czy nieprzestrzeganie przepisów BHP – to wszystko może prowadzić do wypadku przy pracy.
Takich sytuacji w Polsce nie brakuje. PIP regularnie informuje o olbrzymiej skali problemu nieprawidłowości w zakresie szkoleń BHP w zakładach pracy. Według danych urzędników Państwowej Inspekcji Pracy, blisko 19% pracowników w kontrolowanych firmach nie miało szkolenia wstępnego z BHP. Z kolei 15% nie posiadało wymaganych badań lekarskich, potwierdzających zdolność do pracy.
Do wypadków w pracy z winy pracodawcy zdaniem urzędników dochodzi głównie z powodu „kwestii złej oceny i dokumentacji ryzyka zawodowego na danym stanowisku”. Nieprawidłowości tego typu stwierdzono w co drugiej kontrolowanej firmie.
Przyczyny wypadków w pracy z winy pracodawcy
W przypadku 16% wydanych opinii PIP stwierdzono także błędy, na skutek których pracownicy nie byli w należytym stopniu informowani o możliwych zagrożeniach, występujących w pracy. Kontrole wykazały także, że około 6 tys. pracowników nie otrzymało od pracodawcy niezbędnej odzieży i butów ochronnych.
Z kolei 3,2 tys. zatrudnionych nie może liczyć na zapewnienie w pracy wymaganych przepisowo środków ochrony indywidualnej. Dodatkowo, w 44% kontrolowanych przedsiębiorstw nie opracowano wykazu prac szczególnie niebezpiecznych.
To właśnie dlatego sytuacje, w których dochodzi do wypadków przy pracy z winy pracodawcy, nie należą niestety do rzadkości. „U niemal co czwartego kontrolowanego przedsiębiorcy stwierdzono nieprawidłowości dotyczące stanu technicznego maszyn i urządzeń. Co 10 taka maszyna była niebezpieczna dla użytkownika” – tłumaczył dyrektor departamentu nadzoru i kontroli PIP Jakub Chojnicki.
Wypadek w pracy z winy pracodawcy – odszkodowanie
Co więcej, zdaniem urzędników, polscy przedsiębiorcy czują się w dużej mierze bezkarni i błędów wykazanych podczas kontroli wcale nie naprawiają tak, aby uniknąć wypadków z winy pracodawcy. W przypadku ponad 60% firm, u których dokonano ponownej kontroli po upłynięciu roku czasu, nieprawidłowości nie zostały rozwiązane.
Co zatem robić w sytuacji, w której dojdzie do wypadku? Czy w takim przypadku przysługuje nam odszkodowanie za wypadek w pracy z winy pracodawcy? Kto stwierdza, z czyjej winy doszło do zdarzenia? Na te i inne pytania odpowiada ekspertka prawna GoWork.pl, Angelika Kowalczyk!
SPRAWDŹ TEŻ: Śmierć pracownika: Obowiązki pracodawcy
1. Kto stwierdza, z czyjej winy nastąpił wypadek w pracy?
W przypadku wystąpienia wypadku przy pracy, obowiązek ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku należy do pracodawcy i to on, zgodnie z art. 234 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej: Kodeks pracy), ponosi koszty tego procesu.
Kwestię ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy dokładnie określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 lipca 2009 r. (dalej: Rozporządzenie). W akcie tym wskazano, że okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół powypadkowy powoływany przez pracodawcę. W skład zespołu co do zasady wchodzi pracownik służby BHP oraz społeczny inspektor pracy.
Stwierdzenie okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy przez zespół powypadkowy polega w szczególności na:
1) oględzinach miejsca wypadku (stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych);
2) zbadaniu warunków wykonywania pracy i innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku;
3) sporządzeniu szkicu lub fotografii miejsca wypadku (jeżeli jest to konieczne);
4) wysłuchaniu wyjaśnień poszkodowanego (jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala);
5) zebraniu informacji dotyczących wypadku od świadków wypadku;
6) zasięgnięciu opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku;
7) zebraniu innych dowodów dotyczących wypadku;
8) dokonaniu prawnej kwalifikacji wypadku zgodnie z ustawą z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych;
9) określeniu środków profilaktycznych oraz wniosków, w szczególności wynikających z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.
Szukasz pracy w Radomiu? Sprawdź najlepsze oferty na GoWork.pl!
Wypadek z winy pracodawcy – protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku
Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza — nie później niż w terminie 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku — protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (czyli protokół powypadkowy), według wzoru ustalonego przez ministra właściwego do spraw pracy (§ 9 Rozporządzenia).
Jak zostało już wspomniane powyżej, w stwierdzaniu okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, oprócz zespołu powypadkowego, czynny udział biorą również poszkodowany, świadkowie wypadku oraz lekarz lub specjalista, bowiem do protokołu powypadkowego dołącza się zapis wyjaśnień i informacji przekazanych przez te osoby (§ 12 Rozporządzenia). Protokół powypadkowy ostatecznie zatwierdza pracodawca (§ 13 Rozporządzenia).
Nadzorem i kontrolą przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, zajmuje się Państwowa Inspekcja Pracy (art. 10 pkt. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy, dalej: ustawa o PIP). Organ ten w ramach swoich uprawnień podejmuje działania polegające na zapobieganiu i ograniczaniu zagrożeń w środowisku pracy, w szczególności poprzez badanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz kontrolę stosowania środków zapobiegających tym wypadkom.
Na stwierdzenie zatem, czy miał miejsce wypadek przy pracy z winy pracodawcy, będą miały wpływ ustalenia poczynione w ramach dokonywanego przez Państwową Inspekcję Pracy badania warunków wykonywania pracy i innych okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku.
2. Jaka jest odpowiedzialność pracodawcy za wypadek przy pracy?
Na wstępie należy przypomnieć, że w świetle Kodeksu pracy, odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy ponosi pracodawca (art. 207). Na zakres odpowiedzialności pracodawcy nie wpływają obowiązki pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz powierzenie wykonywania zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy specjalistom spoza zakładu pracy.
W zakresie zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, pracodawca ma obowiązek w szczególności:
1) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy;
2) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń;
3) reagować na potrzeby w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i higieny pracy oraz dostosowywać środki podejmowane w celu doskonalenia istniejącego poziomu ochrony zdrowia i życia pracowników, biorąc pod uwagę zmieniające się warunki wykonywania pracy;
4) zapewnić rozwój spójnej polityki zapobiegającej wypadkom przy pracy uwzględniającej zagadnienia techniczne, organizację pracy, warunki pracy, stosunki społeczne oraz wpływ czynników środowiska pracy;
5) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy;
6) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
Wypadek z winy pracodawcy mógłby mieć w świetle powyższego miejsce, jeżeli niedopełnienie któregoś z powyższych obowiązków skutkowałoby wypadkiem przy pracy.
Ponadto, art. 209 [2] Kodeksu pracy wyraźnie określa, co powinien zrobić pracodawca w przypadku możliwości wystąpienia zagrożenia dla zdrowia lub życia, a zatem jest on obowiązany przede wszystkim:
1) niezwłocznie poinformować pracowników o tych zagrożeniach oraz podjąć działania w celu zapewnienia im odpowiedniej ochrony;
2) niezwłocznie dostarczyć pracownikom instrukcje umożliwiające, w przypadku wystąpienia bezpośredniego zagrożenia, przerwanie pracy i oddalenie się z miejsca zagrożenia w miejsce bezpieczne.
Natomiast w razie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia pracodawca powinien:
1) wstrzymać pracę i wydać pracownikom polecenie oddalenia się w miejsce bezpieczne;
2) do czasu usunięcia zagrożenia nie wydawać polecenia wznowienia pracy.
Jeżeli zatem pracodawca nie dopełni powyższych obowiązków, co wywoła skutek w postaci wypadku przy pracy, to może zostać pociągnięty do odpowiedzialności.
Zgodnie natomiast z art. 234 § 1 Kodeksu pracy, w razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie i zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym – jeżeli zatem zaniecha tego obowiązku, co doprowadzi do wypadku przy pracy skutkującego np. ciężkim uszczerbkiem na zdrowiu, to może zostać pociągnięty do odpowiedzialności.
Szczególne regulacje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące prac wykonywanych w różnych gałęziach pracy określone są rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w porozumieniu z Ministrem Zdrowia i Opieki Społecznej i również te przepisy ma obowiązek przestrzegać pracodawca, aby zapobiec wypadkowi przy pracy.
Pracodawca jest obowiązany systematycznie analizować przyczyny wypadków przy pracy, chorób zawodowych i innych chorób związanych z warunkami środowiska pracy i na podstawie wyników tych analiz stosować właściwe środki zapobiegawcze. Jeżeli zatem pracodawca zaniedba ten obowiązek, co przyczyni się do wystąpienia wypadku przy pracy, to również będzie można rozważać przypisanie mu odpowiedzialności.
W art. 283 Kodeksu pracy wyraźnie określono wykroczenia przeciwko prawom pracownika związane z nieprzestrzeganiem przepisów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, za które może odpowiadać pracodawca. Jest to ogólnie wskazane nieprzestrzeganie przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, ale również np.:
1) wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, a także dostarczanie pracownikowi środków ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności;
2) niezawiadomienie właściwego okręgowego inspektora pracy, prokuratora lub innego właściwego organu o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy, nieujawnienie wypadku przy pracy, albo przedstawienie niezgodnych z prawdą informacji, dowodów lub dokumentów dotyczących takich wypadków.
TO TEŻ MOŻE CIĘ ZAINTERESOWAĆ: Została oskalpowana w trakcie pracy. Polkę uratował przeszczep i… internet
3. Jakie prawa przysługują pracownikowi, jeśli doszło do wypadku w pracy z winy pracodawcy?
Zgodnie z art. 237 [1] Kodeksu pracy, pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy, przysługują świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Ponadto, pracownikowi, który uległ wypadkowi przy pracy, przysługuje od pracodawcy odszkodowanie za utratę lub uszkodzenie w związku z wypadkiem przedmiotów osobistego użytku oraz przedmiotów niezbędnych do wykonywania pracy, z wyjątkiem utraty lub uszkodzenia pojazdów samochodowych oraz wartości pieniężnych.
Odszkodowanie za wypadek w pracy z winy pracodawcy
Należy podkreślić, że uprawnienia te przysługują pracownikowi niezależnie od tego, czy nastąpił wypadek przy pracy z winy pracodawcy, czy też nie.
Jeżeli natomiast doszło do wypadku przy pracy z winy pracodawcy, to pracownik ma prawo żądać od niego odszkodowania oraz zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.
4. Co robić, jeśli nastąpił wypadek w pracy z winy pracodawcy, jednak ten odmawia poniesienia odpowiedzialności i poprawy warunków pracy?
Jeżeli pracodawca uchyla się od dobrowolnego wyrównania szkody wyrządzonej pracownikowi wypadkiem przy pracy z winy pracodawcy, to pracownik, jak zostało wskazane powyżej, ma prawo wystąpić do sądu z pozwem cywilnym.
Jeżeli natomiast pracodawca zwleka z poprawą warunków pracy, to Państwowa Inspekcja Pracy ma prawo (art. 11 ustawy o PIP):
1) nakazania: wstrzymania prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność; skierowania do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych albo pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub osoby nie posiadają odpowiednich kwalifikacji;
2) nakazania wstrzymania eksploatacji maszyn i urządzeń w sytuacji, gdy ich eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi;
3) zakazania wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi; nakazy w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu.
– nakazy w powyższych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu.
Państwowa Inspekcja Pracy ma prawo również nakazać pracodawcy wypłatę świadczenia przysługującego pracownikowi (w tym przypadku – z ubezpieczenia społecznego), a nakaz w takiej sprawie również podlega natychmiastowemu wykonaniu.
Kontrola PIP – grzywna dla pracodawcy
Jeśli pracodawca wciąż stwarza problemy w powyższym zakresie, to PIP ma prawo zwrócić się w takiej sprawie do odpowiednich organów. Warto w tym miejscu przypomnieć, że pracodawca odpowiada za niewykonanie w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu organu Państwowej Inspekcji Pracy, jak również za utrudnianie działalności organu Państwowej Inspekcji Pracy, w szczególności uniemożliwianie prowadzenia wizytacji zakładu pracy lub nieudzielanie informacji niezbędnych do wykonywania jej zadań. Zgodnie z art. 283 Kodeksu pracy, grozi mu za to kara grzywny od 1 000 zł do 30 000 zł.
